Struktura organizacyjna Świadków Jehowy

Struktura organizacyjna Świadków Jehowy – organizacja Świadków Jehowy zarządzana jest w sposób określany przez nich jako teokratyczny[1]. W społeczności Świadków Jehowy nie występuje podział na duchownych i laików[2] – wszyscy są duchowymi braćmi i siostrami, ponieważ tworzą zjednoczoną, międzynarodową rodzinę duchową[3][4][5][6]. Uważają, że trzeba należeć do zorganizowanej religii, która musi wpływać na codzienne życie człowieka[7][8]. Praktykowanie religii nie jest dla nich tylko jednym z elementów życia, ale drogą życiową, to znaczy, że zasadom wiary podporządkowane mają być wszystkie sprawy nie tylko związane z oddawaniem czci Bogu, ale też z życiem codziennym[9][10].

Ciało Kierownicze

Ciało Kierownicze to niewielka grupa starszych, czyli nadzorców Świadków Jehowy, sprawujących nadzór (nad zborami, obwodami, krajami); nauczających w kwestiach religijnych, w oparciu o Biblię[11].

Członkowie Ciała Kierowniczego należą do „klasy pomazańców” (uważanych przez współwyznawców za „namaszczonych duchem świętym”). Liczba uważających się za pomazańców, którzy obecnie żyją na świecie wynosi przeszło 20 tysięcy[12][13]. Ciało Kierownicze utożsamiane jest z „niewolnikiem wiernym i roztropnym” (określenie z Mt 24:45, według PNŚ). Ów „niewolnik” to: „niewielka grupa braci namaszczonych Duchem Świętym, która usługuje w Biurze Głównym podczas obecności Chrystusa i ma bezpośredni udział w przygotowywaniu i rozdzielaniu pokarmu duchowego”[14][15][16][17]. Głównym jego zadaniem jest dostarczanie pokarmu duchowego i przewodzenie dziełu głoszenia[18].

Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe

Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe to korporacje prawne reprezentujące przed władzami świeckimi Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy. Korporacje: „Pensylwańskie Towarzystwo Biblijne i Traktatowe – Strażnica”, „Zarejestrowane Nowojorskie Towarzystwo Biblijne i Traktatowe – Strażnica”[19]. W celu spełnienia wymogów prawnych Świadkowie Jehowy tworzyli w różnych krajach podobne korporacje, traktowane jako filie Towarzystwa Strażnica.

Biura Oddziałów Świadków Jehowy

Biura Oddziałów, inaczej domy Betel, to ośrodki koordynujące działalność Świadków Jehowy w jednym lub kilku krajach. Komitet Oddziału składa się z przynajmniej trzech nadzorców powołanych przez Ciało Kierownicze, a jeden z członków tego komitetu jest jego koordynatorem (rotacja tej funkcji następuje co roku, zgodnie z porządkiem alfabetycznym nazwisk)[a][20]. Dla nich przygotowano specjalne szkolenie: Kurs dla Członków Komitetów Oddziałów i ich Żon[21]. W Biurze Oddziału pracują dobrowolnie ochrzczeni członkowie organizacji Świadków Jehowy jako wolontariusze przez zadeklarowany czas. Wykonują oni prace administracyjne, biurowe i porządkowe potrzebne do działalności wyznania oraz funkcjonowania samego domu Betel. Ośrodki te (Biuro Oddziału Świadków Jehowy w Polsce, które nadzoruje działalność Świadków Jehowy w Polsce, mieści się w Nadarzynie pod Warszawą) są dostępne dla osób postronnych – można je zwiedzać nieodpłatnie[b]. Na całym świecie w roku 2021 działało 87 Biur Oddziałów[13], w których pracowało przeszło 20 tysięcy wolontariuszy[13]. Osoby, które zgłaszają się do służby w Betel (mogą to być małżeństwa), zobowiązują się do przestrzegania obowiązującego regulaminu, nie mogą posiadać dzieci w okresie tego wolontariatu i muszą mieć dobrą opinię, należą do Ogólnoświatowej Wspólnoty Specjalnych Sług Pełnoczasowych Świadków Jehowy. Wiele Biur Oddziałów posiada własne drukarnie publikacji Świadków Jehowy oraz działy ich tłumaczeń. W krajach, gdzie nie ma Biur Oddziałów (ze względu na małą liczbę członków lub działalność zakazaną przez władze państwowe) tworzy się „Komitet Kraju”, czasami również „Biuro Krajowe” funkcjonujące pod nadzorem któregoś z Biur Oddziału w innym kraju.

Przedstawiciel Biura Głównego Świadków Jehowy (dawniejsza nazwa: nadzorca strefy) – wytypowany przez Ciało Kierownicze nadzorca co rok odwiedza[b] Biuro Oddziału i biura tłumaczeń na nadzorowanym przez nie obszarze, spotyka się tam z misjonarzami terenowymi Biblijnej Szkoły Strażnicy – Gilead lub Kursu dla Ewangelizatorów Królestwa, udzielając im zachęt, przedstawia też okolicznościowe przemówienie, które jest transmitowane do Sal Królestwa i Sal Zgromadzeń[c][22].

Od roku 1947 do końca sierpnia 2014 funkcjonował podział Oddziałów na okręgi. Około 10 obwodów tworzyło jeden okręg[23]. Okręgi różniły się wielkością w zależności od warunków geograficznych i względów językowych. Ich liczba była zależna od liczby zborów na terenie nadzorowanym przez Biuro Oddziału.

Obwód

Na obwód składa się około 20 zborów[d][24][11]. Obwody różnią się wielkością w zależności od warunków geograficznych i względów językowych, jak też od liczby zborów na terenie przydzielonych Biuru Oddziału[25]. Zbory w Polsce zostały przydzielone do 72 obwodów polskojęzycznych (na terenie Polski istnieje też obwód angielskojęzyczny, obwód rosyjskojęzyczny i obwód ukraińskojęzyczny). Pozostałe zbory i grupy innojęzyczne należą do obwodów, które swym zasięgiem obejmują najczęściej także zbory w Europie (2020)[e]. Zasięg i liczba obwodów nie jest stała i może ulegać zmianom zarówno terytorialnym, jak i ilościowym. Nadzorca obwodu, czyli starszy zamianowany przez Ciało Kierownicze Świadków Jehowy, składa co półroczne wizyty w zborach składających się na obwód. Podczas tej wizyty (w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji)[b] taki starszy (jeżeli ma żonę, to wraz z nią), poświęca czas na osobiste rozmowy z członkami zboru (na zebraniach, w czasie służby kaznodziejskiej, w trakcie posiłków). W czasie wizyty wygłasza okolicznościowe przemówienia na zebraniach, spotyka się również z miejscowymi pionierami, starszymi zboru i sługami pomocniczymi. Odpowiada również za zgromadzenia obwodowe[b]. Nadzorcy obwodu odbywają specjalne szkolenie: Kurs dla Nadzorców Obwodu i Ich Żon. W trakcie wizyty w danym zborze nadzorca obwodu, po omówieniu zaleceń z miejscowym gronem starszych oraz poznaniu kandydatów do zamianowania mianuje on starszych i sług pomocniczych w danym zborze[26].

Zbór

Mianem zboru określa się zgromadzenie wyznawców[27]. W każdym zborze przewodniczą starsi zboru (grono starszych), mający do pomocy sług pomocniczych[28], a wyznawcy należą do zboru, którego granice administracyjne wyznaczają Świadkowie Jehowy. Istnieją również zbory innojęzyczne na danym terenie (np. języka migowego), które swym zasięgiem pokrywają teren kilku ogólnych zborów, na których prowadzą działalność obcojęzyczną w swoim języku. W 2021 roku na świecie działało ogółem 119 297 zborów w 239 krajach[13] – w Polsce – 1272[29]. Zbór składa się z około 50–150 głosicieli i najczęściej we własnej Sali Królestwa (w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji)[b] przeprowadza dwa zebrania religijne: zebranie w weekend (wykład publiczny i studium Strażnicy) oraz zebranie w tygodniu – Chrześcijańskie życie i służba, a dla głosicieli również zbiórki do służby polowej. W zborze obchodzone jest jedyne święto, które obchodzą Świadkowie Jehowy – doroczna Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa, na którą w 2021 roku na całym świecie przybyło 21 367 603 osoby[13] (w Polsce – 201 271[29]).

Grupy służby

Grupa służby to na ogół od 10 do 15 głosicieli w ramach zboru, którą opiekuje się starszy zboru tzw. nadzorca grupy służby lub sługa pomocniczy tzw. sługa grupy służby. W grupie organizuje się zbiórki do służby polowej[b]. Nadzorca grupy dokonuje też wizyt pasterskich u członków grupy – wraz z innym starszym lub sługą pomocniczym (w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji)[b]. Gdy zachodzi taka potrzeba w ramach zboru może powstać (pilotażowa lub stała) grupa innojęzyczna lub tzw. grupa na oddaleniu (na obszarach słabo zaludnionych, daleko od macierzystego zboru).

Starszy zboru

W zborach starszym zboru, zwanym również nadzorcą zboru[30] jest ochrzczony doświadczony mężczyzna sprawujący nadzór nad zborem. Biblijne kryteria doboru: 1Tm 3:1–7 oraz Tyt 1:5-9. Dodatkowe: Jk 3:13, 17, 18. W organizacji Świadków Jehowy funkcja starszego zboru odpowiada biblijnej funkcji prezbitera (gr. πρεσβυτερος, presbyteros). Nie ma ograniczeń co do liczebności starszych (nadzorców) w jednym zborze[31][32][33]. Starszy jest zalecany przez miejscowe grono starszych zboru, spośród sług pomocniczych usługujących w zborze. Zamianowania dokonuje nadzorca obwodu[26]. Starszy nie wyróżnia się spośród innych członków zboru, ani ubiorem ani tytułami. Nie otrzymuje żadnych gratyfikacji za sprawowanie tej funkcji[2][34]. W zborze starszym (nadzorcom) przydzielane są funkcje: koordynator grona starszych, sekretarz zboru, nadzorca służby (starsi ci tworzą miejscowy zborowy komitet służby) oraz inne funkcje. Starsi zboru między innymi udzielają zachęt i osobiście interesują się wszystkimi w zborze. Każdego tygodnia sumiennie przewodzą w zebraniach zborowych (niektóre punkty programu przydzielane są również sługom pomocniczym) (Rz 12:8). Chronią zbór przed szkodliwymi wpływami (Iz 32:2; Tyt 1:9-11). Poza tym przewodzą w działalności kaznodziejskiej zboru (Hbr 13:15-17) oraz udzielają pokrzepienia, rad i zachęt duchowych pozostałym członkom zboru[35][36]. Starszy, który przestałby spełniać kryteria, traci funkcję.

Sługa pomocniczy

Sługa pomocniczy[37] w zborach to osoba wspierająca nadzorców (starszych zboru) w obowiązkach głównie niezwiązanych z nauczaniem. Kryteria doboru: Biblia, 1Tm 3:8–10, 12, 13. Nie ma ograniczeń co do liczebności sług pomocniczych w jednym zborze. Sługa pomocniczy jest zalecany przez miejscowe grono starszych zboru, spośród ochrzczonych mężczyzn w zborze. Zamianowania dokonuje nadzorca obwodu[26]. Słudzy pomocniczy zajmują się m.in.: prowadzeniem rozdziału czasopism i innych publikacji, rozdziałem i kartotekami terenów do służby kaznodziejskiej, zapiskami finansowymi zboru, koordynowaniem obsługi nagłośnienia na Sali Królestwa[b] i pracami związanymi z porządkiem i czystością na niej. Niektórzy z nich wygłaszają wykłady publiczne na zebraniach, niektóre punkty programu na zebraniu Chrześcijańskie życie i służba. Mogą też przewodniczyć na zebraniu i prowadzić zbiórki do służby polowej. Sługa pomocniczy, który dobrze spełnia swe obowiązki i nabył kwalifikacji do usługiwania, może z czasem zostać starszym zboru[26][34]. Sługa pomocniczy za swe usługiwanie nie pobiera żadnej gratyfikacji, ani też nie odróżnia się ubiorem od innych członków zboru. Gdyby przestał spełniać kryteria doboru, traci funkcję sługi pomocniczego.

Misjonarz terenowy

Misjonarz terenowy to od kwietnia 2015 roku absolwent Kursu dla Ewangelizatorów Królestwa. Najpierw pełni służbę jako tymczasowy pionier specjalny, a miejscowy Komitet Oddziału co roku analizuje jego działalność kaznodziejską. Jeżeli ma potencjał, jest zalecany jako kandydat na misjonarza terenowego. Nowo zamianowany misjonarz terenowy otrzymuje przydział terenu działalności na 3 lata. Po tym czasie jeśli chce dalej kontynuować służbę, Komitet Służby Biura Oddziału rozpatruje taką prośbę[38]. Przed rokiem 2015 misjonarzem zostawał absolwent Biblijnej Szkoły Strażnicy – Gilead[39], który po 5-miesięcznym kursie w tej szkole zwykle otrzymywał zagraniczny przydział do działalności misyjnej. Do września 2022 roku szkołę ukończyło około 9 tysięcy studentów[40] w 152 klasach[41][42]. Misjonarze terenowi deklarują się poświęcać 130 godzin miesięcznie na działalność kaznodziejską[b], często też organizują nowe zbory. W 2021 roku na całym świecie działało 3090 misjonarzy terenowych. Zostali przydzielani do zborów, w których są potrzeby związane z głoszeniem. Dodatkowo 1001 misjonarzy terenowych usługiwało w charakterze nadzorców obwodów i ich żon[43].

Pionier

Pionier to ochrzczony głosiciel Świadków Jehowy, który na działalność ewangelizacyjną przeznacza określoną liczbę godzin w miesiącu lub roku[b][44][45]. Pionier pomocniczy poświęca miesięcznie 50 godzin na tę działalność, pionier stały dobrowolnie deklaruje się poświęcać rocznie minimum 840 godzin (przeciętnie 70 godzin w miesiącu), a zamianowany pionier specjalny – 130 godzin miesięcznie[46].

Głosiciel

Głosiciel to kaznodzieja Świadków Jehowy, ochrzczony lub nieochrzczony członek zboru, który nieodpłatnie głosi dobrą nowinę o Królestwie Bożym[47]. Głosiciel musi spełniać określone wymagania dotyczące zagadnień religijnych (organizacyjnych), biblijnych (doktrynalnych) i moralnych. Każdy głosiciel może mieć przydzielony teren do służby[b], na którym powinien dotrzeć do wszystkich jego mieszkańców[48]. Przydzielony teren może po jakimś czasie wymienić. Głosiciel wyruszając do służby (przeważnie razem z drugim głosicielem), rozpowszechnia nieodpłatnie publikacje oraz Biblię, zaprasza na zebrania do miejscowej Sali Królestwa[b], na wykłady podczas kongresu albo na uroczystość Wieczerzy Pańskiej (Pamiątkę) lub proponuje bezpłatny kurs biblijny. Dobrowolnie składa comiesięczne sprawozdanie ze służby kaznodziejskiej (czasu przeznaczonego na rozmowy z innymi osobami, niebędącymi Świadkami Jehowy [w przeliczeniu na godziny], liczby rozpowszechnionych publikacji, wyświetlonych filmów i prowadzonych z zainteresowanymi tzw. studiów biblijnych)[49]. Nie ma limitu na czas przeznaczony na służbę w danym miesiącu. Ochrzczeni głosiciele mogą zadeklarować, iż w danym miesiącu lub w dłuższym okresie, przeznaczą więcej czasu na głoszenie. Wtedy mogą zostać pionierami.

Uwagi

  1. Do roku 1976 nadzór nad działalnością Biura Oddziału sprawował sługa oddziału.
  2. a b c d e f g h i j k l W związku z pandemią COVID-19 od 14 marca 2020 roku do 31 sierpnia 2022 roku działalność głoszenia od domu do domu była zawieszona (prowadzona była listownie, telefonicznie i w formie elektronicznej; od 31 maja 2022 roku wznowiono publiczną działalność ewangelizacyjną). W związku z tym do odwołania zawieszono wymagania godzinowe dla pionierów pełnoczasowych (stałych, specjalnych i misjonarzy), a także szkolenia i kursy (oprócz Kursu Służby Pionierskiej i Kursu dla Starszych do końca 2022 roku przeprowadzanych w formie wideokonferencji). Zebrania zborowe odbywają się w Sali Królestwa (z osobistym udziałem obecnych wznowione od 1 kwietnia 2022 roku) oraz dodatkowo „hybrydowo” - są transmitowane w formie wideokonferencji lub przekazywane przez stacje radiowe i telewizyjne. Do 31 grudnia 2022 roku wstrzymano organizowanie kongresów regionalnych, specjalnych i zgromadzeń obwodowych z osobistym udziałem obecnych. Ich program został zamieszczony w oficjalnym serwisie internetowym jw.org (od marca 2021 program niektórych zgromadzeń obwodowych przedstawiano online na platformie JW Stream–Studio). Wstrzymano również zwiedzanie obiektów Biura Głównego i Biur Oddziału. Od 1 września 2022 roku wznowiono wizyty przedstawicieli Biura Głównego w poszczególnych Biurach Oddziału.
  3. Najwięcej osób zgromadziło się 28 kwietnia 2013 roku w Meksyku i Ameryce Centralnej, by wysłuchać specjalnego programu – skorzystały z niego 1 327 704 osoby (Źródło).
  4. Wcześniej obwody nazywano strefami.
  5. Zbory w Polsce zostały przydzielone do 72 obwodów polskojęzycznych (Będzin, Białystok, Bielsko-Biała, Bydgoszcz-Wschód, Bydgoszcz-Zachód, Bytom-Piekary Śląskie, Chełm, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Elbląg-Malbork, Ełk-Suwałki, Gdańsk-Południe, Gdańsk-Północ, Gliwice-Rybnik, Głogów-Żary, Gorzów Wielkopolski, Grudziądz, Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno–Olkusz, Jelenia Góra, Kalisz, Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Kielce, Kłodzko, Konin, Koszalin-Kołobrzeg, Kraków–Południe, Kraków–Północ, Krosno-Sanok, Legnica, Lublin-Południe, Lublin-Północ, Łódź-Centrum, Łódź-Polesie, Łódź-Widzew, Olsztyn, Opole, Ostrowiec-Starachowice, Ostrów Wielkopolski, Piła, Piotrków-Tomaszów, Płock-Włocławek, Poznań-Południe, Poznań-Północ, Poznań-Wschód, Poznań-Zachód, Radom-Puławy, Rzeszów-Stalowa Wola, Siedlce–Biała Podlaska, Słupsk, Sosnowiec, Stargard, Szczecin-Wschód, Szczecin-Zachód, Tarnów–Nowy Sącz, Toruń, Tychy, Wałbrzych, Warszawa–Białołęka, Warszawa–Mokotów, Warszawa–Praga Południe, Warszawa–Wola, Warszawa–Żoliborz, Wisła-Ustroń, Wołomin, Wrocław-Południe, Wrocław-Północ, Zabrze-Ruda Śląska, Zamość, Zgorzelec, Zielona Góra. Pozostałe zbory i grupy innojęzyczne należą do obwodów, które swym zasięgiem obejmują najczęściej także zbory w Europie: angielskojęzyczny (wszystkie zbory w Polsce) [EU English 11], hiszpańskojęzyczne [EU Spanish 3, EU Spanish 4], rosyjskojęzyczne [EU Russian 15, EU Russian 15-C], ukraińskojęzyczny [EU Ukrainian 1] (stan: marzec 2020).

Przypisy

  1. Watchtower, Zorganizowani do spełnienia woli Jehowy, Towarzystwo Strażnica, 2019, s. 23–26.
  2. a b Watchtower, Czy Świadkowie Jehowy mają duchownych, którzy pobierają opłaty za swoje posługi?, jw.org [dostęp 2014-08-31].
  3. Czy chrześcijanie powinni używać tytułów religijnych?, „Przebudźcie się!”, 8 sierpnia 1992, s. 12, 13, ISSN 1234-1169.
  4. Watchtower, W co wierzą Świadkowie Jehowy?, jw.org [dostęp 2015-09-22].
  5. W co wierzą Świadkowie Jehowy?, „Przebudźcie się!”, Towarzystwo Strażnica, sierpień 2010, s. 8, 9, ISSN 1234-1169.
  6. Watchtower, Czy Świadkowie Jehowy są prawdziwymi chrześcijanami?, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! — interaktywny kurs biblijny [online], jw.org, s. 79 [dostęp 2022-09-15].
  7. Czy trzeba należeć do jakiejś zorganizowanej religii?, Watchtower.
  8. Dlaczego Bóg ma swoją organizację?, [w:] Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy? [online], 2018.
  9. Watchtower, Skąd się wzięła nazwa Świadkowie Jehowy?, jw.org.
  10. Watchtower, Jak znaleźć religię prawdziwą?, jw.org [dostęp 2022-02-15].
  11. a b Watchtower, Jak Świadkowie Jehowy są zorganizowani?, jw.org [dostęp 2017-02-13].
  12. Chcemy iść z wami, [w:] Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy [online], jw.org, styczeń 2020, s. 26–31.
  13. a b c d e Watchtower, Sprawozdanie z działalności Świadków Jehowy na całym świecie w roku służbowym 2021, Towarzystwo Strażnica, 2021.
  14. Sprawozdanie ze zgromadzenia statutowego 2012, jw.org.
  15. Kto rzeczywiście jest niewolnikiem wiernym i roztropnym?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 15 lipca 2013, s. 20–25.
  16. Kim jest „niewolnik wierny i roztropny”?, [w:] Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy? [online], 2018.
  17. Jak funkcjonuje Ciało Kierownicze?, [w:] Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy? [online], 2018.
  18. Rola „niewolnika wiernego i roztropnego”, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! – interaktywny kurs biblijny [online], 2021.
  19. Watchtower, Czym jest Towarzystwo Biblijne i Traktatowe — Strażnica?, jw.org, 20 lipca 2015 [dostęp 2022-10-29].
  20. Co to jest Betel?, [w:] Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy? [online], Towarzystwo Strażnica, 2018, s. 24, 25.
  21. Teokratyczne szkolenia wyrazem miłości Jehowy, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 15 września 2012, s. 16, 17.
  22. Watchtower, Zorganizowani do spełniania woli Jehowy, Wachtturm-Gesellschaft, Selters/Taunus: Towarzystwo Strażnica, 2020, s. 48.
  23. Kto dzisiaj wykonuje wolę Jehowy, Towarzystwo Strażnica, 2012, s. 20, ISBN 978-83-61557-27-2.
  24. Jak pomagają nam nadzorcy obwodów?, [w:] Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy? [online], Towarzystwo Strażnica, 2018, s. 20.
  25. Zorganizowani do spełnienia woli Jehowy, Towarzystwo Strażnica, 2020, s. 29.
  26. a b c d Jak w poszczególnych zborach są mianowani starsi i słudzy pomocniczy?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 15 listopada 2014, s. 28.
  27. Watchtower, Zbór, „Słowniczek pojęć”, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  28. Wspieraj miejscowy zbór, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! – interaktywny kurs biblijny [online], 2021.
  29. a b Watchtower, Sprawozdanie z działalności Świadków Jehowy na całym świecie w roku służbowym 2021, Towarzystwo Strażnica, 2021.
  30. Watchtower, Nadzorca, [w:] Słownik pojęć biblijnych [online], jw.org.
  31. Nadzorca, [w:] Wnikliwe poznawanie Pism, tom 2 [online], s. 124, 125.
  32. Starszy, [w:] Wnikliwe poznawanie Pism, tom 2 [online], s. 787–790.
  33. Watchtower, Starsi, [w:] Zawsze bądź blisko Jehowy [online], jw.org, 2019, s. 243.
  34. a b Jak jest zorganizowany zbór?, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! – interaktywny kurs biblijny, Towarzystwo Strażnica, 2021, s. 83.
  35. Pasterze, naśladujcie Największych Pasterzy, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 15 listopada 2013, s. 26–30.
  36. Nadzorcy, którzy ‛pasą trzodę Bożą’, [w:] Zorganizowani do spełniania woli Jehowy, Towarzystwo Strażnica, 2020, s. 30.
  37. Watchtower, Sługa pomocniczy, [w:] Słownik pojęć biblijnych [online], jw.org.
  38. Watchtower, Misjonarze terenowi – pracownicy na żniwach, jw.org, 17 listopada 2020 [dostęp 2020-11-17].
  39. Watchtower, Czy Świadkowie Jehowy prowadzą działalność misjonarską?, jw.org [dostęp 2014-08-31].
  40. Watchtower, Czym jest Towarzystwo Biblijne i Traktatowe – Strażnica?, jw.org [dostęp 2018-11-27].
  41. Watchtower, JW Broadcasting — wrzesień 2022: Zakończenie nauki przez 152 klasę Szkoły Gilead, jw.org, 5 grudnia 2022.
  42. Watchtower, Zakończenia nauki w Szkole Gilead, jw.org, 2012–2021 [dostęp 2019-04-13].
  43. Misjonarze posyłani ‛do najdalszych miejsc na ziemi’, jw.org, 1 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-01].
  44. Watchtower, Zorganizowani do spełnienia woli Jehowy, Towarzystwo Strażnica, 2019, s. 102, 103.
  45. Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy?, Towarzystwo Strażnica, 2018.
  46. Pamiętajmy o sługach pełnoczasowych, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 15 września 2014, s. 30.
  47. Watchtower, Czy u Świadków Jehowy kobiety są kaznodziejami?, jw.org [dostęp 2014-08-31].
  48. Bądź „gorliwy w szlachetnych uczynkach”!, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 15 czerwca 2009, s. 11–15, ISSN 1234-1150.
  49. Watchtower, Jak wygląda kurs biblijny proponowany przez Świadków Jehowy?, jw.org [dostęp 2014-08-31].

Linki zewnętrzne