Strategic Arms Reduction Treaty (I)
| Inne określenia | START, START I |
|---|---|
| Przedmiot regulacji | redukcja amerykańskiej i radzieckiej strategicznej broni jądrowej |
| Podpisanie | 31 lipca 1991 |
| Wejście w życie | 5 grudnia 1994 |
| Liczba sygnatariuszy | 2 (George H. W. Bush i Michaił Gorbaczow) |
| Język oryginału | |
| Wygaśnięcie | 5 grudnia 2009 |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Strategic Arms Reduction Treaty (START I) – pierwszy z „traktatów o redukcji zbrojeń strategicznych”, stanowiących część serii START, zawarty między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim. Był pierwszą amerykańsko-radziecką umową międzynarodową, dotyczącą redukcji strategicznej broni jądrowej[1][2]. Został podpisany w Moskwie 31 lipca 1991 roku – na kilka miesięcy przed rozpadem Związku Radzieckiego – przez prezydenta USA George’a H. W. Busha i przywódcę ZSRR, Sekretarza Generalnego KC KPZR Michaiła Gorbaczowa[1][2][3].
Po rozpadzie Związku Radzieckiego w grudniu 1991 roku pozostały cztery niepodległe państwa posiadające strategiczną broń jądrową: Rosja, Białoruś, Ukraina i Kazachstan. Sytuacja ta spowodowała opóźnienie wejścia w życie traktatu START I. 23 maja 1992 roku Stany Zjednoczone i cztery postradzieckie państwa dysponujące zdolnością nuklearną podpisały protokół lizboński, który uczynił wszystkie te kraje stronami traktatu. START I wszedł w życie 5 grudnia 1994 roku, kiedy pięć stron traktatu wymieniło dokumenty ratyfikacyjne w Budapeszcie. Obowiązywał do 5 grudnia 2009 roku, gdy nastąpiło jego wygaśnięcie[2].
Postanowienia traktatu
START I zobowiązał Stany Zjednoczone oraz Związek Radziecki do redukcji liczby strategicznych wyrzutni do 1600 sztuk. Wyrzutnie te mogły dysponować nie więcej niż 6000 głowic u każdej ze stron. W związku jednak z faktem, iż traktat wprowadzał skomplikowany sposób obliczania liczby głowic, ich rzeczywista liczba mogła być większa, niż limit narzucony traktatem. START I wprowadził jednak również dodatkowe limity w konkretnych rodzajach broni. Łączna liczba pocisków balistycznych na lądzie oraz bazujących w morzu, nie mogła u żadnej ze stron przekroczyć 4900 sztuk. Traktat ograniczył również liczbę głowic przenoszonych przez lądowe systemu mobilne do 1100 sztuk. Liczba ‘pocisków ciężkich’ została zredukowana o połowę, zaś zsumowany throw-weight wszystkich pocisków nie mógł przekroczyć 3600 ton metrycznych. Traktat nie wprowadził restrykcji dotyczących pocisków manewrujących odpalanych z morza (Sea-launched Cruise Missile – SLCM).
Sposób dokonywania obliczeń
Zgodnie z wprowadzonymi przez traktat zasadami obliczeń, każdy pocisk traktowany był jako rozmieszczony z maksymalna liczbą głowic jaką zdolny był przenieść. Zasady obliczania liczby głowic rozmieszczonych w strategicznych samolotach bombowych były bardziej skomplikowane. Samoloty wyposażone w bomby grawitacyjne traktowane były jako przenoszące jedna głowicę, niezależnie od faktycznej liczby przenoszonych przez nie bomb. Zasady obliczania pocisków manewrujących (Air-launched Cruise Missile – ALCM) zostały ustalone odmiennie dla USA i ZSRR.:
- Stany Zjednoczone: w limicie 150 samolotów przenoszących ALCM, każda maszyna uznawana była za przenoszącą 10 pocisków. Pozostałe samoloty, uznawane były za przenoszące maksymalną liczbę pocisków, jaka były faktycznie zdolne przenieść.
- Związek Radziecki: w limicie 180 maszyn zdolnych do przenoszenia ALCM, wszystkie uznawane były za zdolne do przenoszenia 8 głowic.
Traktat zabraniał jednocześnie rozmieszczania więcej niż 20 pocisków w samolotach amerykańskich oraz 16 w samolotach radzieckich.
Traktat wprowadzał też ograniczenia w swobodzie zmniejszania liczby głowic przypisanych do poszczególnych pocisków, umożliwiając ich zmniejszenie jedynie w dwóch istniejących w momencie podpisania traktatu typach pocisków, całkowita natomiast liczba wyprowadzonych głowic nie mogła przekroczyć 500 sztuk. Stany Zjednoczone otrzymały ponadto możliwość redukcji liczby głowic w pociskach Minuteman III, nie mogły jednak skorzystać z niej przed upływem 7 lat od zawarcia traktatu, w trakcie których musiały dokonać innych redukcji określonych traktatem. W celu zmniejszenia ryzyka powrotu wyprowadzonych z użytku głowic do ich nośników, łączna liczba wyprowadzonych głowic nie mogła przekroczyć 1250 sztuk po każdej ze stron, zaś liczba wyprowadzonych z pocisków wszelkiego typu nie mogła przekroczyć czterech sztuk z jednego pocisku. Dodatkowo, jeśli liczba głowic wyprowadzanych z pocisku przekraczała dwa, sam pocisk musiał zostać zniszczony.
Traktat kładł szczególny nacisk na lądowe mobilne systemy ICBM. Razem z ograniczeniem liczby ich głowic, START wpłynął także na możliwości patroli tych systemów. Wprowadził także ścisłe procedury dotyczące likwidacji bazujących w silosach systemów ICBM. O ile likwidacja ICBM bazującego w silosie oraz systemu SLBM uznawana była za zakończoną po likwidacji jego wyrzutni, o tyle likwidacja mobilnego systemu ICBM wymagała likwidacji zarówno wyrzutni, jak i pocisku.
Zobacz też
- Strategic Arms Reduction Treaty (II)
- Strategic Arms Reduction Treaty (III)
- New Strategic Arms Reduction Treaty
Przypisy
- ↑ a b Strategic Arms Control (START) (ang.). bits.de. [dostęp 2022-09-02].
- ↑ a b c Daryl Kimball: START I at a Glance (ang.). armscontrol.org, 2022-04. [dostęp 2022-09-02].
- ↑ Artur Bartkiewicz: Czego początkiem będzie koniec układu New START? (pol.). polska-zbrojna.pl, 2020-11-24. [dostęp 2022-09-02].
Bibliografia
- Paweł Podwig, Oleg Bukharin, Timur Kadyshev, Eugene Miasnikov, Pavel Podvig: Russian Strategic Nuclear Forces. The MIT Press, 2004. ISBN 0-262-66181-0.
Linki zewnętrzne
- Tekst w języku angielskim. state.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-21)].
- Tekst w języku rosyjskim
Media użyte na tej stronie
On 31 July 1991, the US President, George Bush (sitting on the left), and General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union, Mikhail Gorbachev (sitting on the right), sign the START I Agreement for the mutual elimination of the two countries’ strategic nuclear weapons.