Strefa śląsko-morawska

Strefa śląsko-morawska (również struktura śląsko-morawska, kulm wschodniosudecki, strefa kulmowa, pasmo fałdowe morawsko-śląskie, morawsko-śląskie pasmo fałdowo-nasuwcze) − jednostka geologiczna w południowej Polsce.

Wielość nazw odzwierciedla kłopoty z określeniem tej jednostki, której utwory odsłaniają się jedynie fragmentarycznie na obszarze Polski. Równie niepewny jest jej zasięg, zwłaszcza ku północy, gdzie przykryta jest młodszymi utworami.

Położenie geologiczne

Od zachodu graniczy z blokiem dolnośląskim, od północy z monokliną śląsko-krakowską, od wschodu z zapadliskiem górnośląskim, od południowego wschodu przykryta jest nasunięciem Karpat[1][2].

Położenie geograficzne

Geograficznie obejmuje wschodnią część Sudetów Wschodnich, południowo-wschodnią część Niziny Śląskiej oraz zachodnie skrawki Wyżyny Śląskiej[3].

Skały strefy śląsko-morawskiej odsłaniają się głównie na Morawach i na Śląsku Czeskim − w Jesionikach, głównie w Niskim Jesioniku i Górach Opawskich[4].

Na polskiej stronie ich wychodnie znajdują się we wschodniej części Gór Opawskich, w okolicach Jarnołtówka, Pokrzywnej, Dębowca, Prudnika, Trzebiny oraz na zachód i w południowo-zachodniej części gminy Głubczyce, a także we wcięciach rzek i potoków na Płaskowyżu Głubczyckim, na południe od Głubczyc.

Budowa geologiczna

Zbudowana jest ze skał dolnokarbońskich, sfałdowanych lecz nie zmetamorfizowanych[5].

Ogólną miąższość skał kulmowych szacuje się na 4.000 m[4].

Generalnie wiek skał strefy śląsko-morawskiej maleje z zachodu na wschód. Wyróżniono tu następujące formacje, idąc z zachodu na wschód[4]:

  • formacja andelskohorska
  • formacja hornobeneszowska
  • formacja morawicka
  • formacja hradecko-kyjowicka

Skały formacji andelskohorskiej osadziły się w najwyższym dewonie i najniższym karbonie (famen-turnej). Osady pozostałych, coraz młodszych formacji, powstały w turneju, wizenie i namurze.

Również stopień metamorfizmu maleje z zachodu na wschód. Skały formacji andelskohorskiej zostały zmetamorfizowane w warunkach facji zieleńcowej, skały formacji górnobeneszowskiej dotknięte anchimetamorfizmem, a pozostałych formacji uległy jedynie diagenezie.

Nadkład

Utwory strefy śląsko-morawskiej przykryte są niezgodnie zalegającymi osadami niecki opolskiej wieku kredowego, tworzącymi młodsze piętro strukturalne[1].

Dalej ku północy skały strefy śląsko-morawskiej nawiercono w rejonie Ostrowa Wielkopolskiego[4]. Być może stanowią one podłoże monokliny przedsudeckiej i monokliny śląsko-krakowskiej

Wreszcie najmłodsze piętro strukturalne tworzą osady kenozoiczne, których miąższość rośnie ku północy[5].

Przypisy

  1. ↑ a b Andrzej Żelaźniewicz i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ​ISBN 978-83-63377-01-4​, s. 12
  2. ↑ Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ​ISBN 978-83-235-0253-1​, s. 103
  3. ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: PWN, 2002, ISBN 83-01-13897-1, OCLC 830377558.
  4. ↑ a b c d Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ​ISBN 978-83-235-0253-1​, s. 108
  5. ↑ a b Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ​ISBN 978-83-235-0253-1​, s. 107

Bibliografia

  • Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ​ISBN 978-83-235-0253-1​
  • Andrzej Żelaźniewicz i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ​ISBN 978-83-63377-01-4​