Stratonikeja

Stratonikeja karyjska – ruiny hellenistycznego teatru

Pozostałości jońskiej świątyni (perypteru) kultu cesarskiego

Stratonikeja (gr. Στρατονικεῖα, łac. Stratonicea) – starożytne miasto w Karii, położone opodal Mylasy, na południe od rzeki Marsyas; dzisiejsze Eskihisar w południowo-zachodniej Turcji.

Założone w początkach III wieku p.n.e. przez syryjskiego władcę Antiocha I na miejscu dawnego karyjskiego Chrysaoris^[1] (Idrias) i nazwane na cześć jego małżonki i macochy Stratoniki. Zasiedlone odtąd przez ludność pochodzenia małoazjatyckiego i grecko-macedońskich osadników z wojsk Aleksandra Wielkiego. Wkrótce (pod koniec II w. p.n.e.) przekazane Rodyjczykom, w których posiadaniu (jako peraja^[2]) znajdowało się do 167 p.n.e. W 130 p.n.e. stało się miejscem ostatecznej klęski wojsk Aristonikosa. Znane z sanktuarium Zeusa Chrysaoreusa, będącego miejscem posiedzeń przedstawicieli miast związkowych Karii. W okresie rzymskim civitas libera z prawem emitowania własnej monety rozmiennej, aż do panowania Galiena. Status miasta w świecie antycznym dodatkowo podnosiło sławne sanktuarium Hekate w pobliskiej Laginie^[3].

Wśród pozostałości Stratonikei wyróżnia się w południowej części miasta wzgórze akropolu z murem obwodowym wokół wierzchołka; na jego terasie po stronie północnej przetrwały ruiny niewielkiej świątyni cesarskiego kultu Augusta, poniżej znajdują się ruiny dużego teatru na ok. 10 tys. widzów. W mieszkalnej części miasta zachowały się znaczne pozostałości murów Serapejonu w obrębie temenosu. Z usytuowanej na zachód od świątyni agory nie zachowało się nic oprócz kamiennych bloków, podobne resztki ocalały z gimnazjonu i stadionu. Niemal zupełnie zniknęły również mury miejskie o pierwotnej długości 1,6 km, ocalała jedynie część głównej bramy miasta. Z czasów rozbudowy miasta za Hadriana pozostały ruiny term. Świątyni Zeusa Chrysaoreusa nie udało się zlokalizować w sposób bezsporny. Cenniejsze zabytki archeologiczne ze znalezisk znajdują się w muzeum w Milas.

W źródłach antycznych miejsce wymieniane przez Strabona (Geografia XIV, 658), Ptolemeusza (Geografia V 2,15) i Eutropiusza (Brewiarium od założenia miasta IV, 20)^[4].

Jako miejsce historyczne i największy obiekt miejski z zachowanymi budowlami marmurowymi ubiega się o wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Współczesne miasto ewakuowano (1950) i przeniesiono wskutek zagrożenia spowodowanego skutkami trzęsienia ziemi w 1958 oraz otwarciem w pobliżu odkrywkowej kopalni węgla.

Zobacz też

• bitwa pod Stratonikeją

Przypisy

Bibliografia

• G.E. Bean: Stratonikeia. W The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton: Princeton University Press, 1979, s. 861
• Mała encyklopedia kultury świata antycznego (opr. M. Cytowska). T.2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 317