Stronnictwo Ludowe (1944–1949)

Stronnictwo Ludowe
Skrót

SL

Prezes

Stanisław Kotek-Agroszewski (1944), Józef Maślanka (1944–1945), Stanisław Bańczyk (1945), Wincenty Baranowski (1945–1949)

Data założenia

17–18 września 1944

Data rozwiązania

29 listopada 1949

Ideologia polityczna

socjalizm agrarny, agraryzm, antyklerykalizm

Liczba członków

ponad 200 tys. (czerwiec 1945), 40 tys. (1946)

Barwy

     zieleń

Stronnictwo Ludowe (SL) – prokomunistyczna partia chłopska utworzona w dniach 17–18 września 1944 w Lublinie. Powołana z inicjatywy PPR jako przeciwwaga dla działającego w ramach Polskiego Państwa Podziemnego konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego „Roch”, będącego kontynuacją przedwojennego Stronnictwa Ludowego. Organem prasowym partii był tygodnik „Zielony Sztandar”.

Historia

Partia została utworzona na bazie związanego z PPR Stronnictwa Ludowego „Wola Ludu” z udziałem części działaczy Związku Patriotów Polskich (jak Andrzej Witos), przybyłych z ZSRR wraz z Armią Czerwoną. W nowym SL znalazła się też grupa członków SL „Roch”. Pierwsze koła prokomunistycznego SL powstały w województwach lubelskim, rzeszowskim i białostockim.

W pierwszej połowie 1945 nastąpił masowy napływ członków konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego „Roch” do oficjalnie działającego stronnictwa i przejmowanie jego struktur. Przywódcy ruchu ludowego postawili sobie za cel „aby prace, jakie miały być podjęte w ramach legalnej organizacji, przybrały od razu charakter masowy i nie mogły być sparaliżowane przez komunistów”[1]. Pod koniec czerwca 1945 partia liczyła ponad 200 000 członków, którzy w większości byli powiązani z konspiracyjnym SL „Roch” lub Batalionami Chłopskimi[2]. W kierownictwie SL za kierunkiem tym opowiadał się prezes stronnictwa Stanisław Bańczyk, a także m.in. Anna Gadzalanka i Bolesław Ścibiorek.

W sierpniu 1945, wobec odrzucenia przez Radę Naczelną SL propozycji zjednoczenia z Polskim Stronnictwem Ludowym, partię opuściło i zgłosiło akces do niezależnego PSL 80% członków.

W dniach 27–29 listopada 1949 SL połączyło się z Polskim Stronnictwem Ludowym, spacyfikowanym po ucieczce zagrożonego aresztowaniem przez UB Stanisława Mikołajczyka przez współpracujących z PPR działaczy stronnictwa (którego liderami byli Józef Niećko czy Czesław Wycech), tworząc satelickie wobec PZPR Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.

Struktura i działacze

Od 18 września 1944 partią kierował Tymczasowy Zarząd Główny. 23 listopada 1944 wybrano prezydium ZG. 26 marca 1945 powołano Radę Naczelną, a Zarząd Główny zastąpiono Naczelnym Komitetem Wykonawczym. Funkcję sekretarza ZG zastąpiono funkcją sekretarza generalnego NKW. Powołano Główną Komisję Rewizyjną i Główny Sąd Partyjny, którego członkowie początkowo wchodzili w skład NKW, a od 15 stycznia 1946 przez pewien czas w skład RN. 27 maja 1947 powołano Sekretariat Generalny NKW, a 28 czerwca 1948 Centralną Komisję Kontroli Partyjnej przy NKW. Od początku istnienia partii sekretarz i skarbnik posiadali zastępców.

Prezesi

Wiceprezesi

Stanisław Janusz (IX–XI 1944), Andrzej Witos (IX–XI 1944), Edward Bertold (XI 1944–III 1945), Jan Czechowski (IX 1944–III 1945), Bronisław Drzewiecki (III–IX 1945), Władysław Kowalski (III–IX 1945), Józef Putek (IX 1945–I 1946), Bolesław Podedworny (IX 1945–IX 1949), Jan Michał Grubecki (I 1946–IX 1949), Piotr Szymanek (I 1946–IX 1949)

Sekretarze (generalni)

Przewodniczący Rady Naczelnej

Przypisy

  1. Stanisław Wójcik, list do redakcji „Kultury” (Paryż) z. 66, 04.1953 s. 144. Por. Stanisław Wójcik, „Stronnictwo Wincentego Witosa w 1945 roku”, Zeszyty Historyczne, z. 34, Paryż 1975, s. 199–200.
  2. Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 383.

Bibliografia