Strażnica WOP Zawoja

(c) marek7400, CC BY 3.0

Granica polsko-słowacka, Kościółki znak gran. nr III/83 (październik 2014)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Zawoja – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Zawoi – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Słowacką^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 42 komendy odcinka Dunajec^[1] jako 194 strażnica WOP (Widły-Czatoza-Zawoja^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku strażnica została włączona w struktury 57 batalionowi Ochrony Pogranicza^[4], a 1 stycznia 1951 roku 34 batalionu WOP w Żywcu.

15 marca 1954 roku wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a strażnica WOP Zawoja otrzymała nr 199 w skali kraju.

W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Zawoja była 13 w 3 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Nowym Sączu.

Strażnica WOP Zawoja od kwietnia 1958 roku była jako Placówka Kadrowa WOP Zawoja^[6].

1 stycznia 1960 roku była jako 9 placówka WOP Zawoja.

1 stycznia 1964 roku była jako 5 placówka WOP Zawoja.

W 1976 roku, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, placówkę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach^[7].

13 grudnia 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[8].

W drugiej połowie 1984 roku, Strażnicę WOP Zawoja włączono w struktury batalionu granicznego WOP Żywiec^[7], a od października 1989 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn^[9] jako strażnica kadrowa na czas „P”.

13 marca 1991 roku Strażnica WOP Zawoja została włączona w struktury Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu^[10].

Straż Graniczna:

15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica w Zawoi przejęta została przez Karpacki Oddział Straży Granicznej w Nowym Sączu^[d][12] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Zawoi (Strażnica SG w Zawoi).

Strażnica SG w Zawoi funkcjonowała do 1997 roku^[11], kiedy to Zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej przejęła Strażnica Straży Granicznej w Lipnicy Wielkiej (Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej).

Ochrona granicy

W 1960 roku 9 placówka WOP Zawoja II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 24021 m:

• Włącznie znak graniczny nr III/82, wyłącznie znak gran. nr III/94.

Kadet Szkoły Chorążych WOP w Kętrzynie z kbk AKMS podczas praktyki zawodowej w strażnicy WOP na patrolu granicznym (lipiec 1988)

W lutym 1974 roku górska placówka kadrowa WOP Zawoja ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr III/82^[13], wyłącznie znak gran. nr III/90.
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Wydarzenia

• 1946 – lipiec, pododdziały zbrojnego podziemia dwukrotnie napadały na strażnicę w Zawoi^[14].
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[15]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[16].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[17].

Strażnice sąsiednie

• 193 strażnica WOP Przywarówka ⇔ 195 strażnica WOP Korbielów – 1946
• 198 strażnica WOP Przywarówka ⇔ 200 strażnica WOP Korbielów – 1954
• 12 strażnica WOP Przywarówka I kategorii ⇔ 14 strażnica WOP Korbielów I kategorii – 1956
• 10 strażnica WOP Przywarówka III kategorii ⇔ 8 strażnica WOP Korbielów III kategorii – 31.12.1959
• 6 strażnica WOP Lipnica Wielka lądowa IV kategorii ⇔ 4 strażnica WOP Korbielów lądowa IV kategorii – 01.01.1964
• Placówka WOP Lipnica Wielka ⇔ Placówka WOP Korbielów
• Strażnica kadrowa WOP Lipnica Wielka ⇔ Strażnica kadrowa WOP Korbielów – do 15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej ⇔ Strażnica SG w Korbielowie – 16.05.1991–1997.

Dowódcy/komendanci strażnicy

• ppor. Bronisław Wrotecki (01.03.1953–14.12.1954)^[18]
• por. Zbigniew Krawczyk (był w 1976^[19]–1984)
• por. Leszek Łata (był w 1986–1988)
• kpt. Jerzy Nowacki^[20] (1988–15.05.1991).

Zobacz też

• 6 Pomorska Dywizja Piechoty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27].
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.