Strunowce
Chordata[1] | |
Bateson, 1885 | |
![]() Prymitywny przedstawiciel strunowców – lancetnik | |
Systematyka | |
Domena | eukarionty |
---|---|
Królestwo | zwierzęta |
Nadtyp | wtórouste |
Typ | strunowce |
Strunowce (Chordata, od gr. i łac. chorda – struna) – zwierzęta dwubocznie symetryczne, wtórouste, które na dowolnym z etapów rozwoju osobniczego mają następujące sześć charakterystycznych cech budowy:
- struna grzbietowa (wewnętrzny, tkankowy szkielet osiowy, ma postać elastycznego pręta, u dorosłych ryb i płazów jest obecna w postaci szczątkowej między trzonami kręgów, a u ptaków i ssaków całkowicie zanika),
- cewka nerwowa umiejscowiona po stronie grzbietowej, nad struną grzbietową (odwrotnie w stosunku do bezkręgowców),
- gardziel przebita szczelinami skrzelowymi (u lądowych strunowców część z nich zanika, a część zostaje przekształcona w inne formy)
- układ pokarmowy pomiędzy układem nerwowym a sercem,
- serce leżące po brzusznej stronie ciała,
- umięśniony ogon znajdujący się za odbytem i służący do poruszania się (czasem zanika, np. u człowieka)
Taksonomia
Schemat pochodzi z trzeciego wydania Vertebrate Palaeontology[2]. Układ odpowiada częściowo pokrewieństwu ewolucyjnemu (podobnie jak kladogram), ale zachowuje tradycyjne rangi klasyfikacji Linneusza.
- Typ Chordata
- Podtyp Tunicata (Urochordata) – (Osłonice; 3000 gatunków)
- Podtyp Cephalochordata (Acraniata) – (bezczaszkowce, np. lancetnik; 30 gatunków)
- Podtyp Vertebrata (Craniata) (kręgowce; 57 674 gatunków)
- Gromada „Agnatha”* (bezżuchwowce; 100+ gatunków)
- Podgromada Myxinoidea (śluzice; 65 gatunków)
- Podgromada Petromyzontida (minogi)
- †Podgromada Conodonta (konodonty)
- †Podgromada Pteraspidomorphi (z paleozoiku)
- †Rząd Anaspida
- †Rząd Thelodonti
- Infratyp Gnathostomata (żuchwowce)
- †Gromada Placodermi (ryby pancerne)
- Gromada Chondrichthyes (ryby chrzęstnoszkieletowe; 900+ gatunków)
- †Gromada Acanthodii (fałdopłetwe; z paleozoiku)
- Gromada Osteichthyes (ryby kostnoszkieletowe; 30 000+ gatunków)
- Podgromada Actinopterygii (promieniopłetwe syn. kostnopromieniste; około 30 000 gatunków)
- Podgromada Sarcopterygii (ryby mięśniopłetwe – dwudyszne i trzonopłetwe)
- Nadgromada Tetrapoda (czworonogie; 18 000+ gatunków)
- Gromada „Agnatha”* (bezżuchwowce; 100+ gatunków)
Gromady według Katalogu Życia
Podział z 2018[3] roku:
- bezczaszkowce (Leptocardii)
- cefalaspidokształtne (Cephalaspidomorphi)
- gady (Reptilia)
- mięśniopłetwe (Sarcopterygii)
- ogonice (Appendicularia)
- płazy (Amphibia)
- promieniopłetwe (Actinopterygii)
- ptaki (Aves)
- spodouste (Elasmobranchii)
- sprzągle (Thaliacea)
- ssaki (Mammalia)
- śluzice (Myxini)
- zrosłogłowe (Holocephali)
- żachwy (Ascidiacea)
Filogeneza
Hipotetyczny przodek strunowców był zwierzęciem wodnym o dwóch częściach ciała: wisceralnej, odpowiadającej za pobieranie pokarmu i być może oddychanie oraz somatycznej, odpowiedzialnej za przemieszczanie całego ciała.
Teorie ewolucyjne
Pokrewieństwo trzech grup należących do strunowców było przez lata tematem dyskusji i różnych teorii ewolucyjnych. Według jednej z teorii, tzw. teorii Garstanga, najbardziej bazalną grupą strunowców są osłonice, od których, drogą pedomorfozy wyewoluowały pozostałe grupy, lancetniki i kręgowce, będące siostrzanymi kladami, łączonymi w takson Euchordata. Teoria ta przez lata cieszyła się dużą popularnością i do dziś często występuje w licznych podręcznikach szkolnych.
Inny punkt widzenia przedstawia teoria Atriozoa, która łączy ze sobą Cephalochordata i Tunicata na podstawie występowania u nich specyficznego krążenia wody opływającej kosz skrzelowy. Woda wpływa przez otwór gębowy, omywa skrzela, a następnie trafia do atrium – jamy okołoskrzelowej, z której uchodzi przez osobny otwór – atriopor. U kręgowców woda opuszcza gardziel przez otwory skrzelowe bezpośrednio do środowiska zewnętrznego.
Badania molekularne wykazały, że kręgowce i osłonice są najbliższymi krewnymi, natomiast taksonem bazalnym stały się bezczaszkowce. Takson, zawierający w sobie osłonice i kręgowce nosi nazwę Olfactores. W wyniku dokładnych badań morfologicznych odnaleziono kilka synapomorfii, które można dla niego wskazać.
Drzewo filogenetyczne
Chordata |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Grupa zawierająca – Bilateria
Uwagi:
- Linie pokazują prawdopodobne pokrewieństwo ewolucyjne, uwzględniając wymarłe taksony oznaczone znakiem †. Niektóre są bezkręgowcami. Chordata to typ.
- Pozycja (pokrewieństwo) bezczaszkowców, osłonic i kręgowców według[4] czasopisma naukowego Nature.
Przypisy
- ↑ Chordata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Classification of the vertebrates, [w:] Michael J. Benton , Vertebrate paleontology, wyd. 3, University of Bristol, 2004, ISBN 978-0-632-05637-8 [zarchiwizowane z adresu 2018-10-15] (ang.).
- ↑ Catalogue of Life – 31st July 2018 : Taxonomic tree, www.catalogueoflife.org [dostęp 2018-08-17] (ang.).
- ↑ The amphioxus genome and the evolution of the chordate karyotype, Nicholas H. Putnam, et al. Nature vol 453 p. 1064–1071, June 19, 2000.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Piotr Michał Jaworski; PioM EN DE PL, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Schemat budowy anatomicznej lancetnika (bezczaszkowce)