Stryszawa

Ten artykuł od 2012-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Stryszawa

wieś
Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	suski
Gmina	Stryszawa
Wysokość	380–807 m n.p.m.
Liczba ludności	5266
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-205[1]
Tablice rejestracyjne	KSU
SIMC	0069575
Położenie na mapie gminy Stryszawa Stryszawa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stryszawa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Stryszawa
Położenie na mapie powiatu suskiego Stryszawa
49°43′19″N 19°31′25″E/49,721944 19,523611

Klasztor Sióstr Zmartwychwstanek na Siwcówce

Przydrożna kapliczka

Wieża widokowa w Stryszawie

Stryszawa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w zachodniej części powiatu suskiego, siedziba gminy Stryszawa. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Położenie

Stryszawa leży na wysokości od 380 do 807 m n.p.m. Ciągnie się przez prawie 10 km w dolinie potoku Stryszawka od Suchej Beskidzkiej aż pod szczyt Jałowca (1111 m)^[2]. Zabudowania i pola uprawne miejscowości zajmują dno doliny Stryszawki, oraz zbocza Pasma Przedbabiogórskiego (Pasma Jałowieckiego i Pasma Solnisk), które według opracowanej przez Jerzego Kondrackiego regionalizacji Polski należy do Beskidu Makowskiego^[3]. Niektóre przysiółki Stryszawy wysoko wkraczają na stoki tych wzniesień^[2].

Integralne części wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o Stryszawie pochodzi z 1480 roku. Założona została w II połowie XV wieku przez rodzinę Słupskich herbu Śreniawa – ówczesnych właścicieli Suchej. W I poł. XVI wieku wieś należała do Stanisława Słupskiego, właściciela Stryszowa i Suchej.

Była w tamtych czasach ważnym wołoskim ośrodkiem pasterskim i jednocześnie stanowiła siedzibę wołoskiego wojewody. Później w jej posiadanie weszła rodzina Komorowskich. W kolejnych latach przechodziła w ręce następnych właścicieli dóbr suskich.

W latach 1830–1985 w Stryszawie, w rejonie przysiółka Hucisko, znajdowała się filia zakładów metalurgicznych z Suchej.

Niegdyś Stryszawa słynęła z wyrobu gontów. Do dziś jej mieszkańcy trudnią się chałupniczo produkcją drobnych przedmiotów z drewna, a od połowy XIX w. także zabawek.

W latach 20. XX wieku zbudowano obok klasztoru sióstr zmartwychwstanek budynek Szkoły wiejskiego i górskiego gospodarstwa domowego wraz z kaplicą. Kaplica została poświęcona 4 października 1929 roku^[6]. Szkoła wraz z internatem rozpoczęła działalność w 1932 roku i działała do wybuchu II wojny światowej^[7].

W latach 1941–1942 hitlerowcy wywieźli stąd do Generalnego Gubernatorstwa blisko 200 rodzin, odbierając im jednocześnie cały dobytek.

Stryszawa obecnie

Stryszawa, z uwagi na swoje położenie jest wsią letniskową. W okolicy znajdują się liczne szlaki turystyczne.

Gmina Stryszawa należy do głównych ośrodków zabawkarstwa ludowego w Polsce. Do najstarszych zabawek należą: taczki, wózki, kołyski, sześcienne grzechotki (zwane scyrkowkami) i karetki z konikami. Później pojawiły się koniki na kółkach, poruszające się na kijku karuzelki i klepoki (machające skrzydłami ptaszki), oraz dziobiące się kogutki. Następnie zaczęto wytwarzać koniki zwane wyścigowcami i capami. Typowymi ptaszkami stryszawskimi są: kogutki, dudki, sowy, jaskółki, bociany i zięby, oraz ich kompozycje na gałązce czy gniazdku, tzw. rodzinki.

W 1994 r. w Stryszawie powstał dziecięcy zespół regionalny „Stryszawskie Gronicki”. Tworzą go dzieci w wieku 4–15 lat. W okresie swego istnienia zespół koncertował przeszło 100 razy.

W Stryszawie odbywają się imprezy: Biesiada Stryszawska oraz Święto Zabawki.

Gminę zamieszkują górale żywieccy. Jednak granicą z góralami babiogórskimi jest pasmo Jałowca, zatem w obrębie miejscowości Stryszawa można napotkać w gwarze i kulturze cechy górali „spod Babij Góry” i „spod Żywca”.

Sport

• Wielofunkcyjne boisko sportowe;
• Stadion GOSiR w Stryszawie;
• Klub LKS Jałowiec Stryszawa;
• Klub lekkoatletyczny UKS „Bieganie.pl” Stryszawa.

Szkoły

• Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki (działało do 2017 r.);
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Henryka Znamirowskiego;
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Lecha Wałęsy.

Zabytki

• neogotycki kościół z końca XIX w pod wezwaniem Św. Anny;
• murowana kaplica z 1843 roku;
• dzwonnica loretańska (osiedle Roztoki) – wybudowana w 2. poł. XIX wieku^[8];
• trzy figury przydrożne; dwie z nich przedstawiają Chrystusa Frasobliwego i pochodzą z lat 1725 i 1728, trzecia to figura Chrystusa Nazaretańskiego z I poł. XVIII wieku;
• pomniki przyrody – lipy i modrzewie;
• dworek w Stryszawie Górnej;
• Klasztor Sióstr Zmartwychwstanek na Siwcówce.

W kompleksie hotelowym „Beskidzki Raj” znajduje się 25-metrowa wieża widokowa, która pozwala obserwować liczne pasma górskie: Beskid Żywiecki (Pasmo Policy, Pasmo Babiogórskie, Pasmo Jałowieckie) Gorce, Beskid Makowski, Beskid Śląski, Beskid Mały, jak również Wyżynę Olkuską.

Osoby związane z miejscowością

• Kunegunda Siwiec – służebnica boża Kościoła katolickiego;
• Karol Hareńczyk – podpułkownik Wojska Polskiego;
• Ks. Antoni Sołtysik - proboszcz parafii św. Mikołaja w Krakowie i duszpasterz młodzieży.
• Stanisław Sikora – rzeźbiarz i medalier, uczeń Zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego, obecnie im. Kenara oraz student ASP w Warszawie, członek i współtwórca tzw. warszawskiej szkoły rzeźby, dziadek rzeźbiarza Mateusza Sikory, ojciec fotografika Tomasza Sikory;
• Władysław Front – bard, malarz, poeta i kielniarz samouk – znany z umieszczenia klamer na Akademickiej Perci na Babiej Górze.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Urzędu Gminy Stryszawa