Stuckenia

Stuckenia
Ilustracja
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0

Stuckenia pectinata
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządżabieńcowce
Rodzinardestnicowate
RodzajStuckenia
Nazwa systematyczna
Stuckenia Börner
Abh. Naturwiss. Vereine Bremen 21: 258 (1912)
Typ nomenklatoryczny

Stuckenia pectinata (L.) Börner[3]

Synonimy
  • Coleogeton (Rchb.) Les & R.R.Haynes[4].
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Pokrój Stuckenia pectinata
Nasiona Stuckenia pectinata

Stuckenia – rodzaj roślin wodnych należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae), obejmujący 7 gatunków i 3 mieszańce, występujące niemal na całym świecie.

Zasięg geograficzny

Przedstawiciele rodzaju Stuckenia występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii (Stuckenia pectinata występuje w Nowej Zelandii) i Antarktyki. Poza powyższym rośliny te nie występują jedynie w kilku regionach: Makaronezji, na wyspach środkowego Atlantyku, we wschodniej Azji, w Papui-Nowej Gwinei, na wyspach Pacyfiku (z wyjątkiem Nowej Kaledonii i Hawajów) i w Brazylii[4].

Różnorodność gatunkowa tego rodzaju jest największa w górach środkowej Azji oraz przylegających do nich nizin Syberii i Kazachstanu, gdzie występuje 6 gatunków, a najmniejsza w Afryce i Oceanii, gdzie występuje jedynie jeden, kosmopolityczny gatunek rdestnica grzebieniasta[5].

Morfologia

Pokrój
Zanurzone rośliny wodne[6].
Łodyga
Pędy nierozgałęzione do silnie rozgałęzionych. Przeważnie w każdym węźle powstaje od 1 do 5 pędów bocznych[5].
Liście
Ulistnienie naprzemianległe. Liście siedzące, kanalikowate, nabrzmiałe, nieprzezroczyste[6]. Liście na głównym pędzie nitkowate do równowąskich, o długości 0,8–26 cm i szerokości 0,3–4 mm, zwykle proste, rzadziej zakrzywione, oliwkowozielone do ciemnozielonych, rzadziej jasnozielone, brązowawo-zielone lub jasnobrązowe. Liście na pędach bocznych o długości 0,7–12,5 cm i szerokości 0,2–2,8 mm. Wierzchołki blaszek ostre do tępych, wyciętych lub zaokrąglonych i szczecinowatych. Pochwy liściowe otwarte lub zamknięte, języczkowate[5]. Przylistki przyrośnięte do nasady blaszek liściowych na ⅔ długości. Użyłkowanie liścia równoległe, złożone z 1–5 żyłek[6].
Kwiaty
Pędy kwiatostanowe o długości 0,3–35 cm. Kwiaty (5–20) zebrane w kłos, położone w 3–11 okółkach[5]. Kłosy główkowate lub cylindryczne, nie wyniesione ponad powierzchnię wody. Kwiaty 4-słupkowe[6].
Owoce
Zaokrąglone, dzióbkowate lub nie[6].
Gatunki podobne
Przedstawiciele rodzaju rdestnica, których liście są płaskie, półprzezroczyste i niekanalikowate, a przylistki zrośnięte z blaszką liściową na nie więcej niż połowie długości[6].

Biologia i ekologia

Rozwój
Byliny, wodne geofity (hydrogeofity).
Siedlisko
Rośliny te zasiedlają wody mezotroficzne do eutroficznych, szybko płynące lub stojące, przeważnie jeziora, rzeki i stawy. Rdestnica grzebieniasta toleruje wody brachiczne[5].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 26[6].

Systematyka

Historia badań taksonomicznych
Gatunki zaliczane obecnie do rodzaju Stuckenia były już wyróżniane w ramach rodzaju Potamogeton w pierwszej połowie XIX wieku. W 1828 roku Fries wyróżnił w rodzaju Potamogeton sekcję Pectinati, której nazwę zmienił najpierw Koch w 1837 (na Caleophylli), a następnie Reichenbach w 1845 (na Coleogeton). Raunkiaer w 1896 wyodrębnił tę sekcję jako podrodzaj. W 1912 Börner wyróżnił gatunki zaliczane do tego podrodzaju w osobny rodzaj Stuckenia. Propozycja ta nie wzbudziła jednak większego zainteresowania taksonomów i nie została zaakceptowana. W 1982 roku Dostal ponownie wyodrębnił podrodzaj Coleogeton w osobny rodzaj. Dwa lata później Holub zwrócił uwagę na pracę Börnera, wskazując na poprawność nazwy Stuckenia dla wyodrębnionego przez Dostala rodzaju. Nazwa ta została ostatecznie zaakceptowana jako prawidłowa w 1998, w pracy Haynesa, Lesa i Krala Two new combinations in Stuckenia, the Correct Name for Coleogeton (Potamogetonaceae)[7]. Na przełomie XX i XXI wieku wyodrębnienie rodzaju Stuckenia zaczęło zyskiwać akceptację botaników (Tzvelev 1999, Crow and Hellquist 2000, Haynes i Hellquist 2000, Ceska 2001, Haynes i Holm-Nielsen 2003). Podejście to znalazło potwierdzenie w przeprowadzonych pod koniec pierwszej dekady XXI wieku badaniach filogenetycznych rodzaju rdestnica, wykazujących, że rodzaj ten obejmuje dwie oddzielne linie (Potamogeton sensu stricto i Stuckenia). Różnice genetyczne przeważyły o akceptacji taksonomów dla ostatecznego wyodrębnienia rodzaju Stuckenia[5].
Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należy do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae Dumort.), rzędu żabieńcowców (Alismatales Dumort.), w kladzie jednoliściennych (monocots)[2].
Gatunki flory Polski
Pozostałe gatunki[4]
  • Stuckenia amblyophylla (C.A.Mey.) Holub
  • Stuckenia macrocarpa (Dobrocz.) Tzvelev
  • Stuckenia pamirica (Baagøe) Z.Kaplan
  • Stuckenia striata (Ruiz & Pav.) Holub
  • Stuckenia vaginata (Turcz.) Holub
Mieszańce[4]
  • Stuckenia ×bottnica (Hagstr.) Holub (S. pectinata × S. vaginata)
  • Stuckenia ×fennica (Hagstr.) Holub (S. filiformis × S. vaginata)
  • Stuckenia ×suecica (K.Richt.) Holub (S. filiformis × S. pectinatus)

Nazewnictwo

Toponimia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Wilhelma Adolfa Stuckena, żyjącego w latach 1860–1901 niemieckiego botanika, badacza flory Australii[8].
Nazwy rodzajowe
W języku angielskim rośliny z tego rodzaju określane są mianem pondweed, stosowanym również do określania roślin z rodzajów rdestnica, rdestniczka, moczarka i onowodek oraz glonów z rodziny ramienicowych[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-07].
  4. ↑ a b c d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-07].
  5. ↑ a b c d e f Zdeněk Kaplan. Taxonomic Revision of Stuckenia (Potamogetonaceae) in Asia, with Notes on the Diversity and Variation of the Genus on a Worldwide Scale. „Folia Geobotanica”. 43, s. 159–234, 2008. DOI: 10.1007/s12224-008-9010-0. 
  6. ↑ a b c d e f g Flora of North America. Vol. 22: Potamogetonaceae. [dostęp 2011-02-07].
  7. ↑ Robert R. Haynes, Donald H. Les i M. Kral. Two new combinations in Stuckenia, the Correct Name for Coleogeton (Potamogetonaceae). „Novon”. 8, s. 241, 1998. 
  8. ↑ Michael L. Charters: California Plant Names: Latin and Greek Meanings and Derivations. [dostęp 2011-02-07].
  9. ↑ USDA: Plants. [dostęp 2011-02-07].

Media użyte na tej stronie

PotamogetonPectinatus2.jpg
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Part of the Fennel Pondweed (Potamogeton pectinatus var pectinatus; Syn.: Stuckenia pectinata).
PotamogetonPectinatus1.jpg
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
The Fennel Pondweed (Potamogeton pectinatus var pectinatus; Syn.: Stuckenia pectinata) in a pool. An accepted name for Potamogeton pectinatus L., Sp. Pl.: 127 (1753) is Stuckenia pectinata (L.) Börner, Fl. Deut. Volk.: 713 (1912).
Stuckenia pectinata seeds.jpg
Seeds of Stuckenia pectinata