Strażnica WOP Krzyżkowice

Strażnica WOP Dytmarów

Strażnica WOP Krzyżkowice

Budynek byłej strażnicy w Krzyżkowicach (lipiec 2016)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	1 listopada 1989
Tradycje
Rodowód	221 strażnica WOP 229 strażnica WOP 19 strażnica WOP Dytmarów 7 strażnica WOP Krzyżkowice 8 strażnica WOP lądowa Krzyżkowice Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Krzyżkowicach
Kontynuacja	Strażnica WOP Trzebina SSG w Trzebinie GPK SG w Głuchołazach PSG w Głuchołazach PSG w Nysie PSG w Opolu
Dowódcy
Ostatni	kpt. Andrzej Krasicki
Organizacja
Kryptonim	Satyryk 2[a], Ilmen 26[b]
Dyslokacja	Dytmarów; Krzyżkowice 64
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza
Podległość	48 komenda odcinka 71 batalion OP 45 batalion WOP 4 GBWOP batalion graniczny WOP

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Dytmarów/Krzyżkowice – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 48 komendy odcinka Prudnik jako 221 strażnica WOP (Dytmarów)^[1][c] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

Miejsce gdzie w latach 1945–1959 była 221/229 strażnica WOP Dytmarów (listopad 2014)

W 1946 roku stan załogi liczył 31 żołnierzy^[3]. W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku 221 strażnica OP Dytmarów została włączona w struktury 71 batalionu Ochrony Pogranicza^[4], a 1 stycznia 1951 roku 45 batalionu WOP w Prudniku^[5].

15 marca 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic , a strażnica WOP Dytmarów otrzymała nr 229 w skali kraju^[6].

W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Dytmarów była 19 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Gliwicach.

Do 20 grudnia 1959 roku Strażnica WOP Dytmarów była usytuowana w rejonie stacji kolejowej Dytmarów. Budynek został zaadaptowany po byłej poniemieckiej restauracji Karla Reimanna^[3] i została przeniesiona z Dytmarowa do Krzyżkowic^[d]. Budynek w Krzyżkowicach został pozyskany w wyniku przeprowadzonej delimitacji linii granicznej na odcinku strażnicy w latach 1955–1958^[7]. W budynku dotychczas mieszkali greccy emigranci, których przeniesiono do miejscowości Rylovka i Osoblaha. W nowym budynku strażnica WOP jako pierwsza w 45. batalionie WOP miała centralne ogrzewanie i ciepłą wodę^[3].

1 stycznia 1960 roku była jako 7 strażnica WOP III kategorii Dytmarów.

1 stycznia 1964 roku była jako 8 strażnica WOP lądowa IV kategorii Krzyżkowice.

kpt. Tadeusz Cerazy d-ca strażnicy w rozmowie z ob.: Lewandowskim i Ilnickim (1970–1978)

W 1976 roku, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[8], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP (GB WOP) w Gliwicach.

kpt. Tadeusz Cerazy d-ca strażnicy uzgadnia współdziałanie z MO i ORMO w zakresie zabezpieczenia ochranianego odcinka granicy państwowej (1970–1978)

13 grudnia 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[9].

Żołnierze WOP przy szlabanie w rejonie znaku gran. nr IV/129 (1979)

W drugiej połowie 1984 roku Strażnica WOP Krzyżkowice została włączona w struktury utworzonego batalionu granicznego WOP Prudnik^[8], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Krzyżkowicach.

1 listopada 1989 roku Strażnica WOP Krzyżkowice została rozformowana^[10]. Ochraniany odcinek granicy, przejęły strażnice WOP Pomorzowice i na nowo utworzona Trzebina, a obiekt został sprzedany prywatnej firmie Bumet. Po upadłości firmy obiekt został zaadaptowany na mieszkania.

Fragmenty kulochwytu na byłej strzelnicy strażnicy WOP Krzyżkowice (sierpień 2016)

Ochrona granicy

W 1946 roku Strażnica WOP Dytmarów ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 14 km^[3].

mjr Mirosław Kudasiewicz z-ca d-cy ds. polit. 45 batalionu WOP (były z-ca d-cy strażnicy WOP Dytmarów) i były d-ca strażnicy WOP Dytmarów kpt. Mieczysław Trepa (ludowy rzeźbiarz oraz twórca szopek krakowskich które można zobaczyć w Muzeum Ziemi Prudnickiej^[11].

W marcu 1956 roku 19 strażnica WOP Dytmarów^[12]:

• Ochraniała odcinek granicy państwowej od młyna w Racławicach Śląskich, po Krzyżkowice, do lasu trzebinieckiego.
• W strefie działania strażnicy były miejscowości: Lubrza, Józefów, Olbrachcice, Słoków, Olszynka, Laskowice, Nowy Browiniec.

W 1960 roku 7 strażnica WOP III kategorii Ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 9826 m:

• Włącznie znak graniczny nr IV/126 , włącznie znak gran. nr 130/34.

1 stycznia 1964 roku na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg) gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Krzyżkowice-Hlinka – rejon znaku gran. nr IV/129 .

W 1976 roku odcinek strażnicy został wydłużony, po przejęciu części odcinka po rozformowanej strażnicy WOP Trzebina, tj. od znaku gran. nr 130/34, włącznie znak gran. nr IV/136 .

W okresie 1976–14 lipca 1989, rozwinięta strażnica lądowa WOP Krzyżkowice III kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr IV/126 , wyłącznie znak gran. nr IV/136.
• Główny wysiłek w ochronie granicy skupiała od znaku gran. nr 127/20 do znaku gran. nr 129/5 w głębi Krzyżkowice-Dytmarów.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Pomorzowicach i Pokrzywnej
  • Sekcja Zwiadu WOP w Prudniku
  • Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Prudniku
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czechosłowackiej OSH (Ochrana Statnich Hranic):
  • Osoblaha – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr IV/126, do znaku gran. nr 132/16. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunkach: Slezské Pavlovice–Dytmarów, Rylovka–Krzyżkowice (naczelnik placówki – mjr Jaroslav Mihal).
  • Jindřichov – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr 132/16, do znaku gran. nr IV/136. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunkach: Vysoká–Trzebina.

Wydarzenia

• 1946 – koniec roku, na zapleczu budynku strażnicy wykonano przybudówkę dla 4 koni (2 taborowe i 2 pod siodło), zbudowano drewnianą szopę na siano dla koni i słomę do ziemniaków dla żołnierzy. Na dachu budynku wybudowano drewnianą wieżę obserwacyjną^[3].
• 1954 – doszło do śmiertelnego wypadku na prowizorycznej strzelnicy strażnicy Dytmarów. Żołnierz poruszający ruchomym celem w trakcie strzelań na 100 m zginął od pocisku, d-ca strażnicy został przeniesiony do rezerwy^[13].
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[14]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia - to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[15].
• 1961 – lato, strażnicę odwiedził dowódca Wojsk Wewnętrznych gen. bryg. Wacław Komar i dowódca WOP gen. bryg. Eugeniusz Dostojewski w asyście dowódcy Górnośląskiej Brygady WOP płk. Bolesława Bonczara^[16].
• 1962/1963 – żołnierze strażnicy pomagali w zwalczaniu skutków zimy 100-lecia^[17].
• 1968 – strażnica jako pierwsza w 45. batalionie WOP otrzymała tytuł „Strażnicy Służby Socjalistycznej”, który nadawano przodującym pododdziałom granicznym^[18].
• 1969 – 22 lutego doszło do nieszczęśliwego wypadku żołnierza strażnicy, który będąc na samowolnym oddaleniu w miejscowości Krzyżkowice, uczestniczył w przyjęciu weselnym, w rejonie zabudowań sąsiadujących ze strażnicą. W wyniku poszukiwań zorganizowanych przez kadrę strażnicy, został odnaleziony w niewielkim zbiorniku z gnojowicą oraz cieczą z pobliskiej pryzmy liści buraków i głową leżącą w wodzie. Pomimo prób reanimacji, nie udało się przywrócić funkcji mu życiowych. Bezpośrednią przyczyną śmierci było utonięcie. Ponadto stwierdzono we krwi topielca 3 promile alkoholu^[19].
• 1972 – 31 sierpnia żołnierze strażnicy brali udział w gaszeniu pożaru zabudowań gospodarczych mieszkańca Krzyżkowic^[20].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[21].

Strażnice sąsiednie

• 220 strażnica WOP Pomonowice ⇔ 222 strażnica WOP Kunzendorf – 1946
• 220 strażnica OP Pomorzowice ⇔ 222 strażnica OP Trzebina – 1949
• 228 strażnica WOP Pomorzowice ⇔ 230 strażnica WOP Trzebina – 1954
• 18 strażnica WOP Pomorzowice II kat. ⇔ 20 strażnica WOP Trzebina II kat. – 1956
• 8 strażnica WOP Pomorzowice IV kat. ⇔ 6 strażnica WOP Trzebina III kat. – 01.01.1960
• 9 strażnica WOP Pomorzowice lądowa IV kat. ⇔ 7 strażnica WOP Trzebina lądowa IV kat. – 01.01.1964
• Strażnica WOP Pomorzowice ⇔ Strażnica WOP Trzebina – do 1976
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Pomorzowicach ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Pokrzywnej – 2. poł. 1984–31.10.1989^[10].

Obsada personalna

Komendanci/dowódcy strażnicy

• kpt. Jan Pszenny (był w 1945)
• chor. Julian Barłożewski (07.10.1953–14.12.1954)^[6]
• kpt. Mieczysław Trepa^[22]
• por. Lucjan Izdebski^[23]
• kpt. Tadeusz Cerazy (1964^[24]–1978^[25])
• ppor./por. Andrzej Kopczyński^[26] (1978–1980)
• ppor./por. Jerzy Górecki^[26] (1980–1984^[e])
• por./kpt. Andrzej Krasicki^[26] (1984–31.10.1989) – do rozformowania^[f] .

Zobacz też

• 6 pułk piechoty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Tomasz Rzeczycki. Ucięty nos Pinokia, czyli granica (nie)prosta jak drut. „Odkrywca”. 8(187), s. 37–41, 2014. 
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Zima Stulecia 1962/1963. „Tygodnik Prudnicki”. 2 (685), s. 10, 2004. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (91) – Nie warto było. „Tygodnik Prudnicki”. 18(804), s. 10, 2006-05-03. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (99) – W służbie socjalistycznej. „Tygodnik Prudnicki”. 27(810), s. 10, 2006-07-05. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (70) Krótka historia pewnej strażnicy WOP. „Tygodnik Prudnicki”. 48(783), s. 10, 2005-11-30. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (71) Krótka historia pewnej strażnicy WOP – dokończenie. „Tygodnik Prudnicki”. 49(784), s. 10, 2005-12-07. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (26) – Przygoda z jajkiem i nabiałem. „Tygodnik Prudnicki”. 2(737), s. 10, 2005-10-12. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Wesele. alkohol, lekkomyślność. „Tygodnik Prudnicki”. 51(681), s. 10, 2003-12-17. ISSN 1231-904X. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.