Strategia metaboliczna

Strategia metaboliczna – zespół procesów metabolicznych wyróżniany na podstawie podstawowych typów pokarmu, tj. źródeł substancji budulcowych (przede wszystkim węgla) i źródeł energii.

Kryteria wyróżniania strategii:

W przyrodzie występują różne kombinacje tych strategii. W związku z tym dany organizm może być określany terminem będącym kombinacją terminów oznaczających poszczególne strategie. Przykładowo, człowiek jest chemoorganoheterotrofem aerobowym, gdyż jest jednocześnie heterotrofem (odżywia się głównie substancjami organicznymi, będąc wszystkożercą), chemotrofem (źródłem energii magazynowanej w ATP jest utlenianie substancji chemicznych, np. glukozy), organotrofem (donorem elektronów są substancje chemiczne, np. glukoza), aerobem (ostatecznym akceptorem elektronów jest tlen). Strategie wraz z przyjmującymi je organizmami można grupować również w kategorie pośrednie – autotrotrofy można podzielić na chemoautotrofy i fotoautotrofy, fotoautotrofy na fotoorganoautotrofy i fotolitoautotrofy itd.

Przykłady organizmów przyjmujących możliwe strategie metaboliczne:

W niektórych wypadkach dany organizm jest zdolny do wykorzystywania różnych ścieżek metabolicznych, w zależności od warunków, np. niektóre organizmy zasadniczo fotoautotroficzne wobec braku dostępu do światła mogą odżywiać się heterotroficznie, jest to miksotrofia. Zjawisko to częste jest u protistów, np. euglenin, co wprowadzało konfuzję w dawnych systemach taksonomicznych uwzględniających jedynie podział na rośliny i zwierzęta. Ponadto niektóre organizmy zasadniczo heterotroficzne mogą przez ścisłą symbiozę z autotrofami korzystać z nieorganicznych źródeł węgla (np. rurkoczułkowce, organizmy posiadające zoochlorelle lub zooksantelle). Mięśnie zwierząt (organizmów tlenowych) mogą w warunkach niedoboru tlenu przejściowo prowadzić oddychanie beztlenowe.

Porównanie strategii metabolicznych

FotosyntezaFotosynteza anoksygenicznaChemosyntezaOddychanie beztlenoweOddychanie tlenoweFermentacja
Źródło węglaasymilacja CO2asymilacja CO2 (poza halobakteriami); niektóre wykorzystują również inne związki organiczne (wtedy nie są autotrofami)asymilacja CO2związki organicznezwiązki organicznezwiązki organiczne
Źródło energiienergia świetlnaenergia świetlnautlenianie prostych związków nieorganicznych lub metanuutlenianie związków organicznych (glikoliza); wytworzenie gradientu elektrochemicznego i synteza ATPutlenianie związków organicznych (glikoliza); wytworzenie gradientu elektrochemicznego i synteza ATPutlenianie związków organicznych (glikoliza)
Źródło elektronówwoda (fotoliza wody)związki nieorganiczne (np. H2S, H2, S) lub proste związki organiczne (np. jabłczan)proste związki nieorganiczne lub metanzwiązki organiczne (pośrednictwo NADH, FADH2)związki organiczne (pośrednictwo NADH, FADH2)związki organiczne (pośrednictwo NADH)
Akceptor elektronówNADP+ (w fazie jasnej fotosyntezy)związki nieorganiczne lub proste związki organicznetlen (w przypadku organizmów tlenowych), utlenione metale, utlenione formy siarki, CO2, COutlenione związki mineralne (np. siarczany, azotany) lub rzadziej niektóre związki organiczne (np. fumaran)tlenzwiązki organiczne; ten sam substrat jest donorem elektronów i utleniania się do CO2 (reakcja dysmutacji)
Przykłady organizmówrośliny, sinicebakterie purpurowe, bakterie zielonebakterie nitryfikacyjne, bakterie wodorowebakterie denitryfikacyjne, bakterie desulfurykacyjnerośliny, ssakidrożdże Saccharomyces, bakterie kwasu mlekowego

Podsumowanie

Poniższa tabela pokazuje ewentualne kombinacje opisanych cech:

Źródło energiiŹródło elektronówŹródło węglaNazwa
Światło
Foto-
Organiczne
-organo-
Organiczne
-heterotrof
Fotoorganoheterotrof
CO2
-autotrof
Fotoorganoautotrof
Nieorganiczne
-lito-
Organiczne
-heterotrof
Fotolitoheterotrof
CO2
-autotrof
Fotolitoautotrof
Związki chemiczne
Chemo-
Organiczne
-organo-
Organiczne
-heterotrof
Chemoorganoheterotrof
CO2
-autotrof
Chemoorganoautotrof
Nieorganiczne
-lito-
Organiczne
-heterotrof
Chemolitoheterotrof
CO2
-autotrof
Chemolitoautotrof

Bibliografia