Strażnica WOP Pieńsk

Strażnica WOP Pieńsk

Strażnica SG w Pieńsku

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1948[a]
Rozformowanie	przed 24 sierpnia 2005
Patron	Tadeusz Wróbel[1]
Tradycje
Rodowód	18a strażnica WOP
Organizacja
Dyslokacja	Pieńsk
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	18 batalion OP 84 batalion WOP Łużycki Oddział SG

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

Granica polsko-niemiecka w Pieńsku (maj 2012)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Pieńsk im. szer. Tadeusza Wróbla – obecnie nieistniejący podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-niemieckiej.

Żołnierze WOP w rej. znaku gran. nr 158 na granicy z NRD – odcinek strażnicy WOP Pieńsk

Strażnica Straży Graniczna w Pieńsku – obecnie nieistniejąca graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Niemcami.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Jesienią 1948 roku, w strukturze 18 batalionu Ochrony Pogranicza, została sformowana w Pieńsku strażnica WOP nr 18a^[b][c].

W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Pieńsk była 24. w 8 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[2]. W 1960 roku, po kolejnej zmianie numeracji, strażnica posiadała numer 4 i zakwalifikowana była do kategorii II w 8 Łużyckiej Brygadzie WOP^[2]. 1 stycznia 1964 roku strażnica WOP nr 3 Pieńsk uzyskała status strażnicy lądowej i zaliczona została do II kategorii^[2].

Straż Graniczna:

Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica w Pieńsku weszła w podporządkowanie Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej^[3] i przyjęła nazwę strażnica Straży Granicznej w Pieńsku.

W wyniku zmian reorganizacyjnych Straży Granicznej, strażnica SG w Pieńsku kategorii IV została zlikwidowana^[4].

Wydarzenia

• 1950 – 10 maja podczas patrolowania swojego odcinka, w okolicach Pieńska, żołnierze ujrzeli siedzących nad Nysą Łużycką ludzi. Było już koło północy. Ubezpieczany przez szer. Stefana Pogorzelskiego Tadeusz Wróbel podszedł bliżej i wezwał ich do poddania. Jeden z nich zaczął uciekać, a na okrzyk „Stój” strzelił, raniąc Wróbla w brzuch. Wówczas z obu stron otworzono ogień. Śmiertelnie ranny Wróbel resztkami sił ostrzeliwał się, a posiadanym pistoletem sygnałowym oświetlił teren, co pozwoliło na trafienie dwóch uciekających. Jeden z nich utonął w nurcie rzeki. Za odwagę i męstwo wykazane w powyższej akcji obaj żołnierze odznaczeni zostali Krzyżami Walecznych, a szer. (strzelca) Tadeusza Wróbla awansowano na stopień st. szer. i wpisano do Honorowej Księgi Łużyckiej Brygady WOP jako Bohatera. Na podstawie rozkazu Dowódcy WOP, strażnicy w Pieńsku, w której służył, nadano jego imię. Samego zaś bohatera zaliczono na stałe w poczet członków jej załogi jako honorowego dowódcę patrolu pogotowia. Dlatego też przy codziennym podziale sił i środków wywoływany był jako pierwszy. Jego broń początkowo przekazywano najlepszemu żołnierzowi strażnicy jako wyróżnienie. Później zabrano ją do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Przymocowano do niej tabliczkę z tekstem: „Bronią strz. Wróbla Tadeusza przodować w ochronie granicy Polski Ludowej”. Tadeusz Wróbel został pochowany w swojej rodzinnej wsi Dębowa Łąka^[5], natomiast w Lubaniu można zobaczyć jego symboliczny grób^[6].

Upamiętnienie

szer. Tadeusz Wróbel^[d] – jego imieniem nazwano strażnicę WOP Pieńsk

W miejscu akcji ustawiono głaz ze stosownym napisem. Po pewnym czasie wykonano tu betonowy pomnik w kształcie nagrobka. Obecny, trzeci już pomnik, powstał ze składek społeczeństwa Pieńska, członków Polskiego Związku Wędkarskiego, żołnierzy strażnicy i wszystkich, którzy chcieli zachować go w pamięci. Główną część pomnika stanowi czworoboczny słup z metalowym orłem na czubku. Na cokole przymocowano tablicę z tekstem: „W dniu 10.V.1950 r. poległ na polu chwały w obronie granicy polskiej st. szer. Tadeusz Wróbel. Cześć jego pamięci”. Na słupie przymocowano kolejną tablicę w kształcie tarczy. Widać na niej orła i napis „45 lat Ludowego Wojska Polskiego. 43 lata Wojsk Ochrony Pogranicza. 20 lat Harcerskiej Służby Granicznej. Zlot 9–11.06.1988 r”^[6]. Corocznie 10 maja żołnierze wystawiali tutaj wartę honorową i składali kwiaty. Odbywały się także zawody wędkarskie o puchar Tadeusza Wróbla organizowane przez koło PZW w Pieńsku. W 2011, z okazji 20-lecia Straży Granicznej zorganizowano tutaj uroczystość złożenia kwiatów. Przypomniano wszystkim obecnym sylwetkę Tadeusza Wróbla. Następnie zapalono znicze i wystawiono warte honorową składającą się z funkcjonariuszy Straży Granicznej i harcerzy. Aby dotrzeć do tego pomnika należy od ul. Zgorzeleckiej w Pieńsku skręcić w ul. Rzeczną, przejść nią, aż do stacji uzdatniania wody. Tam skręcić w lewo w drogę prowadzącą w stronę widocznej już oczyszczalni ścieków i udać się w prawo wzdłuż ogrodzenia^[6].

Na pieńskiej strażnicy została utworzona izba pamięci. Nosiła imię Tadeusza Wróbla. Wewnątrz było wiele zdjęć, bohaterów granic, relacje o tamtym wydarzeniu. Było też duże zdjęcie patrona strażnicy, Krzyż Walecznych nadany mu pośmiertnie przez Bieruta i Radkiewicza 22 lipca 1950, zdjęcia z rocznicowych uroczystości pod pomnikiem nad Nysą. Także z udziałem matki i sióstr oraz kilka tomów ksiąg pamiątkowych^[1]. Materiały dotyczące szer. T. Wróbla, po likwidacji w wyniku zmian reorganizacyjnych strażnicy SG kat. IV w Pieńsku zostały przekazane do Sali Tradycji Łużyckiego Oddziału SG, a następnie Ośrodka Szkoleń Specjalistycznych SG w Lubaniu^[4].

W Polsce kilka drużyn Harcerskiej Służby Granicznej nosiło imię Tadeusza Wróbla w: Lubaniu (36 Drużyna Harcerska^[4]), Słubicach, Maczkowie^[1]Żarka nad Nysą. Po wojnie, pierwsze informacje o współpracy harcerzy i pograniczników odnotowano w 1957 roku. W tym bowiem roku powstała 29 Białowieska Drużyna Harcerska „Pogranicznik” im. Tadeusza Wróbla^[7].

Fragment napisanej przez wojskowego poetę, Tadeusza Latuska, „Elegii na śmierć szer. Wróbla”^[6]:

„... I już Wróbel jak grom z czarnej chmury

Spada – „Powstań! Ręce do góry!”

I zerwali się tchórze spłoszeni

i godzili weń kulą zdradziecką...

Krew z rozdartych wnętrzności płynie,

Ostry ból we wnętrznościach wierci.

A On strzela...

Księżyc patrzy zdumiony,

jak cicho kona nocą

Bohater...”

Strażnice sąsiednie

• 18 strażnica OP Żarka ⇔ 19 strażnica OP Bielawa Dolna – jesień 1948
• 23 strażnica WOP Żarka III kat. ⇔ 25 strażnica WOP Bielawa Dolna I kat – 1956
• 5 strażnica WOP Żarka II kat. ⇔ 3 strażnica WOP Bielawa Dolna II kat – 31.12.1959
• 4 strażnica WOP lądowa Żarka II kat. ⇔ 2 strażnica WOP lądowa Bielawa Dolna II kat – 01.01.1964

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Zgorzelcu ⇔ Strażnica SG w Bielawie Dolnej – 16.05.1991.

Dowódcy/komendanci strażnicy

• sierż. Mieczysław Zawada^[e] (poł. 1949–08.1950)^[1]
• ppor. Henryk Godlewski (do 1952)
• ppor. Stefan Mardofel (od 1952).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Janusz Skowroński: „Łużyce nieznane. Tajemnice Lubania”, Skryty, małomówny. Porozmawiać koniecznie!, Warszawa, wyd. II zm. (pol.). nickt.pl, 2010. [dostęp 2021-05-28].
• Czasolotem przez historię. Patron strażnicy, „Żołnierz Polski”, s. 10 .
• Archiwum Straży Granicznej, Historia Łużyckiej Brygady WOP 1945–1991
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.