Strix

Strix[1]
Linnaeus, 1758[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – puszczyk mszarny (S. nebulosa)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sowy

Rodzina

puszczykowate

Podrodzina

puszczyki

Rodzaj

Strix

Typ nomenklatoryczny

Strix stridula Linnaeus, 1758 (= Strix aluco Linnaeus, 1758)

Gatunki

zobacz opis w tekście

Strix – rodzaj ptaka z podrodziny puszczyków (Striginae) w rodzinie puszczykowatych (Strigidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce[15].

Morfologia

Długość ciała 29–69 cm, rozpiętość skrzydeł 80–111 cm; masa ciała 140–1700 g[15].

Systematyka

Etymologia

  • Strix: łac. strix, strigis „sowa, sycząca sowa, która jak wierzono wysysa krew niemowląt”, od gr. στριξ strix, στριγος strigos „sowa”[16].
  • Syrnium: gr. συρνιον surnion „najprawdopodobniej sowa”[16]. Gatunek typowy: Syrnium ululans J.C. Savigny, 1809 (= Strix aluco Linnaeus, 1758).
  • Ulula: łac. ulula i uluccus „sycząca sowa”, od ululare „wyć”[16]. Gatunek typowy: Strix nebulosa J.R. Forster, 1772.
  • Aluco: epitet gatunkowy Strix aluco Linnaeus, 1758; wł. nazwa Alocho i Allocco dla puszczyka, od łac. uluccus „sycząca sowa”, od zdrobnienia ulula „sycząca sowa”[16]. Gatunek typowy: Strix aluco Linnaeus, 1758.
  • Ciccaba: gr. κικκαβη kikkabē „skrzecząca sowa”[16]. Gatunek typowy: Strix huhula Daudin, 1800.
  • Bulaca: nep. nazwa Būlākā dla puszczyka górskiego[16]. Gatunek typowy: Ulula newarensis Hodgson, 1836[a].
  • Scotiaptex: gr. σκοτια skotia „ciemność, mrok”, od σκοτος skotos „ciemność”; πτηξις ptēxis, πτηξεως ptēxeōs „terror”[16]. Gatunek typowy: Strix cinerea Linnaeus, 1758 (= Strix nebulosa J.R. Forster, 1772).
  • Meseidus: gr. μεσος mesos „środkowy, pośredni”; ειδος eidos „typ, gatunek”[16]. Gatunek typowy: Ulula newarensis Hodgson, 1836[a].
  • Ptynx: gr. πτυγξ ptunx, πτυγγος ptungos „nieznany ptak”, być może puchacz[16]. Gatunek typowy: Strix uralensis Pallas, 1771.
  • Myrtha: epitet gatunkowy Ciccaba myrtha Bonaparte, 1850[a]; w słowiańskich mitach Mirta (ang. Myrtha), była królową willid, duchów porzuconych dziewcząt trawionych przez zemstę i nienawiść, który powstały z grobu i skazywały turystów na śmierć, tańcząc z nimi. Mirta jest postacią z baletu „Giselle”, wystawionego po raz pierwszy w 1841 roku[16]. Gatunek typowy: Strix leptogrammica Temminck, 1832.
  • Nyctimene: w mitologii greckiej Nyktimene (gr. Νυκτιμενη Nuktimenē), córka i nieświadoma kochanka króla Epopeusa z Lesbos, która ze wstydu i rozpaczy uciekła do lasu i została zmieniona przez Atenę w sowę. W innej wersji mitu celowo wkradła się do łóżka swojego ojca i zmieniła się w sowę, kiedy jej ojciec odkrył kazirodztwo i miał zamiar pchnąć ją nożem, od gr. νυκτι- nukti- „nocny”, od νυξ nux, νυκτος nuktos „noc”; μενω menō „pozostać” (por. μηνη mēnē „księżyc”)[16]. Nowa nazwa dla Macabra Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm.
  • Tacitathena: łac. tacitus „cisza”, od tacere „być cicho”; rodzaj Athene Boie, 1822 (pójdźka)[16]. Gatunek typowy: Strix hylophila Temminck, 1808.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[17]:

  • Strix seloputo Horsfield, 1821 – puszczyk płowolicy
  • Strix ocellata (Lesson, 1839) – puszczyk falisty
  • Strix leptogrammica Temminck, 1832 – puszczyk brunatny
  • Strix aluco Linnaeus, 1758 – puszczyk zwyczajny
  • Strix butleri (Hume, 1878) – puszczyk arabski
  • Strix hadorami[18] Kirwan, Schweizer & Copete, 2015 – puszczyk pustynny
  • Strix occidentalis (Xántus de Vesey, 1860) – puszczyk plamisty
  • Strix varia Barton, 1799 – puszczyk kreskowany
  • Strix sartorii (Ridgway, 1874) – puszczyk wielkoplamy
  • Strix fulvescens (P.L. Sclater & Salvin, 1868) – puszczyk płowy
  • Strix hylophila Temminck, 1825 – puszczyk brazylijski
  • Strix chacoensis Cherrie & Reichenberger, 1921 – puszczyk jarzębaty
  • Strix rufipes P.P. King, 1827 – puszczyk patagoński
  • Strix virgata (Cassin, 1849) – puszczyk pstry
  • Strix nigrolineata (P.L. Sclater, 1859) – puszczyk czarnolicy
  • Strix huhula Daudin, 1800 – puszczyk zebrowany
  • Strix albitarsis (Bonaparte, 1850) – puszczyk tygrysi
  • Strix uralensis Pallas, 1771 – puszczyk uralski
  • Strix nebulosa J.R. Forster, 1772 – puszczyk mszarny
  • Strix woodfordii (A. Smith, 1834) – puszczyk pręgowany

Uwagi

  1. ↑ a b c Podgatunek S. leptogrammica

Przypisy

  1. ↑ Strix, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 92. (łac.).
  3. ↑ M.J.C. Savigny: Description de l'Égypte, ou, Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l'expédition de l'armée française. T. 1: Histoire naturelle. Paris: Imprimerie impériale, 1809, s. 69. (fr.).
  4. ↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d'après son organisation, pour servir de base a l'histoire naturelle des animaux et d'introduction a l'anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 329. (fr.).
  5. ↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 190. (niem.).
  6. ↑ J.G. Wagler. Neue Sippen und Gattungen der Saügtherie und Vögel. „Isis von Oken”. 25, s. kol. 1222, 1832. (niem.). 
  7. ↑ B.H. Hodgson. New species of the Strigine family. „Asiatick Researches”. 19, s. 169, 1836. (ang.). 
  8. ↑ W. Swainson: On the natural history and classification of birds. London: John Taylor, 1837, s. 327, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).
  9. ↑ B.H. Hodgson. Classical terminology of Natural History. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 10 (1), s. 28, 1841. (ang.). 
  10. ↑ Ch.L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 53. (łac.).
  11. ↑ Ch.L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrieme partie. 1, s. 112, 1854. (fr.). 
  12. ↑ Ch.L. Bonaparte. Tableau des Oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et appliquée”. 2e Série. 6, s. 541, 1854. (fr.). 
  13. ↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 252. (niem.).
  14. ↑ L.H. & E.H. Kelso. Supplement to the Synopsis of the American wood owls of the genus Ciccaba [including Tacitathina, gen. nov.]. „Biological Leaflets”. 7, 1937. (ang.). 
  15. ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Owls (Strigidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.strigi1.01. [dostęp 2020-06-09]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  16. ↑ a b c d e f g h i j k l The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  17. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-25].
  18. ↑ G.M. Kirwan, M. Schweizer & J.L. Copete. Multiple lines of evidence confirm that Hume’s Owl Strix butleri (A. O. Hume, 1878) is two species, with description of an unnamed species (Aves: Non-Passeriformes: Strigidae). „Zootaxa”. 3904 (1), s. 28-50, 2015. DOI: 10.11646/zootaxa.3904.1.2. 

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Puštík vousatý.jpg
Puštík vousatý