Strażnica WOP Gorzyce

Strażnica WOP Gorzyce

Strażnica SG w Gorzycach

Budynek byłej strażnicy w Gorzycach (2014)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	październik 1999
Tradycje
Rodowód	209 strażnica WOP 217 strażnica WOP 7 strażnica WOP Gorzyce 19 strażnica WOP Gorzyce 20 strażnica WOP lądowa Gorzyce
Kontynuacja	SSG w Gorzycach SSG w Godowie GPK SG w Pietraszynieie PSG w Pietraszynie PSG w Raciborzu PSG w Rudzie Śląskiej
Dowódcy
Ostatni	kpt. Edward Muzyka
Organizacja
Dyslokacja	ul. Bogumińska 13 Gorzyce
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	45 komenda odcinka 46 komenda odcinka 67 batalion OP 43 batalion WOP 42 Batalion WOP 4 GB WOP Jednostka WOP Cieszyn batalion graniczny WOP Śląski Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Gorzyce – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Granica polsko-czeska na Olzie w Olzie (wrzesień 2016)

Strażnica Straży Granicznej w Gorzycach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 45 komendy odcinka Jastrzębie Zdrój jako 209 strażnica WOP (Gorzyce)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

W 1947 roku, strażnica została włączona w struktury 46 komendy odcinka Racibórz^[3][4]. W wyniku kolejnej reorganizacji oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku strażnica weszła w struktury 67 batalionu Ochrony Pogranicza^[3], a 1 stycznia 1951 roku 43 batalionu WOP w Raciborzu.

15 marca 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic^[6], a strażnica WOP Gorzyce otrzymała nr 217 w skali kraju.

W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Gorzyce była 7 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza.

31 grudnia 1959 roku była jako 19 strażnica WOP III kategorii Gorzyce.

1 stycznia 1964 roku była jako 20 strażnica WOP lądowa III kategorii Gorzyce i była w strukturach 42 batalionu WOP w Cieszynie.

W kwietniu 1976 roku, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[7], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[8].

W 1983 roku strażnica WOP Gorzyce weszła w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej, a w drugiej połowie 1984 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn^[7].

Żołnierze WOP (jesień 1985)

Od 1989 roku stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę kadrową na czas „P” i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica w Gorzycach przejęta została przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)^[9][10] w Raciborzu i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Gorzycach (Strażnica SG w Gorzycach).

Strażnica SG w Gorzycach funkcjonowała do października 1999 roku, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęła Strażnica SG w Godowie. Obiekt strażnicy został przekazany gminie, gdzie został zaadaptowany na Urząd Gminy w Gorzycach^[11].

Ochrona granicy

Od 1947 roku załoga strażnicy wykonywała kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu^[3]:

• Przejściowy Punkt Kontrolny MRG Olza.

1 stycznia 1964 roku na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Gorzyczki-Věřňovice
• Olza-Kopytov.

Od lat 60. XX wieku^[12] do połowy lat 80. XX wieku na odcinku strażnicy w miejscowości Gorzyczki^[c] do pełnienia służby w ochronie granicy, wykorzystywana była metalowa wieża obserwacyjna^[d].

Żołnierze WOP przy samochodzie terenowym GAZ-69 (marzec 1985)

Do 31 grudnia 1989 roku rozwinięta rozwinięta strażnica lądowa WOP Gorzyce II kategorii, a od 1 stycznia 1990 roku do 15 maja 1991 roku kadrowa Strażnica WOP Gorzyce ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 7000 m, w tym 5100 m granicy rzecznej – na Olzie i ok. 1900 m granicy lądowej:

• Włącznie znak graniczny nr 369/11, wyłącznie znak gran. nr IV/1b .
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Godowie i Chałupkach
  • Grupa Operacyjno-Rozpoznawcza Zwiadu w Wodzisławiu Śląskim
  • Posterunek MO w Rogowie.
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS:
• Kopytov.

Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–październik 1999, Strażnica SG w Gorzycach ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 7000 m, w tym 5100 m granicy rzecznej – na Olzie i około 1900 m granicy lądowej:

Funkcjonariusze SG na samochodzie terenowym UAZ 469 (lipiec 1991)

• Włącznie znak gran. nr 169/11, wyłącznie znak gran. nr II/1b.
• Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

Wydarzenia

Żołnierze WOP w czasie powodzi, w rejonie mostu na Odrze (sierpień 1985)

• 1947 – na całym odcinku strażnicy wprowadzono zapory w miejscach dogodnych do przekroczenia granicy^[13].
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[14]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[15].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[16].

Straż Graniczna:

• 1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.

Strażnice sąsiednie

• 208 strażnica WOP Godów ⇔ 210 strażnica WOP Zebenkau − 1946
• 216 strażnica WOP Godów ⇔ 218 strażnica WOP Chałupki − 1954
• 6 strażnica WOP Godów I kategorii ⇔ 8 strażnica WOP Chałupki I kategorii – 1956
• 20 strażnica WOP Godów III kategorii ⇔ 18 strażnica WOP Chałupki II kategorii – 31.12.1959
• 21 strażnica WOP Godów lądowa III kategorii ⇔ 19 strażnica WOP Chałupki lądowa II kategorii − 01.01.1964
• Strażnica WOP Godów rozwinięta I kategorii ⇔ Strażnica WOP Chałupki rozwinięta I kategorii − do 16.04.1990
• Strażnica WOP Godów I kategorii ⇔ Strażnica WOP kadrowa w Chałupkach I kategorii − 17.04.1990–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Godowie ⇔ Strażnica SG w Chałupkach − 16.05.1991–10.1999.

Obsada personalna

Dowódcy/komendanci strażnicy

D-cy strażnic WOP: Gorzyce kpt. Edward Muzyka i Godów chor. Adam Nowak z d-cą bg WOP Cieszyn ppłk Bolesław Cader i szefem sztabu bg WOP Cieszyn mjr Zenon Skowron (siedzi za stołem (1985)

• sierż./ppor. Jan Piguła^[17] (20.01.1951–14.12.1954)^[19]
• kpt./mjr Antoni Olejnik (był w 1976^[20]–był w 1979)^[e]
• por./kpt. Edward Muzyka (był w 1984^[21]–01.04.1991^[22])

Komendanci strażnicy SG:

• kpt. SG Edward Muzyka (02.04.1991–† 1993)^[f]
• por. SG/mjr SG Witold Klimczak (1993–10.1999) – do rozformowania^[g].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 20 sierpnia 1967, s. 39 .
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.