Strażnica WOP Czelin

Granica polsko-niemiecka, element służby granicznej patroluje teren nad Odrą w rej. Czelina. Widoczny znak gran. (lipiec 1968)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Czołno/Czelin – nieistniejący obecnie pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczą na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec^[b].

Strażnica Straży Granicznej w Czelinie – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 11 komendy odcinka Mieszkowice^[2] jako 53 strażnica WOP (Czołno)^[3] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[4].

Na początku 1947 roku obsada personalna strażnicy została wymieniona z obsadą 187 strażnicy WOP Łysa Polana^[5].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku strażnica OP nr 53 Czelin została włączona w struktury 38 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 roku 121 batalionu WOP w Mieszkowicach^[6][7][8].

W 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic, a 53. strażnica WOP Czelin otrzymała nr 51 w skali kraju. W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica WOP Czelin III kategorii była 23. w 9 Brygadzie WOP, w Krośnie Odrzańskim.

121 batalion WOP w Mieszkowicach został rozformowany w 1958 roku^[10] . Strażnice rozformowanego batalionu włączono w struktury 93 batalionowi w Słubicach^[9](sic!). Strażnicę WOP Czelin włączono w struktury 122 batalionu WOP w Chojnie^[12] 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie. Po reorganizacji 122 batalionu WOP w 1958 roku Strażnica WOP Czelin posiadała nr 2^[13]. W 1960 roku funkcjonowała jako 28 strażnica WOP III kategorii Czelin w strukturach 122 batalionu WOP. Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 2 września 1963 roku przeformowano ze Strażnicy WOP lądowej kategorii III Czelin na 20 strażnicę WOP rzeczną kategorii I Czelin w strukturach ww. batalionu.

W kwietniu 1976 roku Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnica WOP Czelin podporządkowana została bezpośrednio pod sztab 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie^[14], a w 1984 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Chojna, jako Strażnica WOP Czelin lądowa rozwinięta. Batalion Graniczny Pomorskiej Brygady WOP w Chojnie funkcjonował do 31 października 1989 roku i 1 listopada 1989 roku został rozformowany, a Strażnica WOP Czelin podporządkowana została bezpośrednio pod sztab Pomorskiej Brygady WOP już jako Strażnica WOP Lądowa kadrowa w Czelinie (na czas „P” kadrowa)^[15]. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie^[16] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Czelinie (Strażnica SG w Czelinie).

W 2000 roku rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej, związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. W wyniku tej restrukturyzacji 1 października 2002 roku Strażnica SG w Czelinie przejęła obszar służbowej odpowiedzialności^[17] po rozformowanej Strażnicy SG w Namyślinie^[1][18].

Jako Strażnica Straży Granicznej w Czelinie funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 roku i 24 sierpnia 2005 roku Ustawą z 22 kwietnia 2005 roku O zmianie ustawy o Straży Granicznej... została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Czelinie (PSG w Czelinie)^[19].

Ochrona granicy

W 1960 roku 28 strażnica WOP III kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 11 600 m:

• Włącznie od znaku granicznego nr 585, wyłącznie do znaku gran. nr 606.

Straż Graniczna:
1 października 2002 roku odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu odcinka rozformowanej Strażnicy SG w Namyślinie^[17][1].

Wydarzenia

(c) Jan M, CC BY-SA 3.0

Obelisk projektu rzeźbiarki Anny Paszkiewicz symbolizujący słup graniczny (maj 2015)

• 1945 – 27 lutego żołnierze 6 Samodzielnego Batalionu Pontonowo-Mostowego 1 Armii Wojska Polskiego wbili pierwszy znak graniczny nad brzegiem Odry. Biało-czerwony słup wyciosał kapral Adolf Wydrzyński. Wraz ze słupem wkopano do ziemi butelkę z aktem erekcyjnym upamiętniającym ten fakt z podpisami biorących udział w zdarzeniu żołnierzy. Do słupa przybito tablicę z napisem „Polska”, orłem i informacjami o odległościach do Warszawy (474 km) i Berlina (64 km). W październiku 1968 roku na miejscu słupa postawiono obelisk projektu rzeźbiarki Anny Paszkiewicz symbolizujący słup graniczny. Pomnik ma przypominać o wydarzeniu z 1945 roku. Ma on formę kolumny z kamienia łupanego. Około 100 m na zachód od właściwego obelisku stoi w lesie obelisk mały. Zaprojektował go komandor Henryk Kalinowski, a wykonali żołnierze ze Szczecina–Podjuch. Stał on od 1960 do 1968 roku na miejscu obecnego pomnika^[20].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[21].

Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne

Dyslokacje

1957

1945

• 52 strażnica WOP Namyślin ⇔ 54 strażnica WOP Glickie Łyse Górki – 1946
• Strażnica nr 52 OP Namyślin ⇔ Strażnica nr 54 OP Stare Łysogórki – 1949
• Strażnica WOP Namyślin nr 50 ⇔ Strażnica WOP nr 52 Łysogórki – 1954
• Strażnica WOP Namyślin III kat. nr 22 ⇔ Strażnica WOP Łysogórki III kat. nr 24 – 1956
• Strażnica WOP Namyślin nr 1 ⇔ Strażnica WOP Łysogórki nr 3 – 1958
• 29 strażnica WOP III kat. Namyślin ⇔ 27 strażnica WOP III kat. Łysogórki – 01.01.1960
• 21 strażnica WOP rzeczna I kat. Namyślin ⇔ 19 strażnica WOP rzeczna I kat. Łysogórki – 01.01.1964
• Strażnica WOP Namyślin lądowa rozwinięta ⇔ Strażnica WOP Cedynia lądowa rozwinięta – 1984
• Strażnica WOP lądowa kadrowa w Namyślinie ⇔ Strażnica WOP lądowa kadrowa w Cedyni – 01.10.1989

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Namyślinie ⇔ Strażnica SG w Cedyni – 16.05.1991^[14]
• Strażnica SG w Kostrzynie ⇔ Strażnica SG w Cedyni – 01.10.2002^[14]
• GPK SG w Kostrzynie ⇔ GPK SG w Osinowie Dolnym – 02.01.2003^[14].

Dowódcy/komendanci strażnicy

• ppor. Józef Juchta (był w 10.1946)^[23]
• Augustyn Iżyniec (01.01.1949–06.03.1949)^[24]
• ppor./kpt. Stanisław Otwinowski (1952–1961)^[25]
• ppor. Leon Tutak p.o. (1961–1962)^[26]
• kpt. Stanisław Muszyński (1962–1964)
• por. Henryk Rokicki (1964–1965)
• por. Leon Nita (od 1965)

Komendanci strażnicy SG:

• mjr SG Roman Tyszkiewicz
• mjr SG Dariusz Makowski.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Pomorska Brygada WOP (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16].
• Ryszard Techman: Straż Graniczna od 1991 – Pomorski Oddział Straży Granicznej (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2019-05-24].
• Archiwum SG. Historia Pomorskiej Brygady WOP. Szczecin 1961
• Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 1968, s. 24, 25–26 .
• Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.