Strażnica WOP Rutka Tartak

Strażnica WOP Rutka-Tartak

Strażnica SG w Rutce-Tartak

Budynek strażnicy w Rutce-Tartak (1988)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenia)
Tradycje
Rodowód	121 strażnica WOP Rutka Tartak
Kontynuacja	Placówka SG w Rutce-Tartak
Organizacja
Dyslokacja	Rutka-Tartak[1]
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	25 komenda odcinka 11 Batalion OP 194 Batalion WOP 221 Batalion WOP 19 Brygada WOP Podlasko-Mazurska Brygada WOP Podlaski Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Rutka-Tartak – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Litewską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 25 komendy odcinka^[1] jako 121 strażnica WOP (Rutka-Tartak)^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W latach 1948–31 grudnia 1950, 121 strażnica OP Rutka-Tartak była w strukturach 11 batalionu Ochrony Pogranicza i w 1948 stacjonowała, w miejscowości Rutka-Tartak^[4].

1 stycznia 1951 roku 121 strażnica WOP Rutka-Tartak była w strukturach 194 batalionu WOP w Kowalach Oleckich i w 1951 roku stacjonowała w miejscowości Rutka-Tartak, a następnie 221 batalionu WOP w Gołdapi. Wiosną 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic. Strażnica otrzymała numer 115^[5].

15 listopada 1955 roku zlikwidowano sztab 221 batalionu WOP w Gołdapi. Strażnica podporządkowana została bezpośrednio pod sztab 19 Brygady WOP w Kętrzynie. W sztabie brygady wprowadzono stanowiska nieetatowych oficerów kierunkowych odpowiedzialnych za służbę graniczną strażnic^[6].

Opracowany w maju 1956 roku przez Dowództwo WOP kolejny plan reorganizacji formacji przewidywał rozformowanie kilku brygad, sztabów, batalionów i strażnic. Ta reforma miała przede wszystkim korzyści finansowe. W wyniku tej reformy, w czerwcu 1956 roku strażnicę rozwiązano^[7]. W jej miejsce zorganizowano placówkę graniczną WOP kategorii „B” Rutka-Tartak^[7].

W 1964 roku w Rutce-Tartak stacjonowała placówka WOP nr 7 22 Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza^[8].

W 1976 roku, w strukturze Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP, odtworzono strażnicę w Rutce-Tartak^[9].

Strażnica WOP Rutka-Tartak do 15 maja 1991 roku była w strukturach Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP w Białymstoku^[10].

Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica Rutka-Tartak weszła w podporządkowanie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej^[11] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak^[12].

W 1995 roku na stan etatowy 20 funkcjonariuszy SG, stan ewidencyjny wynosił 12 osób^[13].

Jako Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 roku i 24 sierpnia 2005 roku, Ustawą z 22 kwietnia 2005 roku O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[b], została przekształcona na placówkę Straży Granicznej w Rutce-Tartak (PSG w Rutce-Tartak) w strukturach Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej^[14].

Budynek strażnicy został wybudowany w 1936 roku na potrzeby strażnicy batalionu KOP „Sejny” jako pomnik poświęcony Józefowi Piłsudskiemu. Posiada kształt połączonych liter JP^[15][16].

Ochrona granicy

W lipcu 1956 roku Placówka WOP kategorii „B” Rutka-Tartak swoim zasięgiem obejmowała powiat suwalski^[7].

W 1960 roku 7 placówka WOP Rutka-Tartak ochraniała odcinek 45000 m granicy państwowej od znaku granicznego nr 1987 do znaku gran. nr 1900.

W 1990 roku Strażnica WOP Rutka-Tartak sąsiadowała ze strażnicą WOP Gołdap – znak gran. nr 2083^[17] i strażnicą WOP Sejny (Trompole – znak gran. nr 1915), a od południa ze strażnicą odwodową WOP Augustów^[14].

Wydarzenia

• 1946 – 8 kwietnia trzech obywateli litewskich dokonało nielegalnego przekroczenia granicy państwowej z ZSRR do Polski na furmance. Zarządzono pościg i sprawców ujęto. Przy zatrzymanych znaleziono broń oraz 10000 zł^[18].

Straż Graniczna:

• 1990 – 19 grudnia, Dowódca Brygady płk dypl. Józef Kosno za zajęcie I miejsca we współzawodnictwie o tytuł „Przodującego pododdziału” wyróżnił w grupie pododdziałów granicznych strażnicę w Rutce-Tartak dowodzoną przez kpt. Stanisława Majewskiego^[12].
• 1995 – 24 kwietnia w ramach operacji „skrzydło” w rejon województwa łomżyńskiego i suwalskiego skierowano nieetatowe grupy funkcjonariuszy do prowadzenia obserwacji i przeciwdziałania nielegalnym przelotom i przerzutom emigrantów drogą powietrzną. Wydzielone siły ze strażnic, kompanii odwodowych i Wydziału Ochrony Granicy Państwowej (WOGP) działały przez okres pół roku^[19]).
• 1998 – 28 kwietnia przybyła do strażnicy oddelegowana pierwsza grupa żołnierzy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych, celem wzmocnienia ochrony granicy poprzez wspólne pełnienie służby granicznej^[c][20].
• 1998 – 23 listopada na odcinku Podlaskiego Oddziału SG nielegalnie przekroczyła granicę państwową w ciągu ostatnich lat największa grupa nielegalnych imigrantów. Liczyła 113 obywateli różnych narodowości, między innymi z Afganistanu, Pakistanu, Indii. Grupa została zatrzymana w okolicach Suwałk, Sejn i Puńska^[21][22]. Litewscy przemytnicy postanowili przerzucić grupę około 180 imigrantów, pozostałych zatrzymały służby litewskie^[16].
• 1999 – luty, strażnica otrzymała na wyposażenie samochody osobowo-terenowe Land Rower^[23], motocykle marki KTM i czterokołowe typu TRX marki Honda oraz konie do pełnienia służby granicznej^[d][24][25].

Sąsiednie strażnice/placówki

• 120 strażnica WOP Wiżajny ⇔ 122 strażnica WOP Wołyńce – 1946 rok
• Placówka WOP Gołdap ⇔ Placówka WOP Hołny Wolmera – 1960 rok
• Strażnica WOP Gołdap ⇔ Strażnica WOP Sejny – 15.05.1991 roku^[26]

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Gołdapi ⇔ Strażnica SG w Sejnach – 16.05.1991 roku^[26].
• Strażnica SG w Wiżajnach ⇔ Strażnica SG w Szypliszkach – 2000 rok^[27].

Dowódcy/komendanci strażnicy

• por. Romuald Dragun (był 10.1946)^[e]
• ppor. Wierzbiński (był w 1948)
• por. Tadeusz Dąbrowski (był w 1948)
• ppor. Stanisław Skrzypczak (był w 1951)
• por. Jan Pawłowski (był w 1956)^[28]
• por. Stefan Majewski (był 01.01.1991^[29]–15.05.1991)

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG Stefan Majewski (był 16.05.1991)^[30]
• kpt. SG Krzysztof Sobiech (był w 2000)^[31]
• Jerzy Kogaczewski.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jan Nikołajuk: Podlaski Oddział Straży Granicznej im. gen. dyw Henryka Minkiewicza w Białymstoku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Bogdan Rabij. V Mazurski Oddział WOP i jego osiągnięcia w zakresie zwalczania przestępczości granicznej. „Problemy ochrony granic”. 14/2000, 2000. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Kajetan Szczepański: Kronika Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej 15 maja 1990–2000. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa, 2000, s. 1–106.
• Jan Nikołajuk: Reorganizacja formacji granicznej na przykładzie oddziału w Białymstoku. W: Biuletyn 3/2014. T. Z historii Ochrony Granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2014, s. 73–96. ISSN 1429-2505. (pol.)
• Wydział Prezydialny Wydział Prezydialny Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej: Straż Graniczna od 1991 – Podlaski Oddział Straży Granicznej (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2020-01-27].
• Koło Nr 14 im. Powstańców Sejneńskich Związku Żołnierzy Wojska Polskiego przy Placówce SG w Sejnach: Zarys historyczny Służb Granicznych na Sejneńszczyźnie (pol.). W: Muzeum Ziemi Sejneńskiej [on-line]. muzeum.sejny.pl, 2012-11-26. [dostęp 2020-01-31].
• Dorian Burdyło: Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej im. gen.bryg. Stefana Pasławskiego w Kętrzynie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• ASGr.Historia Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Białystok 1960
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.