Strażnica WOP Jarosławiec

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Rutzenhagen/Słupsk/Jarosławiec – zlikwidowany podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy morskiej.

Strażnica Straży Granicznej w Jarosławcu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 18 komendy odcinka Słupsk jako 86 strażnica WOP^[2] (Rutzenhagen)^[3] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[4]. Sformowane strażnice morskiego oddziału OP nie przystąpiły bezpośrednio do objęcia ochrony granicy morskiej. Odcinek dawnej granicy polsko-niemieckiej sprzed 1939 roku od Piaśnicy, aż do lewego styku z 4 Oddziałem OP ochraniany był przez radziecką straż graniczną wydzieloną ze składu wojsk marszałka Rokossowskiego. Pozostały odcinek granicy od rzeki Piaśnica, aż po granicę z ZSRR zabezpieczała Morska Milicja Obywatelska^[5].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku 86 strażnica OP Jarosławiec (Jershof) została włączona w struktury 24 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 roku 153 batalionu WOP w Ustce.

W 1952 roku podlegała dowódcy 153 batalionu WOP i stacjonowała w Jarosławcu. Wiosną 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic. Strażnica WOP Jarosławiec otrzymała numer 83^[6] w skali kraju.

W 1955 roku dowódca WOP rozkazał przejść 15 Brygadzie WOP na etat ćwiczebny. Rozwiązane zostały dowództwa i sztaby batalionów. 15 listopada 1955 kierowanie strażnicą WOP Jarosławiec przejął sztab 15 Brygady WOP^[7]. W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica WOP Jarosławiec I kategorii była 10. w 15 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[8].

W 1958 odtworzono dowództwo 152 batalionu WOP w Koszalinie i podporządkowano mu strażnicę WOP Jarosławiec^[9]. W 1960 roku, po kolejnej zmianie numeracji, strażnica posiadała numer 8 i zakwalifikowana była do kategorii III w 15 Bałtyckiej Brygadzie WOP^[8]. Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 2 września 1963 przeformowano strażnicę lądową kategorii III Jarosławiec na strażnicę WOP nadmorską kategorii II. W 1964 roku Strażnica WOP Jarosławiec miała nr 8 w skali brygady^[8].

Żołnierze WOP na POWT–27. Pierwsza wieża strażnicy WOP Jarosławiec na styku ze strażnicą WOP Darłowo (1972)

Strażnica WOP Jarosławiec do marca 1990 roku była w strukturach Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza, a od kwietnia utworzono Bałtyckiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza, do 15 maja 1991 roku^[10].

Straż Graniczna:

16 maja 1991 roku, po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, strażnica Jarosławiec weszła w podporządkowanie Bałtyckiego Oddziału Straży Granicznej^[11] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Jarosławcu (Strażnica SG w Jarosławcu).

Zarządzeniem nr 017 z dnia 12 marca 1992 roku komendant główny Straży Granicznej rozformował Bałtycki Oddział Straży Granicznej, przekazując w podporządkowanie Morskiemu Oddziałowi SG ochraniany dotychczas odcinek granicy państwowej na środkowym wybrzeżu od Łeby do Dźwirzyna^[b][12].

Ochrona granicy

Dopiero w kwietniu 1946 roku 86 strażnica WOP Rusinów zaczęła przyjmować pod ochronę wybrzeże morskie. W czerwcu pełniła już służbę na swoim odcinku^[13].

W 1954 roku na odcinku strażnicy funkcjonowały punkty kontroli ruchu rybackiego (PKRR), w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• PKRR Jarosławiec
• PKRR Wicie.

W pierwszej połowie lat 60. POWT WOP posiadały na swoim wyposażeniu stacje r./lok. polskiej konstrukcji (początkowo t. RO–231 a następnie RN–231), a także lunety i środki łączności przewodowej. Na odcinku od Dziwnowa do Ustki wieże obserwacyjne były konstrukcji stalowej^[14].

Strażnica WOP Jarosławiec w 1969 roku miała na swoim odcinku 4 POWT WOP wykorzystywane do ochrony granicy państwowej^[c].

Żołnierz WOP na stanowisku SB-1 POWT przy aparaturze r./lok., bliski dozór (1983)

Wykaz punktów obserwacji wzrokowo-technicznej^[d] na odcinku strażnicy WOP Jarosławiec wg stanu z 1990^[e]:

• POWT nr 28 Kopań (bliski dozór – 4 Mm)^[f]
• POWT nr 29 Rusinowo (bliski dozór – 4 Mm)
• POWT nr 30 Wicko Morskie (bliski/daleki dozór – 16 Mm)^[g]
• POWT nr 31 rej. Ustki (bliski dozór – 4 Mm).

Strażnica WOP Jarosławiec ochraniała odcinek granicy państwowej o długości ponad 20 km.

Linia rozgraniczenia:

• • Z strażnicą WOP Darłowo: przebiegała wzdłuż suchego zwykle kanału łączącego jezioro Kopań z Morzem Bałtyckim, ...
  • Z strażnicą WOP Ustka: przebiegała wzdłuż strumienia Potynia uchodzącego do Morza Bałtyckiego, ...

Strażnice sąsiednie

• 85 strażnica WOP Darłowo ⇔ 87 strażnica WOP Mudel – 1946
• 85 strażnica OP Darłowo ⇔ 87 strażnica OP Modła – 1949
• 82 strażnica WOP Darłowo ⇔ 84 strażnica WOP Ustka − 1954
• 9 strażnica WOP Darłowo I kat. ⇔ 11 strażnica WOP Ustka I kat. − 1956
• 9 strażnica WOP Darłowo III kat. ⇔ 7 strażnica WOP Ustka III kat. − 01.01.1960
• 9 strażnica WOP Darłowo nadmorska II kat. ⇔ 7 strażnica WOP Ustka nadmorska II kat. − 1964

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Darłowie ⇔ Strażnica SG w Ustce − 16.05.1991^[11].

Dowódcy/komendanci strażnicy

• por. Mieczysław Adamowicz (był w 10.1946)^[h]
• por. Tadeusz Frydrych
• por. Bogdan Materka (był w 1981–09.1984)
• por. Wiesław Mrugała (do 07.1988)
• ppor. Henryk Korżel (07.1988–03.1989)^[i]
• ppor. Kazimierz Kowalski (od 03.1989)

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG Waldemar Dobrzycki (był w 1991)^[15]
• kpt. SG Morawski (do 1992)
• por. SG Marek Jarzębski.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• Ireneusz Bieniecki. Obserwacja i radiolokacyjny dozór Wojsk Ochrony Pogranicza na polskim wybrzeżu morskim w latach 1960–1991 (powstanie – rozwój – organizacja). Część I – lata 60., Część II – lata 70., Część III – lata 80. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. Cz. I, Cz. II, Cz. III 1–2/12, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Julian Rymaszewski. Wpływ zmieniających się celów i metod szkolenia na ewolucję struktur organizacyjnych. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/02, 2002. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Andrzej Skorek. Zabezpieczenie wybrzeża środkowego po II wojnie światowej. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/97, 1997. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Tadeusz Gruchalla, Zespół Prasowo – Informacyjny Morskiego Oddziału Straży Granicznej: Straż Graniczna od 1991 – Morski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2021-08-07]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 217/143 k. 120–121. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
• ASGr. Historia Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1960. Koszalin 1961 r.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.