Strzelno

Strzelno

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Kościół pw. Świętej Trójcy w Strzelnie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	mogileński
Gmina	Strzelno
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1231
Burmistrz	Dariusz Chudziński
Powierzchnia	4,46 km²
Wysokość	ok. 100 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	5611[1] 1258,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 52
Kod pocztowy	88-320
Tablice rejestracyjne	CMG
Położenie na mapie gminy Strzelno Strzelno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Strzelno
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Strzelno
Położenie na mapie powiatu mogileńskiego Strzelno
52°37′48″N 18°10′23″E/52,630000 18,173056
TERC (TERYT)	0409044
SIMC	0929598
Urząd miejski ul. Cieślewicza 2 88-320 Strzelno
Strona internetowa

Strzelno – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie mogileńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzelno. Leży 25 km na południe od Inowrocławia u zbiegu dróg krajowych DK15, DK25 i DK62^[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Ośrodek przemysłowy, centrum handlowo-usługowe dla okolicy.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Strzelno liczyło 5611 mieszkańców^[1].

Położenie

Strzelno położone jest na pograniczu Kujaw i Wielkopolski. Miasto leży na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Rzeźba terenu jest lekko pofałdowana. Miasto sąsiaduje z dużymi kompleksami leśnymi Lasów Miradzkich. Gleby w tym rejonie to żyzne czarnoziemy. Strzelno jest ważnym, drogowym węzłem komunikacyjnym o znaczeniu krajowym. W pobliżu znajduje się Jezioro Pakoskie.

Historia

Rotunda Świętego Prokopa w 1939 roku

Powstanie miasta związane jest z osobą Piotra Włostowica, wojewody Bolesława Krzywoustego. Uważany jest on za fundatora kościoła św. Krzyża czyli kościoła św. Prokopa. W latach 80. XII wieku w ówczesnej wsi Strzelno założony został klasztor sióstr norbertanek. Kościół klasztorny nosił początkowo nazwę kościoła Świętej Trójcy, w latach późniejszych wezwanie zostało rozszerzone na Świętej Trójcy i Najświętszej Maryi Panny. Prawa miejskie Strzelno uzyskało w 1231 r.

Podczas rozbiorów miasto znajdowało się pod panowaniem pruskim. Do 1874 istniało pod nazwą „Strzelno”, po czym zniemczone na niem. „Strelno” (1875-1920). Miasto było siedzibą powiatu Strelno.^[3] Wyzwolone zostało podczas powstania wielkopolskiego 2 stycznia 1919.

W 1901 roku wybudowano w Strzelnie gazownię, działającą do lat 60. XX wieku.

W czasach II Rzeczypospolitej Strzelno było siedzibą powiatu strzeleńskiego. Z tego okresu pochodzi również działający do dziś Szpital Rejonowy. Z początku XX wieku pochodzi większość kamienic w centrum.

Podczas II wojny światowej dochodziło do masowych aresztowań w Strzelnie. Niemcy likwidowali miejscową inteligencję, weteranów Powstania Wielkopolskiego, zakładników oraz Żydów z obozów inowrocławskich w Kurzebieli, na Kopcach, w lesie Amerykan pod Cienciskiem.

Urodził się tutaj laureat nagrody nobla i wybitny fizyk Albert Michelson. Mimo że wówczas teren znajdował się pod zaborem pruskim, zawsze i uparcie jako kraj urodzenia podawał Polskę.

Zabytki

Romańska rotunda św. Prokopa

W Strzelnie znajduje się jeden z najważniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce – zespół zabudowań na wzgórzu św. Wojciecha (od 2018 pomnik historii)^[4]:

• Ponorbertański kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny z unikatowymi kolumnami z przedstawieniami cnót i występków
• Rotunda św. Prokopa

Ponadto w mieście zachował się średniowieczny układ urbanistyczny oraz wiele kamienic z XIX-XX w.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Strzelna w 2014 roku^[5], w oparciu o dane GUS.

Zieleń miejska

W mieście znajduje się kilka parków. Największym jest park 750-lecia znajdujący się przy ulicy Parkowej. Poza nim są inne tereny zielone. W granicach Strzelna położone są dwa cmentarze. Oba są nadal używane. Na terenie całego miasta są zieleńce i alejki.

Przy ul. Gimnazjalnej rosną 2 dęby szypułkowe o obwodach 240 i 310 cm objęte ochroną w 2020 roku jako pomniki przyrody^[6].

Architektura i urbanizacja

Stare miasto składa się w większości z kamienic wybudowanych na początku XX wieku, ale także z romańskich zabytków. Są tu też osiedla domków jednorodzinnych i blokowisko. W południowo-zachodniej części miasta są tereny przemysłowe. Ogólnie cała zabudowa miasta jest zwarta.

Architektura

Rotunda św. Prokopa – ołtarz

Rotunda św. Prokopa – widok na emporę i fragment sklepienia

Półkoliste absydy

Wyjątkowe zdobienia na jednej z kolumn w kościele pw. Świętej Trójcy

(c) radomil, CC-BY-SA-3.0

Barokowe konfesjonały

Zabytkowe malowidła naścienne

Gospodarka

Najważniejszą częścią strzeleńskiej gospodarki są handel i usługi. Jest tu salon maszyn rolniczych i wyspecjalizowane sklepy. Znajdują się też tutaj markety wielkopowierzchniowe. Duże znaczenie ma też tradycyjny handel. Sklepiki zlokalizowane są w zabytkowych kamieniczkach, targowiskach i przeznaczonych do tego celu pawilonach. Nie oznacza to jednak, że nie ma tu przemysłu. Zakłady pracy zlokalizowane są pod miastem i na jego obrzeżach. Do największych można zaliczyć fabrykę firmy Sanplast, która produkuje m.in. wanny i kabiny prysznicowe. Duże znaczenie w rozwoju miasta ma bliskość dróg o znaczeniu krajowym, które krzyżują się w Strzelnie.

Transport

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

• 15 Ostróda – Toruń – Inowrocław – Strzelno – Gniezno – Jarocin – Krotoszyn – Trzebnica
• 25 Bobolice – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica
• 62 Strzelno – Włocławek – Płock – Wyszków – Drohiczyn – Siemiatycze
• 255 – droga wojewódzka nr 255 Strzelno – Pakość

Co ciekawe, tyle samo dróg krajowych przechodzi np. przez Poznań, co świadczy o ważności Strzelna jako węzła komunikacyjnego.

Przez Strzelno przebiega nieczynna linia kolejowa łącząca Inowrocław i Mogilno.

• Linia 231 231 Inowrocław Rąbinek – Mogilno

Do Strzelna można dojechać autobusem. Linie autobusowe obsługuje kilku przewoźników z całego kraju. Bezpośrednie połączenie m.in. z Wrocławiem, Bydgoszczą, Toruniem, Włocławkiem.

Turystyka i kultura

Miasto jest bardzo atrakcyjne turystycznie ze względu na romańskie zabytki, ale także budynki z innych okresów. Jest tu dobrze rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna. Potrzebne dane można zdobyć w Informacji Turystycznej. Dużo terenów do spacerowania sprawia, poprzez bliskość ważnych dróg podróżni mogą się tu zatrzymać i odpocząć. Dojazd do najważniejszych obiektów jest oznakowany. Są tu dom kultury i kluby sportowe. Kino i inne rozrywki organizowane mieszkańcom przez dom kultury i miasto sprawiają, że można znaleźć dużo wrażeń.

Edukacja

Przedszkola

• Przedszkole Miejskie nr 1 w Strzelnie
• Przedszkole Miejskie nr 2 w Strzelnie

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa w Strzelnie

Gimnazja

• Gimnazjum w Strzelnie
• Gimnazjum w Jeziorach Wielkich z siedzibą w Strzelnie

Szkoły ponadgimnazjalne

• Liceum Ogólnokształcące im. 1 Armii Wojska Polskiego
• Zespół Szkół Zawodowych (Technikum: Handlowe, Mechaniczne, Ekonomiczne; Zasadnicza Szkoła Zawodowa)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. J. Cieślewicza

Bezpieczeństwo

O bezpieczeństwo w Strzelnie dbają następujące instytucje zlokalizowane na terenie miasta:

Przynależność administracyjna

Historyczna przynależność polityczno-administracyjna Strzelna

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna
1887-1919		Królestwo Prus		Prowincja poznańska, powiat strzelneński
1919-1932		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie, powiat strzelneński
1932-1939		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie, powiat mogileński
1939-1945		okupacja niemiecka/III Rzesza		Kraj Warty, Rejencja mogileńska
1939-1945		Polskie Państwo Podziemne		Okręg Poznań AK, Samodzielny Obwód Mogilno AK
1945-1950		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie, powiat mogileński
1950-1952				województwo bydgoskie, powiat mogileński
1950-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo bydgoskie, powiat mogileński
1975-1989				województwo bydgoskie, rejon inowrocławski
1989-1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo kujawsko-pomorskie, powiat mogileński, gmina Strzelno

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat strzeliński w archidiecezji gnieźnieńskiej):
  • Parafia Świętej Trójcy w Strzelnie
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór (Sala Królestwa)^[7]

Sport

Strzelno, pomnik św. Wojciecha

W mieście jest hala widowiskowo-sportowa i stadion. Jest tu boisko „Orlik 2012” i obiekty sportowe na użytek mieszkańców. Działają następujące kluby sportowe:

• Kujawianka Strzelno – piłka nożna
• Alfa Strzelno – piłka ręczna
• Mata Strzelno – piłka ręczna

Zobacz też

• gmina Strzelno-Południe
• gmina Strzelno-Północ
• cmentarz żydowski w Strzelnie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• strona Strzelna
• Strzelno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 464 .
• Bulla papieża Celestyna III dla klasztoru Norbertanek w Strzelnie z dnia 9 IV 1193 roku. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-18)].