Straż grobowa

Mundur strażnika Grobu z Birczy
Straż Grobowa w Sławęcinie na Podkarpaciu

Straż grobowa (Bożogrobcy, Turki) – honorowa formacja paramilitarna, pełniące wartę w kościele przy Bożym Grobie od Wielkiego Piątku po południu - do rezurekcji w Niedzielę wielkanocną.

Geneza tradycji

Obyczaj ten znany jest w Polsce co najmniej od połowy XVII w., jest opisywany w źródłach z XVIII i XIX wieku. Honorowe formacje wojskowe lub parawojskowe, pełniące warty w kościołach przy symbolicznych grobach Pańskich, od popołudnia Wielkiego Piątku do rezurekcji w Niedzielę wielkanocną.

Według legendy funkcjonująca na podkarpaciu nazwa straży grobowych „Turki” wywodzi się z czasów odsieczy wiedeńskiej. Powracający z wojny chłopi ubrani byli w zdobyczne stroje tureckie i przybywali do rodzinnych wsi w Wielki Piątek, Wielką Sobotę lub Wielką Niedzielę, udając się bezpośrednio do kościoła i zaciągając wartę przy Grobie Pańskim[1].

Na przykład w Warszawie za czasów Augusta III straże grobowe składały się z drabantów królowej i oddziałów artylerii konnej, a w innych miastach i miasteczkach - z oddziałów wojskowych różnych rodzajów broni, w paradnych mundurach; w końcu XIX w. w niektórych regionach Wielkopolski w mundurach z elementami orientalnymi (turbany, krzywe szable tureckie) - być może reminiscencje odsieczy wiedeńskiej lub pielgrzymek do Ziemi Świętej, odbywanych przez szlachtę i magnaterię polską od końca XVII w. (w Jerozolimie służby porządkowe pełniła policja świątynna, Turcy - agowie, w strojach narodowych). Wiejskie straże grobowe również przebierały się za wojsko albo występowały w swych własnych mundurach wojskowych, jeśli uczestnicy straży odbyli służbę wojskową. Obyczaj straży grobowych utrwalił się w tradycji polskiej i jest ciągle żywy. Każdego roku warty przy grobach Pańskich zwyczajowo zaciągają strażacy, w mundurach galowych.

W okolicach Przeworska i Leżajska w każdej parafii straże grobowe, w Niedzielę i Poniedziałek wielkanocny ubrane w barwne kolorowe mundury, przy dźwiękach orkiestry dętej wykonują marsze i musztry paradne.

Parady straży wielkanocnych „Turki”

W 1993 roku w Grodzisku Dolnym zorganizowano pierwszą Podkarpacką Paradę Straży Wielkanocnych „Turki”, w której wzięły udział straże grobowe i orkiestry dęte z podkarpacia.

Od 2004 roku organizowane są Ogólnopolskie i Podkarpackie Parady Straży Wielkanocnych „Turki” , o zasięgu ogólnopolskim[2].

Parady Podkarpackie
Parady Ogólnopolskie i Podkarpackie

Zobacz też

Przypisy

  1. Turki. Straże grobowe Polski południowo-wschodniej 1998-1999, Stalowa Wola 2000, s. 7.
  2. Parada Straży Wielkanocnych - Turki 2004. Wierni tradycji ojców, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, Niedziela przemyska 20/2004.
  3. Tryncza: XVII Ogólnopolska i XXVIII Podkarpacka Parada Straży Grobowych „Turki 2022”, przemyska.pl/.


Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Straż Grobowa 2013.jpg
Autor: Parafianin99, Licencja: CC BY-SA 4.0
Straż Grobowa po mszy rezurekcyjnej w Sławęcinie.