Strzemieszyce Małe

Strzemieszyce Małe
	Dzielnica Dąbrowy Górniczej
	; Przystanek autobusowy przy ul. Głównej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Dąbrowa Górnicza
Data założenia	XIV w.
W granicach Dąbrowy Górniczej	1975
Powierzchnia	8,89 km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-530
Tablice rejestracyjne	SD
	Położenie na mapie Dąbrowy Górniczej Strzemieszyce Małe
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Strzemieszyce Małe
	Położenie na mapie województwa śląskiego Strzemieszyce Małe
	50°19′42″N 19°19′11″E/50,328333 19,319722
	Portal Polska

Strzemieszyce Małe – dzielnica Dąbrowy Górniczej położona między Strzemieszycami Wielkimi a Łośniem. 1 stycznia 1973 włączone do miasta Strzemieszyce Wielkie^[1]. Do Dąbrowy Górniczej zostały przyłączone w 1975 roku. Oddalone o 10,8 km od centrum^[2]. Powierzchnia zajmowana przez dzielnicę to 889 ha^[3].

Były wsią biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[4].

Pochodzenie nazwy

Nazwa Strzemieszyce Małe jest, podobnie jak nazwa Strzemieszyc Wielkich^[5], nazwą patronimiczną, utworzoną od przydomku Strzemiesz. Jako przysiółek Strzemieszyc Wielkich znane pod nazwą Strzemieszyce Małe (Strmyeschycze minor) już w XV w.

Historia

Okupacja niemiecka, egzekucja 11 zakładników w dniu 19 listopada 1943

Pierwsze wiadomości o wsi pochodzą z XIV wieku, kiedy była ona własnością biskupów krakowskich. Według Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza (1470-1480) Strzemieszyce Małe miały 18 łanów, karczmę i łany sołtysie dające dziesięcinę w wysokości 20 grzywien^[6]. Inwentarz dóbr kapituły krakowskiej z 1645 wymienia 28 gospodarzy oraz określa ich powinności pańszczyźniane. Pierwsze wiadomości na temat górnictwa kruszcowego pochodzą z XVI w., kiedy wieś była terenem eksploatacji rud galeny i galmanu, wchodzącym w skład klucza sławkowskiego. W 1550 działała kopalnia na Kawiej Górze (między Kawą i Zakawiem), własność byłego żupnika sławkowskiego Jana Porębskiego. Równocześnie prowadzono eksploatację „na Strzemeskim” (dzisiejsze Zakawie) oraz w okolicach dzisiejszej Lipówki, gdzie działały dwie kopalnie. Jedną z nich była kopalnia „Lipie”, będąca w 1567 w posiadaniu Wacława Waczka. Druga usytuowana była na wschód od kopalni „Lipie” i była pierwotnie własnością Grzegorza Pabianka^[7]. Od 1790 były własnością rządową, później w gminie olkusko-siewierskiej. W 1890 liczyły 148 domów, z tego 97 w samej Małej Wsi, Annie i Kawie, 19 w kolonii Kazdębie, 23 w kolonii Zakawie i 9 w kolonii Lipówka. Łącznie zamieszkiwało w nich 1340 mieszkańców. Pierwotnie znajdowały się w parafii Sławków, po 1335 przejściowo w parafii Jaworzno, od 1675 do 1911 w parafii Gołonóg, potem w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Strzemieszycach Wielkich. Od 1957 parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej w Strzemieszycach Małych. Podjęto wtedy starania o wybudowanie kościoła, którego parafia pierwotnie nie miała. Znany jest list mieszkańców parafii w Strzemieszycach Małych, który wystosowali oni w 1961 do przewodniczącego Rady Państwa PRL Aleksandra Zawadzkiego z prośbą o pozwolenie na budowę kościoła. Zezwolenie udzielone zostało jednak dopiero w 1967. Kościół wybudowano w 1968. Jeszcze w XIX w. do Strzemieszyc Małych stopniowo przyłączano kolejne przysiółki: Lipówka, Anna, Wojciechowice, Świerczyna, Kawia Góra, Kazdębie, Zakawie.

W XIX w. działały w Strzemieszycach Małych dwie rządowe kopalnie galmanu, podporządkowane Głównej Dyrekcji Górniczej i Dozorstwu Olkusko-Siewierskiemu (zwanemu później Zachodnim Okręgiem Górniczym). W 1820 założono kopalnię „Anna”, która była jedną z największych kopalń galmanu w okolicy. W okresie swego szczytowego rozwoju zatrudniała 200 robotników, w tym 50 górników. Zamknięta została prawdopodobnie w 1893 r., kiedy zanotowano jeszcze wydobycie w wysokości 144 ton. Druga ze strzemieszyckich kopalń galmanu, „Kawia Góra”, usytuowana na wschód od kopalni „Anna” rozpoczęła wydobycie w 1844 i zamknięta została w latach sześćdziesiątych XIX wieku. Wokół tych dwóch kopalń, oraz trzeciej - zlokalizowanej na terytorium Sławkowa - kopalni „Leonidas” powstały przysiółki Anna, Kawa i Zakawie. W XIX wieku pracował tutaj i mieszkał Józef Cieszkowski – późniejszy naczelny zawiadowca kopalń rządowych Zachodniego Okręgu Górniczego w Dąbrowie Górniczej. Dworek, w którym mieszkał Cieszkowski, nie zachował się do dzisiejszych czasów.

W 1820 r. powstała w Strzemieszycach Małych szkoła elementarna, która w 1934 r. przeniesiona została do nowego, istniejącego do dziś budynku. Funkcjonująca w nim Szkoła Podstawowa nr 19 w Dąbrowie Górniczej zamknięta została w 2000.

W czasie drugiej wojny światowej teren Strzemieszyc Małych objęty był działaniem kilku grup partyzanckich, z których jedną był oddział dowodzony przez Henryka Miltona (ps. Ordon). Głośnym echem odbiło się w okolicy zamordowanie 19 listopada 1943 r. w Strzemieszycach Małych niemieckiego żandarma Ernesta Bergmanna^[8]. W 1944 r. na miejscowych pastwiskach odbywało manewry wojsko niemieckie, zakwaterowane w budnku szkolnym. Armia Czerwona wyzwoliła Strzemieszyce Małe pod koniec stycznia 1945 r.

Do 1950 w gminie olkusko-siewierskiej, następnie gromada w gminie Strzemieszyce Wielkie (1950–1954) i sołectwo (do 1973). W 1973 sołectwo Strzemieszyce Małe wcielone zostało do miasta Strzemieszyce Wielkie^[9]. W 1975 razem ze Strzemieszycami Wielkimi wcielone do Dąbrowy Górniczej.

Ludzie związani ze Strzemieszycami Małymi

Józef Cieszkowski (ur. 8 marca 1798 w Czubrowicach, zm. 12 czerwca 1867 w Strzemieszycach Małych) – polski górnik, jeden z głównych twórców polskiego słownictwa fachowego w dziedzinie górnictwa. Od 1834 r. zajmował stanowisko naczelnego zawiadowcy kopalni rządowych Zachodniego Okręgu Węglowego w Dąbrowie Górniczej. Zasłużył się też przy poszukiwaniu miejscowych złóż galmanu. Od 1850 do śmierci w 1867 mieszkał w dzierżawionym dworku w Strzemieszycach Małych.
Jerzy Stanisław Oskierka-Kramarczyk ps. „Oskierka” (ur. 8 listopada 1890 roku, zm. 18 marca 1937) – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Arkadiusz Rybak (ur. 14 czerwca 1973 r.) - regionalista i popularyzator dziedzictwa historycznego i kulturowego Zagłębia Dąbrowskiego. Kustosz Muzeum Miejskiego Sztygarka w Dąbrowie Górniczej.

Galeria obrazów

Kościół w Strzemieszycach Małych (wybud. 1968 r.)
Wejście do kościoła w Strzemieszycach Małych
Ul. Główna naprzeciwko kościoła
Kaplica w Strzemieszycach Małych (wybud. na przełomie XVIII i XIX w., w latach 1957-1967 kaplica parafialna)
Budynek szkoły podstawowej (wybud. 1934 r.)
Taśmociąg nad Strzemieszycami Małymi
Dąbrowa Górnicza Towarowa
Zakawie, widok od strony południowej
Zakawie, kapliczka św. Antoniego
ul. Kazdębie

Zobacz też

Kaplica Matki Boskiej Szkaplerznej w Strzemieszycach Małych
Kopalnia „Anna”
Parafia Matki Boskiej Szkaplerznej w Dąbrowie Górniczej
Kazdębie
Zakawie

Przypisy

↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327
↑ Mapa w serwisie maps.google.com. s. maps.google.com. [dostęp 2009-01-12]. (pol.).
↑ Obszar jednostki pmocniczej „Osiedle Strzemieszyce Małe” określono w mapce stanowiącej załącznik nr 1 do uchwały nr XI/214/2003 Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej z dnia 25 czerwca 2003 r. [1]
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
↑ K. Rymut: Nazwy miast Polski, Ossolineum 1987, s. 13.
↑ J. Długosz, Liber Beneficiorum..., II, 187.
↑ J. Przemsza-Zieliński: Srebrne Strzemieszyce [2]
↑ J. Kmiotek: Jedenastu powieszonych, w: J. Kmiotek, D. Kmiotek, A. Rybak (red.), Echo dawnych Strzemieszyc, cz. III, Dąbrowa Górnicza 2000, s. 64.
↑ § 4 pkt 2) lit b) rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327.

Bibliografia

Jan Przemsza-Zieliński: Historia Zagłębia Dąbrowskiego, Sosnowiec 1992.
ArkadiuszA. Rybak ArkadiuszA., Z dziejów oświaty na terenie Strzemieszyc Małych 1820 - 2000, Dąbrowa Górnicza: Muzeum Miejskie „Sztygarka”, 2002, ISBN 83-909836-0-5, OCLC 749210444 .
tegoż: Z dziejów parafii i życia religijnego Strzemieszyc Małych, w: Jan Kmiotek, Dariusz Kmiotek, Arkadiusz Rybak (red.), Echo dawnych Strzemieszyc, cz. VI, Dąbrowa Górnicza 2001, ISBN 83-917750-2-X, s. 44.

[1] Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327

[2] Mapa w serwisie maps.google.com. s. maps.google.com. [dostęp 2009-01-12]. (pol.).

[3] Obszar jednostki pmocniczej „Osiedle Strzemieszyce Małe” określono w mapce stanowiącej załącznik nr 1 do uchwały nr XI/214/2003 Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej z dnia 25 czerwca 2003 r. [1]

[4] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.

[5] K. Rymut: Nazwy miast Polski, Ossolineum 1987, s. 13.

[6] J. Długosz, Liber Beneficiorum..., II, 187.

[7] J. Przemsza-Zieliński: Srebrne Strzemieszyce [2]

[8] J. Kmiotek: Jedenastu powieszonych, w: J. Kmiotek, D. Kmiotek, A. Rybak (red.), Echo dawnych Strzemieszyc, cz. III, Dąbrowa Górnicza 2000, s. 64.

[9] § 4 pkt 2) lit b) rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne