Stosunki polsko-izraelskie

Polska i Izrael na mapie regionu

Stosunki polsko-izraelskie – wzajemne relacje międzynarodowe pomiędzy Polską a Izraelem. Oficjalne stosunki między Izraelem a Polską zostały nawiązane wraz z uznaniem przez Rzeczpospolitą Polską powstałego w maju 1948 państwa izraelskiego. Poprzedzała je wielowiekowa historia współżycia Polaków i Żydów na ziemiach polskich.

Początki

29 listopada 1947 Polska poparła na forum ONZ podział terytorium mandatowego w Palestynie na część żydowską i arabską. Była jednym z pierwszych państw, które uznały proklamowane w maju 1948 Państwo Izrael. 29 września 1948 przybyła do Polski izraelska misja dyplomatyczna. W Warszawie powstało poselstwo Izraela, a w Tel Awiwie utworzono poselstwo polskie^[1].

Po wybuchu w 1967 w Palestynie wojny sześciodniowej Polska jako państwo satelickie ZSRR zgodnie z wytycznymi Moskwy zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem. Zbiegło się to z kampanią antysemicką w Polsce poprzedzającą i współtworzącą wydarzenia marcowe 1968. W jej wyniku część polskich Żydów (szacuje się, że była to liczba między 13 000 a 30 000 osób) wyjechała z Polski. Niektórzy z nich zostali obywatelami izraelskimi^[1].

Mimo braku stosunków dyplomatycznych w schyłkowym okresie PRL w Izraelu działało od 1986 tzw. przedstawicielstwo interesów^[1].

Prezydent Izraela Szimon Peres i prezydent RP Lech Kaczyński podczas spotkania w Warszawie w 2006

Ambasadorowie Polski w Izraelu do 1967

• 1949–1952: Marek Thee (jako konsul generalny)
• 1954–1957: Zygfryd Wolniak (jako poseł RP)
• 1957–1963: Antoni Bida
• 1963–1967: Józef Pluta

Przedstawiciele dyplomatyczni Izraela w Polsce do 1967^[2][3]

• wrzesień 1948– jesień 1950: Jisra’el Barzilaj (jako poseł)
• 1950–1951: Baruch Niv (Niw) (jako chargé d’affaires ad interim)
• lipiec 1951– grudzień 1952: Ariel Leon Kubowy (jako poseł)
• 1953–luty 1954: Reuven (Ruwen) D. Nall (jako chargé d’affaires)
• luty 1954– wrzesień 1956: Mosze Avidan (Awidan) (jako chargé d’affaires)
• jesień 1956– koniec 1958: Katriel Katz (jako poseł)
• koniec 1958–czerwiec 1961: Rehavam (Rehawam) Amir (jako poseł)
• 1961: Shlomo Levav (jako chargé d’affaires)
• 1961–1964: Awigdor Dagan (początkowo poseł, od grudnia 1962 ambasador)
• 1964-czerwiec 1967: Dov Sattath (jako ambasador)

Stosunki po 1989

(c) Siły Obronne Izraela, CC BY-SA 3.0

Izraelskie myśliwce F-15A podczas przelotu nad byłym niemieckim KL Auschwitz-Birkenau (4 września 2003) w ramach uroczystości upamiętnienia ofiar Holocaustu

Po upadku komunizmu w Polsce, w lutym 1990 wznowiono stosunki dyplomatyczne między oboma państwami. Po tym fakcie pierwszym ambasadorem Polski w Izraelu był Jan Dowgiałło, a ambasadorem Izraela w Polsce Mordechaj Palzur^[1].

Ważnym elementem wzajemnych stosunków są oficjalne wizyty państwowe przedstawicieli obu krajów najwyższego szczebla. Ze strony polskiej odbyły się m.in. wizyty prezydentów: Lecha Wałęsy (1991)^[1], Aleksandra Kwaśniewskiego (2000, 2004, 2005), Lecha Kaczyńskiego (2006), Bronisława Komorowskiego (2013) i Andrzeja Dudy (2017); premierów: Włodzimierza Cimoszewicza (1997), Jerzego Buzka (1999), Donalda Tuska (2008) i Beaty Szydło (2016)^[4][5][6][7]. Natomiast ze strony izraelskiej m.in. prezydentów: Chaima Herzoga (1992), Ezera Weizmana (2000), Mosze Kacawa (2003, 2005)^[4], Szimona Peresa (2006, 2008)^[8], Re’uwena Riwlina (2014, 2018)^[9][10] i premierów Icchaka Rabina (1993), Benjamina Netanjahu (1998) i Ariela Szarona (2005)^[4].

W 1990 rząd Tadeusza Mazowieckiego wyraził zgodę na wsparcie przez Polskę izraelskiej operacji Most mającej na celu przerzut do Izraela wielu tysięcy Żydów z ZSRR^[11].

(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl

Ceremonia wręczenia medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w Senacie RP (2012). Przemawia marszałek Bogdan Borusewicz

Rządy obu państw współdziałają w działaniach mających na celu upamiętnienie ofiar Holocaustu i Polaków ratujących prześladowanych w czasie okupacji Żydów. Wspólnie organizowane są m.in. uroczystości wręczania w Polsce odznaczenia Sprawiedliwy wśród Narodów Świata^[12][13].

We wzajemnych stosunkach międzypaństwowych podnoszona jest sprawa rewindykacji mienia odebranego Żydom w Polsce w okresie II wojny światowej przez okupanta niemieckiego. Strona polska stoi na stanowisku, że mienie to podlega takim samym zasadom reprywatyzacji jak mienie obywateli polskich niebędących Żydami^[14][7].

Na początku XXI wieku Polska i Izrael prowadzą intensywną współpracę gospodarczą. W 2015 wysokość eksportu izraelskiego wyniosła 329 mln USD, a polskiego do Izraela 466 mln USD^[5].

W ramach współpracy naukowej w 2004 zawarto umowę o współpracy między Polską Akademią Nauk a Izraelską Akademią Nauk (Israeli Academy of Sciences). W 2010 podjęto współpracę między polskim Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz jego izraelskim odpowiednikiem (MATIMOP)^[15].

Rząd Donalda Tuska deklarował, że jest sprzymierzeńcem spraw Izraela w Unii Europejskiej^[7].

W 2011 polski premier Donald Tusk i premier izraelski Binjamin Netanjahu podjęli decyzję o organizowaniu corocznych konsultacji międzyrządowych. Pierwsza z nich odbyła się 24 lutego 2011^[15].

Między oboma krajami utrzymywana jest znacząca wymiana turystyczna. W 2016 Izrael odwiedziło ponad 60 000 obywateli polskich, zaś do Polski przyjechało ponad 167 000 Izraelczyków^[5].

Od 1988 co roku władze oświatowe Izraela organizują dla młodzieży ze swojego kraju na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau Marsz Żywych, w którym udział biorą także obywatele polscy, w tym przedstawiciele władz Polski^[16].

W 2018 doszło do zaostrzenia wzajemnych stosunków w związku z przyjęciem przez Sejm RP w styczniu tego roku nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. W opinii przedstawicieli władz izraelskich nowe przepisy mogły krępować dyskusję naukową na temat odpowiedzialności za zbrodnie Holocaustu, w tym w sprawie udziału Polaków w prześladowaniu i mordowaniu Żydów w okresie II wojny światowej^[17]. W wyniku negocjacji między przedstawicielami władz polskich i izraelskich nowelizacja w zakresie przepisów karnych została w czerwcu 2018 uchylona^[18][19].

W latach 2002–2017 obywatelstwo polskie uzyskało ok. 29 tys. obywateli Państwa Izrael. Od jesieni 2015 do 2018 decyzji takich zapadło ok. 3700^[20].

Od 2018 źródłem napięć w stosunkach wzajemnych jest sprawa sytuacji prawnej tzw. mienia bezspadkowego po ofiarach Holocaustu na terenie Polski, która odżyła po uchwaleniu przez Kongres USA ustawy JUST (tzw. ustawy 447)^[21].

Ambasadorowie Polski w Izraelu od 1990

• 1990–1993: Jan Dowgiałło
• 1995–1999: Wojciech Adamiecki
• 1999–2003: Maciej Kozłowski
• 2003–2006: Jan Wojciech Piekarski
• 2006–2012: Agnieszka Magdziak-Miszewska
• 2012–2018: Jacek Chodorowicz
• 2018-2021 Marek Magierowski

Siedziba Ambasady RP w Tel Awiwie

Ambasadorowie Izraela w Polsce od 1990

• W 1990: Mordechaj Palzur
• 1990–1993: Miron Gordon
• 1993–1997: Gerszon Zohar
• 1997–2001: Jigal Antebi
• 2001–2003: Szewach Weiss
• 2004–2009: Dawid Peleg
• 2009–2014: Cewi Rawner
• 2014–2019: Anna Azari
• 2019-2020 Aleksander Ben Cewi
• od 2022 Ja’akow Liwne

Siedziba Ambasady Izraela w Warszawie

Zobacz też

Przypisy