Strofa alcejska

Strofa alcejska – w poezji starożytnej strofa, która składa się z czterech wersów alcejskich, mianowicie dwóch jedenastozgłoskowców, dziewięciozgłoskowca i dziesięciozgłoskowca. Za jego twórcę uważa się Alkajosa, rówieśnika Safony, pochodzącego z Mityleny na Lesbos. Do poezji rzymskiej strofa alcejska została wprowadzona przez Horacego[1].

Schemat metryczny wygląda następująco[2]:

1. stopa2. stopa3. stopa4. stopa5. stopa
jedenastozgłoskowiec alcejski
wersy 1–2
dowolna sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabadługa sylabaakcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaanceps w arsie
dziewięciozgłoskowiec alcejski
wers 3
dowolna sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabadługa sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie
dziesięciozgłoskowiec alcejski
wers 4
akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie

Najbardziej znanym przykładem użycia strofy alcejskiej jest pieśń Horacego o Sorakte[3]:

Vides ut alta stet nive candidum
Soracte nec iam sustineant onus
silvae laborantes geluque
flumina constiterint acuto?

W literaturze polskiej strofa alcejska w przeciwieństwie do bardzo popularnej strofy safickiej[4] nie przyjęła się. Użył jej Stanisław Trembecki w Odzie dedykowanej Naruszewiczowi[5]:

O ty, kapłanie Delijskiego świętny,
Przeszłego wiadom, przyszłości pojętny
Wieńcz twe skronie, wieszczą bierz laskę,
Śnieżny ubiór i złotą przepaskę.

Z rzadka strofa alcejska pojawia się w tłumaczeniach utworów napisanych tą miarą – wierszy Alkajosa, Horacego i Friedricha Hölderlina[6]. Miarą oryginału wiersz Hölderlina Ziemia ojczysta przełożył Witold Wirpsza[7]. Ze strofą alcejską eksperymentowali poeci włoscy[8], na przykład Gabriele D’Annunzio:

Quando ne’ campi sigei pugnavano
di Lesbo i figli tra ’l fiero strepito
de l’armi sanguigne lucenti
in un nugolo denso di polve;
(A la strofe alcaica)

Omawianej zwrotki użył też Giosuè Carducci:

Non mai da ’l cielo ch’io spirai parvolo
ridesti, o Sole, bel nume, splendido
a me, sí come oggi ch’effuso
t’amo per l’ampie vie di Livorno.

Strofę alcejską można odnaleźć w dokonanym przez Jerzego Żuławskiego przekładzie Z Nowożytnych ód Ottona Ericha Hartlebena:

W bezmocy piękność mowy nie padła, nie!
choć przebrzmiał mistrzów dawnych donośny krok!
– i my tam idziem, kędy oni,
stopy dźwięcznemi i patrząc światła.


Przypisy

  1. Teresa Kostkiewiczowa, Alcejska strofa [w:] Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2002.
  2. Michail Leonovič Gasparov: Nástin dějin evropského verše. Praha: Dauphin, 2012, s. 85. ISBN 978-80-7272-248-8.
  3. Małą encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1990.
  4. Porównaj: Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 142-143.
  5. Adam Ważyk, Mickiewicz i wersyfikacja narodowa, Warszawa 1951.
  6. Zobacz komentarz tłumacza [w:]: Friedrich Hölderlin. Co się ostaje, ustanawiają poeci. Wiersze wybrane w przekładzie Antoniego Libery, Gdańsk 2009.
  7. Album poezji miłosnej, red. Wiktor Woroszylski, Warszawa 1970, s. 129.
  8. Alcaica, strofa e alcaici, versi in "Enciclopedia Italiana"

Media użyte na tej stronie

Long-foot-meter.svg
Oznaczenie nieakcentowanej sylaby lub oznaczenie długiej sylaby
Short-foot-meter.svg
Oznaczenie krótkiej sylaby
Long accent-meter.svg
Oznaczenie akcentowanej sylaby
Any syll-meter.svg
Oznaczenie dowolnej sylaby