Stroczek leśny

Stroczek leśny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	stroczkowate
Rodzaj	stroczek
Gatunek	stroczek leśny
Nazwa systematyczna
Serpula himantioides (Fr.) P. Karst. Meddn Soc. Fauna Flora fenn. 11: 137 (1884)

(c) Henk Monster, CC BY 3.0

Stroczek leśny (Serpula himantioides (Fr.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny stroczkowatych (Serpulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Serpula, Serpulaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries nadając mu nazwę Merulius himantioides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1884 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Serpula^[1].

Synonimy^[2]:

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Wcześniej, w 1896 Franciszek Błoński opisywał ten gatunek pod nazwą stroczek fiołkowy^[3].

Morfologia

Owocnik

Jednoroczny, rozpostarty lub rozpostarto-odgięty. Silnie przyrasta do podłoża, pokrywając duże powierzchnie. Pojedynczy owocnik początkowo ma kolisty kształt i osiąga średnicę 2–5 cm, ale sąsiednie owocniki często zlewają się z sobą. Płonne obrzeże początkowo puszyste, watowate, o szerokości do 1,5 cm. Podczas wysychania staje się skórzaste i odstające. Miąższ młodych owocników gąbczasty i elastyczny, starszych włóknisty i skórzasty. Ma grubość 1–2 mm, żółtordzawą barwę, po uszkodzeniu ciemnieje^[4].

Hymenofor początkowo gładki, potem kolejno brodawkowany, promieniście pofałdowany, na koniec grubo labiryntowaty. Barwa początkowo kremowa, potem żółtordzawa, w końcu ciemnobrązowa. Pory bardzo drobne, u młodych owocników liliowe, po wyschnięciu żółtordzawe. W hymenium występują gładkościenne cystydy o wrzecionowatym kształcie i rozmiarach 50–80 × 5,5–8 μm^[4].

Młode owocniki mają przyjemny, grzybowy zapach, starsze nieprzyjemny. Brak wyraźnego smaku^[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dimityczny. Strzępki szkieletowe ze sprzążkami, w subhymenium cienkościenne, o szerokości 2–4 μm. Cystyd brak. Podstawki o kształcie od wrzecionowatego do cylindrycznego, z czterema sterygmami i sprzążką w nasadzie. Mają rozmiar 35–60 × 6–9 µm. Wysyp zarodników ochrowy. Zarodniki żółtobrązowe, wąskoelipsoidalne z zaostrzoną podstawą, cienkościenne, gładkie, o rozmiarach 9–12 × 5–6 μm^[5].

Występowanie i siedlisko

W Europie i Ameryce Północnej jest szeroko rozprzestrzeniony. W Europie jego zasięg występowania ciągnie się od Portugalii po około 66 stopień szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim. Notowany także w Zimbabwe w Afryce, Japonii, Australii i Nowej Zelandii^[6]. W Polsce był jeszcze do niedawna uważany za gatunek wymarły, jednak występuje^[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[7].

Występuje w lasach na martwym drewnie, zarówno drzew liściastych, jak i iglastych. W Polsce notowany był na drewnie olszy, leszczyny pospolitej, modrzewia europejskiego, świerka pospolitego, sosny pospolitej^[3]. Rozwija się na leżących na ziemi pniach i gałęziach, na pniakach, korzeniach wykrotów, rzadziej na drewnie konstrukcyjnym. Rozwija się przez cały rok^[4].

Znaczenie

Saprotrof wywołujący brunatną zgniliznę drewna. Rozkłada celulozę. Jednym z produktów jej rozkładu jest woda dostarczająca grzybowi niezbędnej wilgoci. Wytwarza sznury grzybniowe ułatwiające mu rozprzestrzenianie się^[4].

Gatunki podobne

• stroczek domowy (Serpula lacrymans). Występuje na drewnie konstrukcyjnym znajdującym się w warunkach dużej wilgotności. Tworzy większe i grubsze owocniki^[4].
• gnilica mózgowata (Coniophora cerebella)

Przypisy