Strażnica WOP Krzanowice

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Kranowitz/Krzanowice – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Krzanowicach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Granica polsko-czeska, znak gran. nr II/34, Krzanowice (czerwiec 2017)

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 46 komendy odcinka Racibórz jako 212 strażnica (Kranowitz)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku 212 strażnica OP Krzanowice została włączona w struktury 67 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 roku 43 batalionu WOP w Raciborzu.

15 marca 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a strażnica WOP Krzanowice otrzymała nr 220 w skali kraju.

W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Krzanowice była 10 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza.

31 grudnia 1959 roku była jako 16 strażnica WOP III kategorii Krzanowice. 1 stycznia 1964 roku była jako 17 strażnica WOP lądowa III kategorii Krzanowice.

W 1976 roku, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[4], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach

Żołnierze WOP z psem (1971)

13 grudnia 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[5].

W drugiej połowie 1984 roku Strażnicę WOP Krzanowice włączono w struktury utworzonego batalionu granicznego WOP im. Bohaterów Powstań Śląskich w Raciborzu^[4], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krzanowicach.

16 kwietnia 1990 roku rozformowano 43 batalion WOP w Raciborzu i strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach już jako Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Krzanowicach (na czas „P” kadrowa)^[6]. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku.

Straż Graniczna:

16 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, strażnica w Krzanowicach została przejęta przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)^[7][8] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Krzanowicach.

W 2000 roku rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 roku nastąpiło zniesie strażnicy SG w Krzanowicach^[9]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Pietraszynie, a obiekt został przekazany gminie Krzanowice.

Ochrona granicy

W październiku 1945 roku^[d] w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy został utworzony Przejściowy Punkt Kontrolny Krzanowice – kolejowy III kategorii^[10] (został zlikwidowany po 1948 roku), którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu:

• Krzanowice-Chuchelná (kolejowe).

Żołnierz WOP na motocyklu Jawa (1961)

1 stycznia 1964 roku na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Krzanowice-Chuchelná
• Krzanowice-Strahovice
• Krzanowice-Rohov
• Pietraszyn-Sudice
• Borucin-Chuchelná.

Element służby granicznej^[e] na przejściu granicznym Krzanowice-Strahovice (1970)

W okresie 1986–15 maja 1991 Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krzanowicach, potem Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Krzanowicach, ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak graniczny nr IV/22, wyłącznie znak gran. nr IV/43.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Chałupkach i Kietrzu
  • Sekcją Zwiadu WOP w Raciborzu
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracował ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

W okresie 16 maja 1991–1 stycznia 2003 Strażnica SG w Krzanowicach ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 21400 m:

• Włącznie znak gran. nr II/22, wyłącznie znak gran. nr II/43.
• Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

W październiku 1994 roku, na odcinku strażnicy zostało uruchomione drogowe przejście graniczne, w którym kontrolę graniczną osór, towarów i środków transportu wykonywała nowo utworzona Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Pietraszynie:

• Pietraszyn-Sudice.

19 lutego 1996 roku na odcinku strażnicy zostały uruchomione przejścia mrg, w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Tworków-Hať
• Bolesław-Píšť
• Owsiszcze-Píšť
• Krzanowice-Chuchelná
• Krzanowice-Strahovice
• Borucin-Chuchelná.

Wydarzenia

• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[11]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[12].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[13].

Straż Graniczna:

• 1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.

Strażnice sąsiednie

• 211 strażnica WOP Owschütz ⇔ 213 strażnica WOP Katscher – 1946
• 211 strażnica OP Owsiszcze ⇔ 213 strażnica OP Kietrz – 1949
• 219 strażnica WOP Owsiszcze ⇔ 221 strażnica WOP Kietrz – 1954
• 9 strażnica WOP Owsiszcze I kat. ⇔ 11 strażnica WOP Kietrz II kat. – 1956
• 17 strażnica WOP Owsiszcze III kat. ⇔ 15 strażnica WOP Kietrz IV kat. – 31.12.1959
• 18 strażnica WOP Owsiszcze lądowa III kat. ⇔ 16 strażnica WOP Kietrz lądowa IV kat. – 01.01.1964
• Strażnica WOP Owsiszcze ⇔ Strażnica WOP Kietrz – do 1976
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Chałupkach ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu – 1984–16.04.1990
• Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Chałupkach ⇔ Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. II w Kietrzu – 17.04.1990–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Chałupkach ⇔ Strażnica SG w Kietrzu – 16.05.1991–01.01.2003.

Dowódcy/komendanci strażnicy

D-ca strażnicy kpt. Jan Toma (był w 1970–był w 1987) i kadra z żołnierzami odchodzącymi do cywila (1971)

• ppor. Mieczysław Adamczyk (był w 1952)
• kpt./mjr Jan Toma^[14] (był w 1970–był w 1987)^[f]
• ppor./por. Andrzej Kamiński (był 01.04.1991^[15])^[g]

Komendant strażnicy SG:

• ppor. SG/mjr SG Krzysztof Zabrzewski (02.04.1991–01.01.2003) – do rozformowania^[h].

Zobacz też

• 4 pułk piechoty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie (pol.). 
• Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 20 sierpnia 1967, s. 25–26 .
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.