Struktura organizacyjna Wojska Polskiego w latach 80. XX wieku
Struktura organizacyjna Wojska Polskiego w latach 80. XX wieku
Poniższe zestawienie przedstawia strukturę organizacyjną WP z połowie lat 80. XX wieku. Za datę graniczną przyjęto dzień 31 grudnia 1985. Cztery dni później przeprowadzona została pierwsza ze zmian personalnych w Kierownictwie Ministerstwa Obrony Narodowej. Gen. broni Józef Baryła zastąpiony został na stanowisku szefa Głównego Zarządu Politycznego WP przez gen. dyw. Tadeusza Szaciło. 13 lutego adm. Ludwika Janczyszyna na stanowisku dowódcy Marynarki Wojennej zastąpił kontradm. Piotr Kołodziejczyk. Wreszcie 26 lutego Prezes Rady Ministrów Zbigniew Messner odwołał gen. broni Eugeniusza Molczyka ze stanowiska wiceministra obrony narodowej "ze względu na stan zdrowia". Równocześnie Minister Obrony Narodowej zwolnił go ze stanowiska Głównego Inspektora Szkolenia WP[1]. Sztab Głównego Inspektora Szkolenia WP włączony został w struktury Głównego Zarządy Szkolenia Bojowego WP, którego szefem od 1978 do rozwiązania Układu Warszawskiego był gen. broni Wojciech Barański[2]. Równolegle ze zmianami personalnymi podjęte zostały pierwsze zmiany organizacyjne w Siłach Zbrojnych PRL. W tym samym roku 6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa przeformowana została w 6 Brygadę Desantowo-Szturmową, a 7 Łużycka Dywizja Desantowa w 7 Brygadę Obrony Wybrzeża. Trzy lata później rozpoczęty został proces redukcji armii, zmniejszenia jej stanu osobowego, nazywany oficjalnie "restrukturyzacją". Proces ten przeprowadzony został w warunkach trudnej sytuacji ekonomicznej kraju i postępującego odprężenia między Wschodem i Zachodem. Rozpoczęty proces zmian, burzył strukturę, która w prawie niezmienionej postaci, przetrwała przez blisko 25 lat[3].
31 grudnia 1985 struktura organizacyjna Wojska Polskiego przedstawiała się następująco:
I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, przewodniczący Rady Państwa, przewodniczący Komitetu Obrony Kraju, Zwierzchnik Sił Zbrojnych, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych na wypadek wojny – generał armii Wojciech Jaruzelski
- Kierownictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
- Pion Ogólny Ministerstwa Obrony Narodowej
- Główny Inspektor Szkolenia WP
- Sztab Generalny Wojska Polskiego
- Główny Inspektorat Obrony Terytorialnej
- Główny Inspektorat Techniki Wojska Polskiego
- Główne Kwatermistrzostwo Wojska Polskiego
- Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego
- Izba Wojskowa Sądu Najwyższego
- Naczelna Prokuratura Wojskowa
- Szefostwo Wojskowej Służby Wewnętrznej
- Departament Kadr MON
- Warszawski Okręg Wojskowy
- Pomorski Okręg Wojskowy
- Śląski Okręg Wojskowy
- Wojska Lotnicze
- Wojska Obrony Powietrznej Kraju
- Marynarka Wojenna
- Zgrupowanie Jednostek Zabezpieczenia MON
- Jednostki wojskowe w podporządkowaniu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Instytucje wymienione w pkt 1-12 nazywane były instytucjami centralnymi Ministerstwa Obrony Narodowej (IC MON).
Ministerstwo Obrony Narodowej
Kierownictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
- Minister Obrony Narodowej
- Wiceminister Obrony Narodowej do Spraw Ogólnych
- Główny Inspektor Szkolenia Wojska Polskiego – Wiceminister Obrony Narodowej
- Główny Inspektor Obrony Terytorialnej – Wiceminister Obrony Narodowej
- Główny Inspektor Techniki WP – Wiceminister Obrony Narodowej
- Główny Kwatermistrz WP – Wiceminister Obrony Narodowej
- Szef Głównego Zarządu Politycznego WP – Wiceminister Obrony Narodowej
Pion Ogólny Ministerstwa Obrony Narodowej
- Departament Finansów MON
- Biuro Prawne MON
- Główna Kontrola Wojskowa
- Delegatura GKW w Warszawie
- Delegatura GKW w Bydgoszczy
- Delegatura GKW we Wrocławiu
Główny Inspektor Szkolenia WP
- Główny Zarząd Szkolenia Bojowego WP
- Zarząd Szkolnictwa Wojskowego
- Inspekcja Sił Zbrojnych
- Dowództwo Wojsk Rakietowych I Artylerii MON
- Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Rakietowych i Artylerii im. gen. Józefa Bema
- Dowództwo Wojsk Obrony Przeciwlotniczej MON
- Szefostwo Wojsk Inżynieryjnych MON
- Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Inżynieryjnych im. gen. Jakuba Jasińskiego
- Szefostwo Wojsk Chemicznych MON
- Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Chemicznych im. Stanisława Ziai
- Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Zmechanizowanych im. Tadeusza Kościuszki
- Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Pancernych im. Stefana Czarnieckiego
- Centrum Doskonalenia Oficerów im. gen. armii Stanisława Popławskiego
Sztab Generalny Wojska Polskiego
- Kierownictwo Sztabu Generalnego WP
- Zarząd I Operacyjny
- Zarząd II Wywiadu i Rozpoznania
- Zarząd III Gotowości Bojowej i Dowodzenia
- Zarząd IV Systemów Kierowania
- Zarząd VI Organizacyjny
- Zarząd VII Planowania Materiałowego
- Zarząd IX Topograficzny
- Zarząd X Mobilizacji i Uzupełnień
- Zarząd XI Normatywny
- Zarząd XII
- Zarząd XIV Informatyki
- Zarząd XV Wojskowych Spraw Zagranicznych
- Szefostwo Wojsk Łączności
- Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Łączności im. płk. Bolesława Kowalskiego ps. "Ryszard"
- Akademia Sztabu Generalnego im. gen. Karola Świerczewskiego
Główny Inspektorat Obrony Terytorialnej
- Inspektorat Obrony Terytorialnej i Wojsk Obrony Wewnętrznej
- Inspektorat Obrony Cywilnej Kraju
Główny Inspektorat Techniki WP
- Sztab Służb Technicznych
- Szefostwo Badań i Rozwoju Techniki Wojskowej
- Szefostwo Służby Uzbrojenia i Elektroniki
- Szefostwo Zamówień i Dostaw Techniki Wojskowej
- Szefostwo Wojskowych Przedsiębiorstw Remontowo-Produkcyjnych
- Szefostwo Służby Czołgowo-Samochodowej
- Wyższa Oficerska Szkoła Samochodowa im. gen. Aleksandra Waszkiewicza
- Szefostwo Techniki Lotniczej
- Szefostwo Techniki Morskiej
- Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
Główne Kwatermistrzostwo WP
- Sztab Głównego Kwatermistrzostwa WP
- Szefostwo Wojskowej Służby Zdrowia
- Szefostwo Służby Żywnościowej
- Szefostwo Służby Mundurowej
- Szefostwo Służby Materiałów Pędnych i Smarów
- Szefostwo Służby Komunikacji Wojskowej
- Zgrupowanie Jednostek Kolejowych i Drogowych
- Szefostwo Służby Zakwaterowania i Budownictwa
- Generalny Dziekanat Wojska Polskiego
- Wojskowa Akademia Medyczna im. gen. dyw. Bolesława Szareckiego
- Wyższa Szkoła Oficerska Służb Kwatermistrzowskich im. Mariana Buczka
Główny Zarząd Polityczny WP
- Zarząd I Organizacyjny
- Zarząd II Propagandy i Agitacji
- Zarząd III Kultury i Oświaty
- Zarząd Szkolnictwa Wojskowego
- Zarząd Wydawnictw, Drukarń i Zaopatrzenia
- Wojskowa Akademia Polityczna im. Feliksa Dzierżyńskiego
- Centrum Szkolenia Oficerów Politycznych im. Ludwika Waryńskiego
- Wojskowy Instytut Historyczny im. Wandy Wasilewskiej
Departament Kadr MON
- Biuro do Spraw Pracowników Cywilnych Wojska
- Biuro Strat Bezpowrotnych WP w Pułtusku
- Biuro do Spraw Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
Szefostwo Wojskowej Służby Wewnętrznej
- Zarząd WSW Pomorskiego Okręgu Wojskowego
- Zarząd WSW Śląskiego Okręgu Wojskowego
- Zarząd WSW Warszawskiego Okręgu Wojskowego
- Zarząd WSW Wojsk Lotniczych
- Zarząd WSW Wojsk Obrony Powietrznej Kraju
- Zarząd WSW Marynarki Wojennej
- Oddział WSW w Warszawie (na prawach zarządu)
- Centralny Ośrodek Szkolenia WSW im. Feliksa Dzierżyńskiego w Mińsku Mazowieckim
- Ośrodek Radioelektroniczny WSW w Skierniewicach
- Oddział Zabezpieczenia Szefostwa WSW
Naczelna Prokuratura Wojskowa
- Oddział Sądowo-Rewizyjny i Ułaskawień
- Oddział Prokuratorskiej Kontroli Przestrzegania Prawa i Profilaktyki
- Oddział Nadzoru nad Postępowaniem Przygotowawczym
- Oddział Badań i Analiz
- Wydział Badań Analitycznych
- Oddział Organizacyjno-Inspektorski
- Oddział Kadr i Szkolenia
- Oddział Badania Problematyki Przestępczości
- Oddział do Spraw Zleconych
Izba Wojskowa Sądu Najwyższego
Wojska operacyjne
Warszawski Okręg Wojskowy
Dowództwo Warszawskiego Okręgu Wojskowego (Warszawa) – w czasie wojny Dowództwo 4 Armii Ogólnowojskowej
- 1 Warszawska Dywizja Zmechanizowana im. Tadeusza Kościuszki Legionowo
- 3 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Romualda Traugutta (Lublin)
- 7 Pułk Zmechanizowany (Lublin)
- 8 Pułk Zmechanizowany Hrubieszów
- 45 Pułk Zmechanizowany Siedlce
- 5 Pułk Czołgów Włodawa
- 3 Pułk Artylerii (Chełm)
- 18 dywizjon artylerii przeciwlotniczej Siedlce
- 6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa[4] (Kraków)
- 6 batalion powietrznodesantowy (Niepołomice)
- 8 batalion zaopatrzenia (Kraków)
- 10 batalion powietrznodesantowy (Kraków – Rząska)
- 16 batalion powietrznodesantowy (Kraków)
- 18 batalion powietrznodesantowy (Bielsko-Biała)
- 5 dywizjon artylerii mieszanej (Kraków – Wola Justowska)
- 26 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Kraków – Rząska)
- 9 Dywizja Zmechanizowana Rzeszów
- 4 Pułk Zmechanizowany (Kielce)
- 14 Kołobrzeski Pułk Zmechanizowany (Tarnów)
- 30 Pułk Zmechanizowany (Rzeszów)
- 26 Pułk Czołgów (Sanok)
- 40 Pułk Artylerii Jarosław
- 23 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Jarosław)
- 32 Łużycka Brygada Artylerii /Rakiet Operacyjno Taktycznych/ im. gen. Bolesława Czarniawskiego (Orzysz)
- 1 Warszawska Brygada Artylerii Armat im. Józefa Bema (Węgorzewo)
- 15 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (Gołdap)
- 5 Pułk Strzelców Podhalańskich (Kraków)
- 2 Warszawska Brygada Saperów im. gen. Jerzego Bordziłowskiego (Kazuń)
- 9 Pułk Łączności – Białobrzegi
- 80 dywizjon artylerii przeciwpancernej (Suwałki)
- 48 Kompania Specjalna (Kraków)
Pomorski Okręg Wojskowy
Dowództwo Pomorskiego Okręgu Wojskowego (Bydgoszcz) – w czasie wojny Dowództwo 1 Armii Ogólnowojskowej
- 7 Łużycka Dywizja Desantowa (Gdańsk)
- 4 Pomorski Pułk Desantowy (Lębork)
- 34 Pułk Desantowy (Słupsk)
- 35 Pułk Desantowy (Gdańsk)
- 11 batalion czołgów pływających (Słupsk)
- 8 Drezdeńska Dywizja Zmechanizowana im. Bartosza Głowackiego (Koszalin)
- 12 Dywizja Zmechanizowana im. Armii Ludowej (Szczecin)
- 15 Dywizja Zmechanizowana im. Gwardii Ludowej (Olsztyn)
- 37 Pułk Zmechanizowany (Morąg)
- 50 Pułk Zmechanizowany (Lidzbark)
- 75 Pułk Zmechanizowany (Bartoszyce)
- 35 Pułk Czołgów (Ostróda)
- 9 pułk artylerii (Olsztyn)
- 46 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (Olsztyn)
- 16 Kaszubska Dywizja Pancerna (Elbląg)
- 20 Warszawska Dywizja Pancerna im. marsz. Konstantego Rokossowskiego (Szczecinek)
- 2 Pomorska Brygada Artylerii /Rakiet Operacyjno-Taktycznych/(Choszczno)
- 6 Warszawska Brygada Artylerii Armat (Toruń)
- 7 Brygada Artylerii Haubic (Toruń)
- 14 Sudecki Pułk Artylerii Przeciwpancernej (Kwidzyn)
- 5 Mazurska Brygada Saperów im. gen. Ignacego Prądzyńskiego (Szczecin)
- 2 Brygada Łączności im. gen. broni Władysława Korczyca – Wałcz
- 4 Łużycki Pułk Łączności – Bydgoszcz
- 12 Pułk Radioliniowo-Kablowy (Świecie)
- 2 Pomorski Pułk Chemiczny (Grudziądz)
- 56 Kompania Specjalna (Szczecin)
Śląski Okręg Wojskowy
Dowództwo Śląskiego Okręgu Wojskowego (Wrocław) – w czasie wojny Dowództwo 2 Armii Ogólnowojskowej
- 2 Warszawska Dywizja Zmechanizowana im. gen. Henryka Dąbrowskiego (Nysa)
- 4 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Jana Kilińskiego (Krosno Odrzańskie)
- 5 Saska Dywizja Pancerna im. gen. bryg. Aleksandra Waszkiewicza (Gubin)
- 10 Sudecka Dywizja Pancerna im. Bohaterów Armii Radzieckiej (Opole)
- 2 Pułk Czołgów (Opole)
- 10 Pułk Czołgów (Opole)
- 13 Pułk Czołgów (Opole)
- 25 Pułk Zmechanizowany (Opole)
- 39 Pułk Artylerii (Tarnowskie Góry)
- 18 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (Jelenia Góra)
- 11 Drezdeńska Dywizja Pancerna im. Jana III Sobieskiego (Żagań)
- 3 Pułk Czołgów (Żagań)
- 8 Pułk Czołgów (Żagań)
- 29 Pułk Czołgów (Żagań)
- 42 Pułk Zmechanizowany (Żary)
- 33 Pułk Artylerii (Żary)
- 66 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (Bolesławiec)
- 18 Brygada Artylerii /Rakiet Operacyjno Taktycznych/ im. gen. dyw. Franciszka Jóźwiaka (Bolesławiec)
- 3 Warszawska Brygada Artylerii /Rakiet Operacyjno-Taktycznych/ (Biedrusko)
- 5 Pomorska Brygada Artylerii Armat (Głogów)
- 20 Pułk Artylerii Przeciwpancernej (Pleszew)
- 91 Wejherowski Pułk Artylerii Przeciwpancernej (Gniezno)
- 1 Warszawska Brygada Saperów (Brzeg)
- 4 Łużycka Brygada Saperów (Gorzów Wielkopolski)
- 6 Pułk Zabezpieczenia (Wrocław)
- 10 Saski Pułk Łączności (Wrocław)
- 1 Batalion Szturmowy (Lubliniec)/ (Dziwnów)
- 62 Kompania Specjalna (Bolesławiec)
Wojska Lotnicze
Dowództwo Wojsk Lotniczych Poznań[5]:
- 2 Brandenburska Dywizja Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w Pile
- 3 Brandenburska Dywizja Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w Świdwinie
- 4 Pomorska Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego im. gen. bryg. pil. Józefa Smagi w Malborku
- 13 Pułk Lotnictwa Transportowego w Krakowie
- 32 Pułk Lotnictwa Rozpoznania Taktycznego w Sochaczewie
- 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego w Warszawie
- 37 Pułk Śmigłowców Transportowych w Łęczycy
- 47 Szkolny Pułk Śmigłowców w Nowym Mieście
- 49 Pułk Śmigłowców Bojowych w Pruszczu Gdańskim
- 56 Pułk Śmigłowców Bojowych w Inowrocławiu
- 58 Lotniczy Pułk Szkolny w Dęblinie
- 60 Lotniczy Pułk Szkolny w Radomiu
- 61 Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy w Białej Podlaskiej
Marynarka Wojenna
Dowództwo Marynarki Wojennej Gdynia
- Zarząd Polityczny Marynarki Wojennej
- Szefostwo Lotnictwa Marynarki Wojennej
- 7 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego
- 16 Pułk Lotnictwa Specjalnego Marynarki Wojennej
- 15 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Rozpoznawczego
- 18 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
- 42 Polowe Warsztaty Lotnicze
- Szefostwo Służb Technicznych i Zaopatrzenia Marynarki Wojennej
- Baza Techniczna Marynarki Wojennej
- 9 Dywizjon Artylerii Nadbrzeżnej
- 1 Składnica Techniki Morskiej
- Baza Techniczna Marynarki Wojennej
- 3 Flotylla Okrętów im. kmdr. Bolesława Romanowskiego Gdynia Oksywie
- 8 Flotylla Obrony Wybrzeża Świnoujście
- 9 Flotylla Obrony Wybrzeża im. kontradm. Włodzimierza Steyera Hel
- Morska Brygada Okrętów Pogranicza (Gdańsk)
- Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte
- Centrum Szkolenia Specjalistów Marynarki Wojennej im. Franciszka Zubrzyckiego
- Ośrodek Szkolenia Nurków i Płetwonurków WP
- Ośrodek Szkolenia Żeglarskiego Marynarki Wojennej
- 3 Pułk Zabezpieczenia Dowództwa Marynarki Wojennej im. płk. Stanisława Dąbka
- 6 Pułk Rozpoznania Radioelektronicznego
- 11 Pułk Łączności Marynarki Wojennej
- Wojskowy Klub Sportowy "Flota"
Wojska Obrony Terytorialnej Kraju
Wojska Obrony Powietrznej Kraju
- Dowództwo Wojsk Obrony Powietrznej Kraju Warszawa
- 1 Korpus Obrony Powietrznej Kraju (Warszawa)
- 3 Łużycka Brygada Artylerii OPK (Warszawa)
- 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPK „Warszawa” w Mińsku Mazowieckim
- 10 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Ludowych Partyzantów Ziemi Krakowskiej w Łasku
- 1 Brygada Radiotechniczna OPK (Warszawa)
- 2 Korpus Obrony Powietrznej Kraju (Bydgoszcz)
- 3 Korpus Obrony Powietrznej Kraju (Wrocław)
- 1 Brygada Artylerii OPK (Bytom)
- 79 Pułk Artylerii OPK (Poznań)
- 11 Brandenburski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPK we Wrocławiu
- 62 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu
- 3 Brygada Radiotechniczna OPK (Wrocław)
- Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii OPK (Bemowo Piskie)
- Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Radiotechnicznych (Chorzów)
- Centralne Stanowisko Dowodzenia Dowódcy Wojsk OPK (Pyry)
- Ośrodek Przeciwdziałania Radioelektronicznego OPK (Lidzbark Warmiński)
- Jednostka Zabezpieczania Dowództwa Wojsk OPK (Warszawa)
- 1 Korpus Obrony Powietrznej Kraju (Warszawa)
Wojska Obrony Wewnętrznej
Jednostki zabezpieczenia Komitetu Obrony Kraju i Wojewódzkich Komitetów Obrony
- 1 Brygada Wojsk Obrony Wewnętrznej - Góra Kalwaria
- 5 Brygada Wojsk Obrony Wewnętrznej - Kraków
- 14 Mazurska Brygada Wojsk Obrony Wewnętrznej im. gen.Bolesława Kieniewicza - Olsztyn
- 20 Brygada Łączności Wojsk Obrony Wewnętrznej - Kielce
- 2 Pułk Łączności Wojsk Obrony Wewnętrznej
Jednostki obrony lądowej [6]:
- 3 Pułk Wojsk Obrony Wewnętrznej - Lublin
- 13 Pułk Wojsk Obrony Wewnętrznej - Gdańsk
- 15 Pułk Wojsk Obrony Wewnętrznej - Prudnik
Jednostki zabezpieczenia przed bronią masowego rażenia
- 2 Batalion Inżynieryjno-Ratowniczy Wojsk Obrony Wewnętrznej - Grajewo
- 4 Batalion Inżynieryjno-Ratowniczy Wojsk Obrony Wewnętrznej - Rzeszów
Wojska Obrony Terytorialnej
Jednostki zabezpieczenia przegrupowania wojsk
- 7 Pułk Pontonowo–Techniczny Obrony Terytorialnej - Dęblin
- 9 Pułk Pontonowo–Techniczny Obrony Terytorialnej - Chełmno
- 10 Pułk Pontonowo–Techniczny Obrony Terytorialnej - Rawicz
- 12 Pułk Pontonowo–Techniczny Obrony Terytorialnej - Szczecin
Jednostki obrony terytorialnej [6]:
- Katowicka Brygada Obrony Terytorialnej - Katowice
- Warszawska Brygada Obrony Terytorialnej - Warszawa
- Gdański Pułk Obrony Terytorialnej - Gdańsk
- Krakowski Pułk Obrony Terytorialnej - Kraków
- Lubelski Pułk Obrony Terytorialnej - Radzyń Podlaski
- Opolski Pułk Obrony Terytorialnej - Opole
- Szczeciński Pułk Obrony Terytorialnej - Szczecin
- Wielkopolski Pułk Obrony Terytorialnej - Poznań
- Wrocławski Pułk Obrony Terytorialnej - Świdnica
Jednostki wojskowe w podporządkowaniu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Szefostwo Wojsk Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (117) z 1986, s. 301, 302, 310.
- ↑ Paweł Piotrowski, Cel: Zachód, s. 39.
- ↑ Jerzy Kajetanowicz, Polskie Wojska Lądowe 1985-2000.
- ↑ W 1986 dywizja przeformowana została w 6 Brygadę Powietrznodesantową, która w 1992 roku przeformowana została w 6 Brygadę Desantowo-Szturmową.
- ↑ Wojsko Polskie. Fakty i liczby. s. 14-15.
- ↑ a b Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa państwa 1945-2010. s. 123.
Bibliografia
- Jarosław Ciślak, Polska Marynarka Wojenna 1995, Okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja, Wydawnictwo "Lampart", Warszawa 1995, ISBN 83-86776-08-0
- Jerzy Kajetanowicz, Polskie Wojska Lądowe 1985-2000, Przegląd Wojsk Lądowych 2000 nr 9
- Jerzy Kajetanowicz: Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa państwa 1945-2010. Częstochowa: AJD, 2013. ISBN 978-83-7455-316-2.
- Andrzej Przedpełski: Lotnictwo Wojska Polskiego : zarys historii 1918-1996. Warszawa: "Bellona", 1997. ISBN 83-11-08650-8.
- Zdzisław Sawicki: Mundur i odznaki Wojska Polskiego : czas przemian. Warszawa: "Bellona", 1997.
- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Edward Wejner: Wojsko i politycy bez retuszu. Toruń: Adam Marszałek, 2006. ISBN 978-83-7441-420-3.
- Paweł Piotrowski, "System obrony powietrznej Polski w latach 1959-1990", Lotnictwo Wojskowe z 2002, część I w nr 2 (23), część II w nr 3 (24), część III w nr 4 (25)
- Paweł Piotrowski, Cel: Zachód, Polska Zbrojna Nr 22 z maja 2000
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Stacja radiolokacyjna systemu Kub. Na dole prostokatna antena radary obserwacyjnego, u góry okrągła radaru podświetlania celów