Strażnica WOP Pogwizdów

Strażnica WOP Pogwizdów

Strażnica SG w Pogwizdowie

Budynek byłej strażnicy w Pogwizdowie (marzec 2011)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1947[a]
Rozformowanie	1 lutego 2001
Tradycje
Rodowód	205a strażnica WOP Pogwizdów 212 strażnica WOP Pogwizdów 2 strażnica WOP Pogwizdów 24 strażnica WOP Pogwizdów 25 strażnica WOP lądowa Pogwizdów
Kontynuacja	SSG w Pogwizdowie SSG w Cieszynie GPK SG w Cieszynie PSG w Cieszynie PSG w Bielsku-Białej
Dowódcy
Ostatni	kpt. Józef Topór
Organizacja
Dyslokacja	ul. Cieszyńska 76 43-418 Pogwizdów
Formacja	WOP Straż Graniczna
Podległość	45 komenda odcinka 63 batalion OP 42 batalion WOP Górnośląska Brygada WOP Jednostka WOP bg WOP Cieszyn Beskidzki Oddział SG Śląski Oddział SG

Granica polsko-czeska na Olzie w Łąkach (czerwiec 2013)

Żołnierze strażnicy WOP Pogwizdów

Żołnierz strażnicy na motocyklu WSK-175 (1979)

Żołnierze strażnicy (1979)

Żołnierz strażnicy przy granicznej rzece Olzie (1979)

Budynek Straży Granicznej w Pogwizdowie (1922↔1939)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Pogwizdów – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Pogwizdowie – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w listopadzie 1947 roku^[1], w strukturze 45 komendy odcinka Jastrzębie Zdrój jako 205a strażnica WOP (Pogwizdów).

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku strażnica została włączona w struktury 63 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 roku 42 batalionu WOP w Cieszynie.

15 marca 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic^[3], a strażnica WOP Pogwizdów otrzymała nr 212 w skali kraju.

W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Pogwizdów była 2 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Gliwicach.

31 grudnia 1959 roku była jako 24 strażnica WOP III kategorii Pogwizdów.

1 stycznia 1964 roku była jako 25 strażnica WOP lądowa III kategorii Pogwizdów.

W 1976 roku, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[4], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[5].

W 1983 roku Strażnica WOP Pogwizdów włączona została w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie^[6], a w drugiej połowie 1984 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn^[4], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Pogwizdowie.

Od 1989 roku stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę na czas „P” kadrową i funkcjonowała do 15 maja 1991 roku. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica przejęta została przez Beskidzki Oddział Straży Granicznej w Cieszynie^[7][8] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Pogwizdowie (Strażnica SG w Pogwizdowie).

1 grudnia 1998 roku Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998 roku^[9] Strażnica SG w Pogwizdowie włączona została w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu^[10].

Strażnica SG w Pogwizdowie funkcjonowała do 31 stycznia 2001 roku, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego SG została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęły strażnice SG w: Cieszynie i Zebrzydowicach.

Ochrona granicy

Od 1947 roku na odcinku strażnicy WOP Pogwizdów funkcjonował PPK MRG, gdzie kontrolę osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy^[1]:

• Przejściowy Punkt Kontrolny MRG Pogwizdów.

W 1947 roku na całym odcinku strażnicy wprowadzono zapory w miejscach dogodnych do przekroczenia granicy^[11].

1 stycznia 1964 roku, na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg), gdzie kontrolę osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Pogwizdów-Louky nad Olší.

Do 31 grudnia 1989 roku, rozwinięta strażnica lądowa WOP Pogwizdów II kategorii, a od 1 stycznia 1990 roku do 15 maja 1991 roku kadrowa Strażnica WOP Pogwizdów ochraniała odcinek granicy państwowej, (W całości odcinek granicy rzeką Olzą) o długości 8852 m .

• Włącznie znak graniczny nr 292/1, wyłącznie znak gran. nr III/308b.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Cieszynie i Zebrzydowicach
  • Sekcja Zwiadu WOP w Cieszynie
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–31 stycznia 2001, Strażnica SG w Pogwizdowie ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr 92/1, wyłącznie znak gran. nr I/108b.
• Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

Wydarzenia

• 1947 – uzbrojona banda napadła na strażnicę, atak został odparty bez strat własnych^[12].
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca 1956 roku w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[13]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[14].
• 13 grudnia 1981-22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[15].

Strażnice sąsiednie

• 205 strażnica WOP Cieszyn ⇔ 206 strażnica WOP Kaczyce – 1947
• 211 strażnica WOP Cieszyn ⇔ 213 strażnica WOP Zebrzydowice – 1954
• 1 strażnica WOP Cieszyn I kategorii ⇔ 3 strażnica WOP Zebrzydowice I kategorii – 1956
• 25 strażnica WOP Cieszyn I kategorii ⇔ 23 strażnica WOP Zebrzydowice II kategorii – 31.12.1959
• 26 strażnica WOP Cieszyn lądowa I kategorii ⇔ 24 strażnica WOP Zebrzydowice lądowa II kategorii – 01.01.1964
• Strażnica WOP Cieszyn rozwinięta I kategorii ⇔ Strażnica WOP Zebrzydowice rozwinięta I kategorii – do 16.04.1990
• Strażnica kadrowa WOP Cieszyn ⇔ Strażnica kadrowa WOP Zebrzydowice – 17.04.1990–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Cieszynie ⇔ Strażnica SG w Zebrzydowicach – 16.05.1991–31.01.2001.

Dowódcy/komendanci strażnicy

• Henryk Nowakowski (03.09.1950–17.10.1951)^[16]
• por. Bonifacy Osiński (18.10.1951–14.12.1954)^[17]
• kpt. Alojzy Dziambor^[18] (1955–04.1966)
• kpt. Czesław Kobis^[19] (04.1966–wiosna 1979)
• por. Antoni Przybylski (wiosna 1979–09.1979)
• por. Mariusz Kolanko^[20] (09.1979–07.1984)^[c]
• kpt. Józef Topór^[21] (07.1984–01.04.1991^[22])

Komendanci strażnicy SG:

• kpt. SG Józef Topór (02.04.1991–02.1992)^[d]
• por. SG Andrzej Jura
• kpt. SG Andrzej Gałaszewski
• mjr SG Zbigniew Świazdek p.o. (10.1996–31.01.2001) – do rozformowania.

Zobacz też

• 4 pułk piechoty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.