Strażnica WOP Kostrzyn

Strażnica WOP Kostrzyn

Strażnica SG w Kostrzynie nad Odrą

Tablica upamiętniająca patrona strażnicy (1965–1970)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Patron	Rudolf Gyptner
Tradycje
Rodowód	51 strażnica WOP
Kontynuacja	GPK SG w Kostrzynie nad Odrą
Organizacja
Dyslokacja	ul. Mickiewicza Kostrzyn nad Odrą
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	11 komenda odcinka 10 komenda odcinka 36 batalion OP 94 batalion WOP 93 batalion WOP Lubuska Brygada WOP bg WOP Słubice Pomorska Brygada WOP Lubuski Oddział SG

Granica polsko-niemiecka, element służby granicznej na moście granicznym w Kostrzynie nad Odrą (1965–1970)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Kostrzyn imienia Rudolfa Gyptnera – nieistniejący obecnie pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczą na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec^[b].

Granica polsko-niemiecka, znak gran. w rej. Kostrzyna nad Odrą (maj 2016)

Strażnica Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 11 komendy odcinka Mieszkowice jako 51 strażnica WOP ^[1]. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

Rozkazem organizacyjnym szefa Departamentu WOP nr 013 z 21.03.1947 roku Strażnica WOP nr 51 Kostrzyn z 3 Szczecińskiego Oddziału WOP została przekazana do Komendy odcinka nr 10 Górzyca z 2 Poznańskiego Oddziału WOP.

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku 51 strażnica OP Kostrzyn została włączona w struktury 36 batalionu Ochrony Pogranicza w Słońsku,a 1 stycznia 1951 roku w struktury 94 batalionu WOP w Słońsku.

W 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic, a Strażnica WOP Kostrzyn otrzymała nr 49 w skali kraju. W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica Specjalna WOP Kostrzyn była 21. w 9 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza. W tym samym roku rozwiązano 94 batalion WOP^[3], a jego strażnice zostały włączone w struktury 93 batalionu WOP w Słubicach^[4][5]. 1 stycznia 1960 roku funkcjonowała jako 1 strażnica WOP II kategorii Kostrzyn w strukturach 93 batalionu WOP, a 1 stycznia 1964 roku jako 1 strażnica WOP lądowa II kategorii Kostrzyn^[6]. Natomiast w marcu 1968 roku była jako Strażnica WOP rzeczna nr 1 Kostrzyn w strukturach ww. batalionu.

W 1976 roku Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnica WOP Kostrzyn podporządkowana została bezpośrednio pod sztab Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim^[7], a w 1984 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Słubice, jako Strażnica WOP Kostrzyn. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 roku strażnica została włączona w struktury Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku^[8].

Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim^[9] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (Strażnica SG w Kostrzynie nad Odrą).

W 2000 roku rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej, związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 roku nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Kostrzynie nad Odrą^[c]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (GPK SG w Kostrzynie nad Odrą).

Ochrona granicy

W październiku 1945 roku^[d] w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy zostały utworzone Przejściowe Punkty Kontrolne Kostrzyn (PPK Kostrzyn)^[10]:

• Nr 8 kolejowy, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Kostrzyn-Kietz (kolejowe)
• Nr 7 drogowy – III kategorii, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Kostrzyn-Kietz (drogowe).

W 1960 roku 1 strażnica WOP Kostrzyn II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 11 275 m:

• Od znaku granicznego nr 543 do znaku gran. nr 567.

Straż Graniczna:
21 listopada 1992 roku na odcinku strażnicy zostało uruchomione drogowe przejście graniczne, w którym odprawę graniczną osób, towarów, i środków transportu, wykonywała załoga Granicznej Placówki Kontrolnej Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (GPK SG w Kostrzynie nad Odrą):

• Kostrzyn-Kietz (drogowe).

Wydarzenia

• 1965 – 6 maja odbyła się uroczystość nadania Strażnicy WOP Kostrzyn imienia Rudolfa Gyptnera, bohatera NRD poległego 28 listopada 1944 roku koło Częstochowy w walce z Niemcami.
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[11].

Strażnice sąsiednie

Dyslokacje

1957

1945

• 50 strażnica WOP Górzyca Północ ⇔ 52 Strażnica WOP Namyślin – 1946
• Strażnica OP Ługi Górzyckie nr 50 ⇔ Strażnica OP nr 52 Namyślin – 1949
• Strażnica WOP Ługi Górzyckie nr 48 ⇔ Strażnica WOP nr 50 Namyślin – 1954
• Strażnica WOP Górzyca II kategorii nr 20 ⇔ Strażnica WOP Namyślin III kategorii nr 22 – 1956
• 2 strażnica WOP III kategorii Górzyca ⇔ 1 strażnica WOP rzeczna I kategorii Namyślin – 01.01.1960
• 2 strażnica WOP lądowa III kategorii Górzyca ⇔ 21 strażnica WOP rzeczna I kategorii Namyślin – 01.01.1964
• Strażnica WOP Górzyca ⇔ Strażnica WOP Namyślin – lata 80.

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Górzycy ⇔ Strażnica SG w Namyślinie – 16.05.1991.

Dowódcy strażnicy

• kpt. Piotr Kołodziejczuk (był 10.1946)^[e]
• por. Franciszek Żółtek (od 1948)
• chor. Albert Sabinicz (do 1951)
• st. sierż. Mieczysław Gemer–Mazowicz (od 1951)
• chor. Janusz Zając(od 1952)
• ppor. Leon Szarota (do 1954)
• ppor. Jan Michalak (1954–1956)
• kpt. Wacław Fagas (1956–1964)
• por. Protazy Czech (od 1964)
• mjr Bogumił Jędrycha (był w 1970^[13]–był w 1988)
• kpt./mjr Krzysztof Mielczarek^[14].

Poniżej wykaz dowódców strażnicy podano za: Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. s. 19.

• por. Fagas
• kpt. Michalak
• mjr Bogumił Jędrycha.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny WM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. Krosno Odrzańskie: Drukarnia Dem-druk w Lubsku, 2005.
• ASGr.Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie (pol.). 
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16].
• Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.