Styl neorosyjski
Styl neorosyjski (ros. неорусский стиль), in. styl pseudorosyjski (ros. псевдорусский стиль) – początkowo głównie styl architektoniczny w sztuce rosyjskiej, powstały na przestrzeni lat 20 i 30 XIX wieku i rozwijany do 1918 roku oraz ponownie od 1991 roku do dziś. Od połowy XIX do początku XX wieku styl uległ zróżnicowaniu na szereg nurtów odwołujących się do różnych okresów w przedbarokowej architekturze rosyjskiej. Wykształcenie się stylu neorosyjskiego wynikało z prób poszukiwań rosyjskiego stylu narodowego zapoczątkowanych w okresie romantyzmu. W XIX wieku styl neorosyjski był obok stylów klasycystycznego i neobizantyjskiego podnoszony do rangi oficjalnego stylu Cesarstwa Rosyjskiego. Z czasem styl znalazł swoje odzwierciedlenie również w pozostałych dziedzinach sztuki i rzemiosła, m.in. rzeźbiarstwie, malarstwie, grafice, meblarstwie, złotnictwie, ceramice[1][2].
Nazewnictwo
Stosowana często w językach polskim i rosyjskim nazwa „styl bizantyjsko-rosyjski” może być dwojako rozumiana. Nazwy tej używano w celu określenia stylu neorosyjskiego z lat 20–40 XIX wieku, który oprócz samej nazwy nie wykazywał żadnych cech bizantyjskiej architektury[3]. Styl neobizantyjski wykształcił się w Rosji później, pod koniec lat 40 i w latach 50 XIX wieku i od tego czasu bywał niekiedy łączony ze stylem neorosyjskim, tworząc eklektyczny styl neobizantyjsko-neorosyjski[4].
Inne spotykane w literaturze określenia tego stylu to styl bizantyński, rosyjski, pseudorosyjski, synodalny, urzędowy, neobizantyński, pseudobizantyński[5]. Niejednoznaczne nazewnictwo może powodować mylenie stylu neorosyjskiego z neobizantyjskim. W przeciwieństwie do stylu neorosyjskiego, styl neobizantyjski był rozwijany również w pozostałych krajach prawosławnych, krajach niemieckich, Lewancie, Anglii, USA i innych[6]. Późniejszą fazę rozwoju stylu neorosyjskiego (po 1870), w której nacisk kładziony był w szczególności na mnogość typowo rosyjskich detali (np. kokoszniki, ozdobne kolumienki, gzymsy, fryzy, obramowania okien), określa się mianem stylu ruskiego lub „czysto ruskiego”[7].
Architektura cerkiewna
Kształtowanie się cerkiewnego stylu narodowego
.JPG)
.jpg)
._%d0%a0%d0%be%d0%b3%d0%be%d0%b6%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b5.JPG)
Początki poszukiwań rosyjskiego stylu narodowego sięgają okresu romantyzmu. W 1824 roku został wydany pierwszy w historii Rosji album 31 urzędowo zatwierdzonych projektów sakralnych w duchu klasycyzmu[8]. W 1826 roku Świątobliwy Synod pod naciskiem opinii publicznej zwrócił się do cesarza Mikołaja I z prośbą uzupełnienia albumu o nowe projekty, odwołujące się do dawnej architektury prawosławnej[9]. Najstarszymi przykładami poszukiwań nowego stylu są cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Poczdamie (1826–1829) i niezachowana druga cerkiew Dziesięcinna w Kijowie (1828–1842), zaprojektowane przez Wasilija Stasowa i noszące cechy m.in. dawnej architektury rosyjskiej oraz niemieckiego neoromanizmu i neoklasycyzmu[10][4].
Częściowe próby unifikacji wyglądu cerkwi w Imperium Rosyjskim podejmowane były od początku XIX wieku. W 1803 roku Świątobliwy Synod Rządzący zabronił wznoszenia obiektów sakralnych w stylu „małoruskim”, tj. budowania trójkopułowych świątyń typowych dla ziem Ukrainy Naddnieprzańskiej[11]. Ujednoliceniu stylu obowiązującego przy wznoszeniu nowych prawosławnych świątyń szczególnie sprzyjał cesarz Mikołaj I, który w swojej polityce dążył do zatarcia różnic kulturowych i wyznaniowych między wieloma narodami Rosji. Początkowo faworyzowany przez monarchę „uniwersalny” styl klasycystyczny został już po kilku latach zarzucony na skutek próśb prawosławnego duchowieństwa i wiernych. W 1826 roku cesarz skłonił się do opracowania nowego stylu nawiązującego do prawosławnej architektury Bizancjum. Pomimo promocji sztuki bizantyjskiej rozpoczętej w 1826 roku i ukazu z 1841 roku, w którym położono nacisk na stosowanie „w miarę możliwości” starożytnych wzorów bizantyjskich[12], styl neorosyjski lat 20–40 XIX wieku nie wykazywał żadnych cech bizantyjskich świątyń[3].
Decydujący wpływ na ukształtowanie się stylu neorosyjskiego miał Konstantin Thon, rektor Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Stworzony przez Thona na przełomie lat 20 i 30 XIX wieku monumentalny i eklektyczny styl wpisał się w poszukiwania rosyjskiego stylu narodowego i cieszył się szeroką aprobatą do lat 70 XIX wieku. Do najważniejszych, wczesnych, neorosyjskich projektów Thona należą: cerkiew św. Katarzyny w Jelizawethofie (1830–1837) i sobór Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni w Petersburgu (1834–1842)[13].
Mikołaj I polecił w 1838 roku Thonowi skodyfikowanie zasad stylu architektury cerkiewnej w duchu „Świętej Rusi” – z wykorzystaniem elementów typowych dla dawnego budownictwa ruskiego (wielkorosyjskiego)[11]. Thon postanowił przenieść na grunt artystyczny rosyjską ideę państwową zawartą w hasłach: absolutyzm – prawosławie – ludowość[5]. W 1838 roku Thon opracował zbiór planów prawosławnych świątyń zatytułowany Projekty cerkwiej, który został wysoko oceniony przez cesarza. W 1839 roku rozpoczęto budowę soboru Chrystusa Zbawiciela w Moskwie (1839–1880), stanowiącego do dziś największą świątynię prawosławną na świecie[14]. Projekty Thona zostały uznane w ukazie z 1841 roku za „zalecane” przy budowie prawosławnych cerkwi[12][15][16]. W ramach stylu neorosyjskiego ukształtowały się m.in. następujące wzory cerkwi: w przypadku świątyni parafialnej – obiektu jednonawowego krytego dachem namiotowym bądź pojedynczą kopułą, przy cerkwiach o statusie soboru – budynku z kwadratową nawą krytą kopułą oraz przedsionkiem, nad którym wznosiła się wieża[17]. Sobory katedralne budowano natomiast najczęściej na planie krzyża greckiego przenikającego się z kwadratem i nakrywano pięcioma cebulastymi kopułami. W przypadku, gdy świątynia miała mniejsze rozmiary, ograniczano się do planu krzyża greckiego i pojedynczej kopuły[17]. W latach 40 XIX wieku Thon rozpoczął projektowanie nowych świątyń z dominującymi rosyjskimi dachami hełmowymi, m.in. cerkiew Zwiastowania w Petersburgu (1844–1849) i sobór Narodzenia Bogurodzicy w Krasnojarsku (1845–1861).
Ocena stylu Thona
Mimo że przez cały wiek XIX i początek wieku XX zdarzały się w architekturze rosyjskiej odstępstwa od stylu neorosyjskiego (np. cerkwie w stylu klasycystycznym[18], neogotyckim, neobarokowym), projekty Thona cieszyły się sporą popularnością i zdominowały rosyjską architekturę sakralną do lat 70 XIX wieku. Niemniej już od lat 40 XIX wieku dochodziło do nasilania się krytyki stylu Thona oraz mniejszych lub większych odstępstw od jego projektów. Do wczesnych przykładów modyfikacji projektu Thona należy sobór Wniebowstąpienia Pańskiego w Jelcu (1845–1889)[4]. Projektom Thona zarzucano najczęściej: eklektyzm, inspiracje klasycyzmem, surowość i anachronizm[19]. Vojeslav Molè przedstawił następującą ocenę stylu Thona: Zebrano w nim wszystko, co można było zaobserwować w budownictwie cerkiewnym i świeckim, monumentalnym i intymnym, kamiennym, ceglanym i drewnianym oraz przetopiono na jedną całość, której brak jednak siły bezpośredniego wyrazu, a także prawdziwie jednolitej kompozycji[5]. Pojawiły się opinie, że styl Thona położył kres swobodzie twórczej architektów w opracowywaniu rozplanowania przestrzennego i brył świątyń[17].
Mimo krytyki architektura Thona stanowiła ważny impuls w rozwoju sztuki rosyjskiej, który zwrócił uwagę budowniczych na tradycyjną architekturę prawosławną i wpłynął na formowanie się „czystego” stylu neorosyjskiego pod koniec lat 60 XIX wieku. W latach 1898–1917 w architekturze rosyjskiej nastąpił ponowny zwrot ku architekturze klasycyzującej (okres tzw. „retrospektywizmu”) i pojawiły się liczniejsze odwołania do zmodyfikowanego stylu Thona. Zostały wzniesione m.in. niezachowany sobór Objawienia Pańskiego w Moskwie-Dorogomiłowie (1898–1910), sobór Iwerskiej Ikony Matki Bożej Monasteru Pierierwińskiego (1904–1908), cerkiew-dzwonnica Zmartwychwstania Pańskiego na Cmentarzu Rogożskim (1907–1913)[4].
Nowe warianty stylu
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_1910s_1.jpg)
_from_the_south.jpg)
.jpg)
W 1845 roku hrabia Anatoli Demidow i francuski artysta André Durand opublikowali w Paryżu Album du voyage pittoresque et archaéologique en Russie, który przyczynił się do wzrostu zainteresowania tradycyjną architekturą rosyjską zagranicą i w samej Rosji. Album zawierał szereg litografii wykonanych podczas podróży po Rosji odbytej w 1839 roku i miał bardziej charakter publikacji podróżniczej i artystycznej niż naukowej. Na litografiach przedstawiono wybrane zabytki dawnej architektury rosyjskiej, które dowodziły jej wyjątkowości. Pierwszymi z założenia naukowymi publikacjami poświęconymi dawnej architekturze rosyjskiej były Zabytki starożytności moskiewskich Iwana Sniegirowa (Moskwa 1842–1845), Historia ruska w zabytkach budownictwa cerkiewnego i świeckiego również autorstwa Iwana Sniegirowa (Moskwa 1848–1860) oraz Starożytności państwa rosyjskiego Fiodora Sołncewa (Moskwa 1849–1853). W tym samym czasie Moskiewskie Towarzystwo Archeologiczne uczyniło z przedbarokowej architektury rosyjskiej jeden z głównych obszarów swoich badań. W latach 1869–1915 odbywały się w Rosji konferencje biennalne poświęcone tradycyjnej architekturze ruskiej. Owoce pracy Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego zawarto w sześciotomowym dziele Komisji badań na rzecz ochrony dawnego budownictwa ruskiego (1907–1915). Drugim obok Moskwy głównym ośrodkiem badań był Sankt Petersburg. W latach 1895–1901 Władimir Susłow we współpracy z petersburską Akademią Sztuk Pięknych opublikował siedmiotomową pracę Zabytki starodawnej architektury ruskiej, a w latach 1908–1912 czterotomowe Zabytki sztuki staroruskiej. Kolejnym ważnym projektem była wydawana od 1909 roku sześciotomowa Historia sztuki ruskiej Igora Grabara, która ze względu na rewolucję październikową nie została jednak dokończona.
Na przełomie lat 40 i 50 XIX wieku Aleksiej Gornostajew, zainspirowany dawną architekturą Rosyjskiej Północy, wzbogacił styl neorosyjski o kolejne tradycyjne elementy, odrzucając większość wzorów klasycyzujących Thona. Zaprojektował m.in. skit św. Mikołaja Monastyru Wałaamskiego (1851), sobór Zaśnięcia Bogurodzicy Ławry Świętogórskiej (1859–1868) i sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Helsinkach (1862–1868)[4].
Pod koniec lat 40 XIX wieku zaczęły się pojawiać próby łączenia stylu neorosyjskiego z neobizantyjskim. Rosyjskie budownictwo neobizantyjskie pojawiło się wraz z obecnością Rosjan na Bałkanach i Kaukazie na przełomie lat 40 i 50 XIX wieku, inspiracją miejscową sztuką i zabytkami bizantyjskimi, w tym Hagią Sophią[3][20]. Najstarszym, odosobnionym przykładem nawiązań do architektury bizantyjskiej połączonej z klasycyzmem jest sobór Mądrości Bożej w Carskim Siole (1780–1788). W przeciwieństwie do stylu neorosyjskiego, styl neobizantyjski był rozwijany również w pozostałych krajach prawosławnych, krajach niemieckich, Palestynie, Anglii, USA i innych[6]. Do przykładów łączenia stylów neobizantyjskiego i neorosyjskiego należą np. sobór metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie (1867–1869, arch. Nikołaj Syczew) i sobór Aleksandra Newskiego w Niżnym Nowogrodzie (1868–1881)[21].
Od końca lat 60 XIX wieku styl neorosyjski zaczął ulegać zróżnicowaniu na szereg wariantów nawołujących do odrzucenia sztuki Zachodu, czerpania wzorów z budownictwa ludowego, przedbarokowej architektury rosyjskiej, ewentualnie dawnej architektury rosyjskiej z zachowaniem niektórych wpływów bizantyjskich, renesansu, baroku, klasycyzmu lub modernizmu. Przyczynami tych transformacji, w których decydującą rolę odegrały projekty Wiktora Hartmanna i Iwana Ropeta, było wysunięcie wobec stylu Thona zarzutów o propagowania klasycyzmu pod płaszczykiem stylu narodowego, anachronizmu i sztuczności, a wręcz naśladowania architektury kościołów katolickich[19]. Cerkwie rozplanowane według zawartych w Projektach cerkwiej wzorców zaczęto zdobić detalami uznanymi za rdzennie rosyjskie: kokosznikami, starannie rzeźbionymi obramowaniami okien, arkadami i gzymsami, kolumienkami. Fasady świątyń malowano na różne kolory, mnożono detale, w miarę możliwości zwiększano liczbę cebulastych kopuł nawet do dziewięciu[19]. Zmodyfikowana odmiana stylu urzędowego zyskała poparcie Cesarza Wszeschrusi Aleksandra III, który uważał ją za odpowiadającą jego programowi politycznemu[19]. Do najważniejszych zabytków należą: sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Petersburgu (1883–1907), sobór Świętych Piotra i Pawła w Peterhofie (1895–1905)[10].
W latach 1900–1917 oddziaływał na styl neorosyjski eklektyzm, modernizm i retrospektywizm. Pojawiły się „czyste”, specjalnie podkreślane formy architektury staroruskiej łączone niekiedy z elementami modernizmu. Głównymi wzorami stały się dawna architektura pskowska i nowogrodzka z „białego kamienia”. Do zachowanych cerkwi należą sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Twerze (1912–1913), świątynia św. Piotra Metropolity Moskiewskiego w Petersburgu (1911–1912) i staroobrzędowa cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Moskwie (1914–1921)[4]. Do głównych świątyń nawiązujących do budownictwa włodzimiersko-suzdalskiego należała cerkiew Chrystusa Zbawiciela na Wodach w Petersburgu (1910), która zarazem była najbardziej zbliżona do autentycznej architektury staroruskiej. Pojawiły się cerkwie naśladujące w każdym aspekcie architekturę staroruską, sprzed najazdu mongolskiego na Ruś. Świątynie takie powstały w miejscach, gdzie w okresie staroruskim faktycznie istniały cerkwie, zostały jednak w toku swojej historii przebudowane bądź zniszczone[22], np. odbudowa soboru Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu z 1900 roku i soboru św. Bazylego w Owruczu z lat 1903–1911.
Nurt modernizujący
_06.JPG)
_05.jpg)
_04.jpg)
.jpg)
.jpg)
Od lat 80 XIX wieku do 1917 roku pojawił się trend modernistyczny w neorosyjskiej architekturze sakralnej, dotyczący głównie mniejszych projektów. Modernizm nie miał na celu zaprzeczania czy zrywania z rosyjską cerkiewną tradycją architektoniczną, lecz stanowił jej rozwinięcie poprzez stosowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych i artystycznych w ramach tradycyjnych form.
Najstarszymi przykładami tego typu budowli są m.in. cerkiew Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego w Abramcewie (1881–1882) według projektu Wiktora Wasniecowa, cerkiew św. Ducha w Tałaszkinie (1902–1905)[23][24], cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Sokolnikach (1903–1912), świątynia Św. Trójcy w Bałakowie (1908–1909), monaster Świętych Marty i Marii w Moskwie (1908–1911), cerkiew Opieki Najświętszej Bogurodzicy w Petersburgu (1912–1913)[25][26], cerkiew Sergiusza z Radoneża na Kulikowym Polu (1913) i cerkiew Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego w Klaźmie (1913)[27], będąca zarazem najstarszą żelbetową świątynią w Rosji.
Powstał również szereg budowli nawiązujących do tradycyjnej, rosyjskiej architektury drewnianej, np. niezachowana drewniana cerkiew Wszystkich Świętych w Nadieżdinsku (1896–1898), drewniana cerkiew Ikony Matki Bożej Kazańskiej w Wyricy (1912–1914) i cerkiew św. Mikołaja pod Sołomienną Storożką (1916).
Na początku XX wieku również niektóre cerkwie staroobrzędowców zaczęły być budowane w stylu modernizmu. Do najstarszych modernistycznych cerkwi staroobrzędowych należy cerkiew Ikony Matki Bożej „Znak” w Petersburgu (1906–1907) wybudowana według projektu Dmitrija Kryżanowskiego z własną kotłownią, parowym systemem ogrzewania ścian i wentylacją. Do kolejnych należały projekty Ilji Bondarenki, np. molenna Zmartwychwstania Pańskiego i Opieki Matki Bożej w Moskwie (1907–1908) i cerkiew na Małym Gawrikowie w Moskwie (1908–1911).
Architektura sakralna po 1991 roku
.JPG)
_02.jpg)
_03_(HR).jpg)
W wyniku upadku komunizmu nastąpiło odrodzenie się stylu neorosyjskiego. Po 1985 roku umożliwiono w ZSRR i następnie Federacji Rosyjskiej odbudowę zniszczonych obiektów sakralnych, w tym bizantyjsko-rosyjskich. W latach 1990-2000 odbudowano sobór Chrystusa Zbawiciela w Moskwie, w latach 2006–2013 Wielkiego Złatousta w Jekaterynburgu.
Obok prac restauratorskich i odbudowy wielu przedrewolucyjnych (rewolucja październikowa) świątyń wybudowano również szereg nowych, np. sobór Zwiastowania w Woroneżu (1998–2009), sobór św. Trójcy w Magadanie (2001–2008) i sobór Przemienienia Pańskiego w Chabarowsku (2001–2004). Pojawiły się także przykłady zmodernizowanego stylu rosyjskiego, np. cerkiew św. Jerzego w Dorogomiłowie (1994–1995), cerkiew św. Pantelejmona w Rostowie nad Donem (1996–1997), cerkiew św. Piotra w Sankt Petersburgu (2005–2010), czasownia św. Aleksandra Newskiego w Korolowie (1998–1999) i sobór Chrystusa Zbawiciela w Kaliningradzie (2004–2006).
Do przykładów nowoczesnej interpretacji dawnej, sakralnej architektury drewnianej należą moskiewska świątynia święciciela Mikołaja w Izmajłowie z 2000 roku i cerkiew Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy w Kondopodze (2004–2009).
Architektura świecka
Styl Konstantina Thona
_by_shakko_02.jpg)
.jpg)
W okresie od lat 30 XIX wieku do lat 20 XX wieku pojawiły się często monumentalne i funkcjonalne budynki świeckie w stylu neorosyjskim. Do najstarszych należą Wielki Pałac na Kremlu Moskiewskim (1838–1849) i Zbrojownia Kremla Moskiewskiego (1849–1851) zaprojektowane przez Thona. Architekt wykorzystał w swych projektach elementy istniejących, przedbarokowych pałaców w dawnym stylu rosyjskim, łącząc je z architekturą klasycystyczną[10].
Nowe warianty stylu
.jpg)
_by_shakko_01.jpg)
.jpg)
Pod koniec lat 60 XIX wieku Wiktor Hartmann i Iwan Ropet rozpoczęli projektowanie kolejnych budowli neorosyjskich znacznie bardziej odwołujących się do autentycznych wzorów rosyjskiej architektury przedbarokowej i budownictwa ludowego. W 1872 roku wybudowano Typografię Mamontowa i tymczasowy Teatr Ludowy na Placu Warwarinskim w Moskwie, które stały się wzorami dla kolejnych budynków. W 1875 roku rozpoczęto budowę Państwowego Muzeum Historycznego w Moskwie i Muzeum Politechnicznego w Moskwie nawiązujących do XVI wiecznej moskiewskiej architektury[10].
Następnymi ważnymi obiektami były: Teatr Korsza w Moskwie (1882), Teatr Paradies w Moskwie (1885), Teatr Dramatyczny w Samarze (1888), elektrostacja „Nowy Maneż” w Moskwie (1888), Duma Miejska Moskwy (1890–1892), dworzec kolejowy we Władywostoku (1891–1893), Targi w Niżnym Nowogrodzie (1893–1896), Wierchnije Torgowyje Riady z zastosowaną inżynierią strukturalną (1893). Wiele obiektów nosiło cechy eklektyczne. Za najbardziej „czysty” przykład stylu neorosyjskiego w architekturze świeckiej uważany jest dom Igumnowa w Moskwie (1888–1895)[10]. Styl neorosyjski bywał niekiedy wykorzystywany w celu zacieśniania więzów z innymi krajami, np. sobór św. Aleksandra Newskiego w Sofii został wzniesiony na cześć Cesarza Wszechrusi Aleksandra II, dzięki któremu Bułgaria uzyskała niepodległość w 1878 roku. Wybudowana w 1826 roku cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Poczdamie miała obok służby wierzącym, przysłużyć się „umacnianiu przyjaźni prusko-rosyjskiej”. Z okazji setnej rocznicy zwycięstwa Rosjan w „Bitwie Narodów” wybudowano w Lipsku cerkiew św. Aleksego (1911–1913). Obok demonstracji wzajemnych powiązań i obecności kulturowej Rosji na danym obszarze, styl neorosyjski stawał się także narzędziem rusyfikacji, np. nowa fasada Pałacu Staszica w Warszawie z 1893 roku z urządzoną w nim cerkwią św. Tatiany Rzymianki zostały zaprojektowane z myślą o nadaniu miastu rosyjskiego charakteru, w nawiązaniu do rzekomej „rosyjskiej przeszłości” tego miejsca – Kaplicy Moskiewskiej[28][29].
Nurt modernizujący w architekturze świeckiej
Na początku XX wieku dochodzi do splotu stylu neorosyjskiego z modernizmem, np. Dworzec Jarosławski w Moskwie (1902), dom czynszowy Piercowej w Moskwie (1905–1907, arch. Nikołaj Żukow), dom „Skazka” w Petersburgu (1909, arch. Aleksandr Bernardazzi) i dom przy ulicy Plutałowej 2 w Petersburgu (1911–1913)[10]. Kolejnym nurtem w ramach którego przejawiały się formy secesyjne był retrospektywizm staroruski, wywodzący się wprost ze stylu neorosyjskiego. W przeciwieństwie do architektów neorosyjskich retrospektywiści przywiązywali większą wagę do posługiwania się wyrazistymi, autentycznymi wzorami dawnej architektury rosyjskiej i nie wahali się korzystać ze zdobyczy modernizmu. Do najważniejszych budynków zaliczany jest m.in. budynek Banku Państwowego w Niżnym Nowogrodzie (1910–1912) i Dworzec Kazański w Moskwie (1913–1940)[30].
Styl neorosyjski w budownictwie świeckim przestał być szerzej stosowany w latach 20 XX wieku. Do rzadkich przykładów nawiązań do stylu neorosyjskiego w okresie radzieckim należy kawiarnia „Łabędź” na terenie WWC z połowy lat 50 XX w.[31] Po 1991 roku zaczęto ponownie realizować projekty w stylu neorosyjskim, np. dom mieszkalny na Chwostowym Zaułku nr 5 w Moskwie (1997, arch. Aleksandr Szczukin i Michaił Leonow) i kreml izmajłowski w Moskwie (1998–2007).
Architektura drewniana
_12.JPG)
_18.JPG)
Przedbarokowa architektura rosyjska znajdowała się do XVII wieku pod silnym wpływem sztuki ludowej, z której zaczerpnięto wiele tradycyjnych motywów: specyficzne dachy namiotowe, kokoszniki, rosyjskie dachy hełmowe i sześcianowe. Przykładem drewnianej architektury świeckiej tego okresu jest pałac cesarski w Kołomienskoje (1667–1672). Drewniane budynki rosyjskiej arystokracji, nawiązujące do architektury ludowej znane są także z XVIII wieku, np. dom władcy Piotra I w twierdzy nowodźwińskiej pod Archangielskiem z 1702 roku (obecnie w Kołomienskoje). W 1815 roku rosyjsko-włoski architekt Carlo Rossi zaprojektował dla cesarzowej-małżonki Elżbiety typowo rosyjską wieś do parku w Pawłowsku. W latach 1826–1827 zostało na zlecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma III wybudowane rosyjskie osiedle Alexandrowka w Poczdamie. Osiedle w formie hipodromu z krzyżem świętego Andrzeja zostało zaprojektowane przez Petera Josepha Lennégo, a wybudowane przez Johanna Georga Morscha starszego. Plany poszczególnych domów Alexandrowki bazowały na rysunkach Carla Rossiego, który podarował swoje szkice królowi Prus podczas wizyty u cesarzowej-małżonki w 1818 roku. W 1853 roku został na zamówienie cesarza Mikołaja I wybudowany we wsi Nizino pod Peterhofem „wzorcowy” wiejski, drewniany dom rosyjski. W 1856 roku Nikołaj Nikitin zaprojektował w duchu słowianofilstwa malutką Izbę Pogodinską na Dziewiczym Polu.
Wznoszenie wiejskich budynków ze specjalnie podkreślanymi elementami ludowymi w pierwszej połowie XIX wieku wynikało z trendów sentymentalnych, romantycznych i poczucia wyjątkowości rosyjskiej architektury ludowej. Projekty te stały się źródłem inspiracji dla kolejnych, niekiedy bardzo okazałych drewnianych: izb, dacz, bani, siedzib (ros. usadba), dworków (ros. osobnjak), pałaców (ros. dworiec) i dworów. Ważnymi zabytkami, które miały wpływ na rozwój stylu są: dworek braci Stiepanowych w Czelabińsku z około 1865 roku zainspirowany uralskim budownictwem ludowym, bania „Teremok” (1872–1878)[32] i studio-pracownia w Abramcewie (1873–1877)[33], dom Sazanowa w Ostaszewie (1897) i izba „Teremok” we Fljonowie (1901). Budownictwo tego typu uległo z czasem wpływom modernizmu (np. dworek Szorina w Gorochowcu z początku XX wieku) i eklektyzmu, np. dacza Marii Kleinmichel na Wyspie Kamiennej (1908–1911) i dacza Pawła Baszenina w Sarapule (1909) z elementami neogotyku[10][34]. Do rzadkich, zachowanych przykładów małej architektury neorosyjskiej w Polsce należy Dworek Gubernatora Grodzieńskiego (1845, neorosyjska przebudowa nastąpiła później) w parku pałacowym w Białowieży.
Do architektów inspirujących się folklorem i stosujących nowe, niestandardowe formy należeli Wiktor Hartmann i Iwan Ropet. Zapoczątkowany przez nich fantazyjny styl bywa nazywany „baśniowym”. Położyli oni podwaliny pod rosyjską architekturę pawilonów wystawienniczych, cesarskich stacji koronacyjnych, przystanków, kiosków itp. W XX wieku kontynuatorami tej tradycji stali się Fiodor Schechtel i Ilja Gołosow[10][34].
Styl neorosyjski w pozostałych dziedzinach sztuki
.jpg)
.jpg)
_by_shakko.jpg)
_1885_ca.JPG)
_1890-1900_ca.JPG)
Styl neorosyjski był stosowany również w pozostałych dziedzinach sztuki i rzemiosła: rzeźbiarstwie, malarstwie, grafice, meblarstwie, złotnictwie, ceramice i innych. Do czołowych przedstawicieli stylu neorosyjskiego w sztukach wizualnych należeli m.in. Wiktor Wasniecow, Michaił Wrubel, Iwan Bilibin i Nikołaj Roerich.
Zobacz też
- Architektura Rosji
- Historyzm w Rosji
- Sztuki plastyczne w Rosji
- Neobizantynizm
Przypisy
- ↑ Виктор Георгиевич Власов, Русский Модерн, [w:] Большой энциклопедический словарь изобразительного искусства. В 8 т. [online], ЛИТА, Санкт-Петербург 2000–2001 [dostęp 2016-03-31] (ros.).
- ↑ Павел Юрьевич Климов, Модерн в России, Владимир Алексеевич Леняшин, Юлия Борисовна Демиденко, Москва: Арт-Родник, 2010, ISBN 978-5-404-00025-2.
- ↑ a b c Елена Андреевна Борисова, «Русский стиль». Новые тенденции в русской архитектуре конца XIX в., [w:] Русская архитектура второй половины XIX века [online], АН СССР, ВНИИ искусствознания М-ва культуры СССР, Наука, Москва 1979 [dostęp 2016-03-03], Cytat: Так, например, как уже отмечалось выше, введенное современниками наименование «русско-византийский», а чаще «византийский стиль» обозначало такие различные образцы, как, с одной стороны, «тоновская архитектура», не имеющая ничего общего с византийскими прототипами, и с другой – более поздние сугубо подражательные сооружения, исходящие из кавказских и балканских прообразов.
- ↑ a b c d e f Владимир Григорьевич Лисовский, Архитектура России XVIII - начала XX века. Поиски национального стиля, Москва: Белый город, 2009, ISBN 978-5-7793-1629-3 (ros.).
- ↑ a b c B. Seniuk: Prawosławne cerkwie guberni lubelskiej i siedleckiej zrealizowane według projektów arch. Wiktora Iwanowicza Syczugowa, członka Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, [w:] Do piękna nadprzyrodzonego. Sesja naukowa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie dawnych diecezji chełmskich Kościoła rzymskokatolickiego, prawosławnego, greckokatolickiego. Chełm: Muzeum Chełmskie, 2003, s. 274-275. ISBN 83-914960-6-6.
- ↑ a b J.B. Bullen, Byzantium Rediscovered, London, New York: Phaidon, 2003, ISBN 978-0-7148-4638-5 (ang.).
- ↑ P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 333 i 370. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ Андрей Алексеевич Михайлов, Собраніе плановъ, фасадовъ и профилей для строенія каменныхъ церквей съ краткимъ наставленіемъ Какъ о самомъ производствҍ строенія, такъ и о вычисленіи потребныхъ къ тому матеріаловъ; При чемъ приложены и объяснительные чертежи важнҍйшихъ частей зданій, съ означеніемъ размҍра оныхъ для практическаго употребленія, Иосиф Иванович Шарлеман, По высочайшему Его Императорскаго Величества повелҍнію Министерства Внутреннихъ дҍлъ отъ Департамента Государственнаго Хозяйства и Публичныхъ Зданій изданное, Санктпетербургъ: Бъ типографіи Медицинскаго департамента Министерства Внутреннихъ дҍлъ, 1824 (ros.).
- ↑ Александр Витальевич Берташ, Храмостроительство в Российской империи под покровительством государей из династии Романовых и поиски национального стиля, „{{{czasopismo}}}”, Пермская государственная ордена «Знак Почёта» краевая универсальная библиотека им. А.М. Горького, conf.gorkilib.ru, 2013 [dostęp 2016-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04], Cytat: В начале 1826 года, в ответ на многочисленные пожелания «снизу», Синод обратился к императору Николаю Павловичу с просьбой дополнить собрание образцовых проектов 1824 года несколькими новыми, составленными «по примеру древних православных церквей» (ros.).
- ↑ a b c d e f g h Евгения Ивановна Кириченко, Русский стиль: Поиски выражения национальной самобытности. Народность и национальность. Традиции древнерусского и народного искусства в русском искусстве XVIII-начала XX века, Москва: Галарт АСТ, 1997, ISBN 978-5-269-00930-8 (ros.).
- ↑ a b P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 315-316. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ a b Mikołaj I Romanow, Najwyższy ukaz nr 14392 z 25 marca 1841 roku, [w:] Полное собрание законов Российской империи. Собрание 2. 1841 : От № 14141-14986 [online], 1842, s. 213, Cytat: (...) подъ вҍдомствомъ коихъ могутъ быть составляемы проекты на построеніе православныхъ церквей, чтобы при соствленіи таковыхъ проектовъ, преимущественно и по возможности сохраняемъ былъ вкусъ древняго Византійского зодчества. (...) для сего могутъ съ пользою принимаемы быть въ соображеніе чертежи, составленные на построеніе православныхъ церквей Профессоромъ Архитектуры Константиномъ Тономъ.
- ↑ 1842 год. Введенский собор., www.spb300.osis.ru [dostęp 2016-03-03].
- ↑ Gavin Ambrose, The Visual Dictionary of Architecture, Paul Harris, Lausanne, Switzerland: AVA Publishing, 2007, s. 78, ISBN 2-940373-54-X (ang.).
- ↑ Инесса Николаевна Слюнькова (red.), Предмет архитектуры: Искусство без границ. Сборник научных работ, Российская Академия Художеств, Научно-исследовательский институт теории и истории изобразительных искусств, Москва: Прогресс-Традиция, 2011, s. 267–305, ISBN 5-89826-383-7 [dostęp 2016-03-03] (ros.).
- ↑ Евгения Ивановна Кириченко, Русская архитектура 1830-1910-х годов, wyd. 2, poprawione i uzupełnione, Москва: Искусство, 1982 [dostęp 2016-03-03] (ros.).
- ↑ a b c P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 325-327. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 330. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ a b c d P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 332-333. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ Юрий Ростиславович Савельев, „Византийский стиль” в архитектуре России: вторая половина XIX – начало XX века, Санкт-Петербург: Лики России – Проект-2003, 2005, ISBN 5-87417-207-6 (ros.).
- ↑ Владимир Григорьевич Лисовский, Архитектура России XVIII – начала XX века. Поиски национального стиля, Москва: Белый город, 2009, ISBN 978-5-7793-1629-3 (ros.).
- ↑ P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 334-335. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ Усадьба „Талашкино”. Церковь Сошествия Святого Духа (церковь Спаса), kulturnoe-nasledie.ru [dostęp 2016-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10] (ros.).
- ↑ Фленово. Церковь Сошествия Святого Духа, sobory.ru [dostęp 2016-03-03], Cytat: Архитектурные стили: Модерн, Романтический стиль. Адрес: Смоленская область, Смоленский район, п. Фленово, музей „Талашкино” (ros.).
- ↑ Энциклопедия Санкт-Петербурга, encspb.ru [dostęp 2016-03-03], Cytat: 6 июня 1912 выдержанная в древнерусском стиле с элементами модерна постройка была заложена в честь Покрова, в память о дне основания института.
- ↑ Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации, kulturnoe-nasledie.ru [dostęp 2016-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].
- ↑ Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации, kulturnoe-nasledie.ru [dostęp 2016-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].
- ↑ Waldemar Baraniewski: MIĘDZY OPRESJĄ A OBOJĘTNOŚCIĄ Architektura w polsko-rosyjskich relacjach w XX wieku (pol.). culture.pl. [dostęp 2009-05-18].
- ↑ Piotr Paszkiewicz: Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1991, s. 95, 97. ISBN 83-900047-7-1.
- ↑ В.Г. Власов, Ретроспективизм, [w:] Большой энциклопедический словарь изобразительного искусства. В 8 т. [online], Лита, СПб. 2000 [dostęp 2016-03-31].
- ↑ Архнадзор » Архив » Пережить второе рождение, 30 stycznia 2012 [dostęp 2016-03-10], Cytat: Особое место занимает бывшее кафе «Лебедь» – небольшая архитектурная аномалия середины 1950-х, по своему резному декору напоминающая неорусский стиль рубежа 19-ХХ века в духе Абрамцева.
- ↑ Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации, kulturnoe-nasledie.ru [dostęp 2016-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-24].
- ↑ Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации, kulturnoe-nasledie.ru [dostęp 2016-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].
- ↑ a b К.Ю. Нарвойт, Сокровища русского стиля: произведения мастеров и художников Абрамцева, Сергиева Посада и Московского кустарного музея: из собрания Всероссийского музея декоративно-прикладного и народного искусства и Государственного историко-художественного и литературного Музея-заповедника „Абрамцево”, Москва: Всероссийский музей декоративно-прикладного и народного искусства, 2013, ISBN 978-5-9904009-4-8 (ros.).
Bibliografia
- Galina W. Aksenowa (red.): Russkij stil. Genij Fiodora Sołncewa. Moskwa: Slovo, 2009. ISBN 978-5-387-00083-6.
- Natalja W. Bicadze: Chramy neorusskogo stilja. Moskwa: Naucznyj mir, 2009. ISBN 978-5-91522-078-1.
- Siergiej G. Ekonomow: Russkoje derewiannoje zodczestwo XIV-XX wiekow. Architekturnaja encyklopedija. Moskwa: Krasiwyje Doma Press, 2013. ISBN 978-5-902600-23-5.
- Jewgienija I. Kiriczenko: Russkij stil. Poiski wyrażenija nacionalnoj samobytnosti. Moskwa: Galart, 1997. ISBN 5-269-00930-7.
- Władimir G. Lisowski: Architektura Rossii XVIII – naczala XX wieka. Poiski nacionalnogo stilja. Moskwa: Biełyj Gorod, 2009. ISBN 978-5-7793-1629-3.
Media użyte na tej stronie
Autor: Disciple, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Poga, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of cultural heritage monument of Latvia number
Здание театра "Парадиз" построено в 1885 г. Архитекторы К.В. Терский и Ф.О. Шехтель (фасад театра). В настоящее время театр Маяковского.
Autor: SERGEYPERMYAKOV, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Decorative arts in the Musée d'Orsay
Autor: Ralf Roletschek , Licencja: GFDL 1.2
Helsinki, Uspenski- Kathedrale
Cathedral of Prince Valdimir. Poltava square, Saratov.
Autor: Brooklyn Museum, Licencja: No restrictions
Original description: Paris Exposition: Russian Pavilion, Paris, France, 1900. The National Pavilion of Russia. It is within the Trocadero Gardens Brooklyn Museum Archives. - Extra information: This is not the national pavilon of Russia which was located in the section Pavillons des Puissances étrangères but the Pavillon de l'Asie russe et de la Sibérie by Robert Meltzer located in the section colonies étrangères, part of the "Exposition Coloniale" held in the Gardens of the ancient Palace of Trocadero.
Church to the Saint martyr Miron (built 1849-1855, 1943 pulled down) on the bank of the Obvodny canal, regiment´s church of the His Majesty Lifeguard Jaeger Regiment to Saint Petersburg, Russia about 1900.
Богородице-Рождественский собор
Открытка начала XX века с изображением Богородице-Рождественского собора в Красноярске
Pre-revolutionary photograph of the Church of the Transfiguration on Aptekarsky Island in St.-Petersburg
Autor: Peterburg23, Licencja: CC BY-SA 3.0
Saint Petersburg (Russia), .
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 2.5
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Мозаика по эскизу «Преображение Господне», находится в храме Спаса на Крови.
Autor: Lodo27 from Moscow, Russia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Храм Георгия Победоносца на Поклонной горе
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Russisch-Orthodoxe Gedächtniskirche, Philipp-Rosenthal-Straße/Semmelweisstraße in Leipzig
Autor: Krassotkin, Licencja: CC0
Teremok (Talashkino; 2013-11-10)
Staszic Palace in Warsaw, as it appeared before 1914.
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Комплекс патриаршей резиденции в Переделкине. Бывшая усадьба "Лукино" М. Л. Колычева-Боде
Autor: © R.Möhler, Licencja: CC BY-SA 3.0
Die Russisch-Orthodoxe Kapelle im Historischen Friedhof in Weimar.
Engraving of a photo by M.P. Nastyukov depicting an event of the Moscow Polytechnic exhibit of 1872, an arrival of the boat of Peter the Great ("granddaddy of teh Russian fleet").
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 2.5
Pertsov Building, 1906-1910, Prechistenskaya Embankment, Moscow, Russia
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Abramtsevo museum-reserve in Moscow Oblast, Russia. The bathhouse.
Arkhitektor Konstantin Thon
Autor: Ivan Levkovskiy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Васильевская церковь, г. Овруч.
Project of two pavilions at the Sestroretsk resort by Vladimir Pyasetsky (1868-after 1934)
Autor: Минеева Ю. (Julmin), Licencja: CC BY-SA 1.0
Iversky temple of Nikolo-Perervinsky Monastery
Autor: Vitold Muratov, Licencja: CC BY 3.0
Церковь Воскресения Христова на Обводном канале. Архитектор Герман Давидович Гримм (1865-1942)
Autor: Alexxx1979, Licencja: CC BY-SA 4.0
Yelets. Church of the Ascension
(c) Alex 'Florstein' Fedorov, CC BY-SA 4.0
Church of the Dormition at Lieutenant Schmidt Embankment in Saint Petersburg
Moscow, 1896, Nicholas Romanov coronation stand by Fyodor Schechtel - present-day Triumfalnaya Square
Autor: kyselak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Russische Föderation: Christ-Erlöser-Kathedrale in Kaliningrad
Autor: Сергій Криниця (Haidamac), Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 53-101-0521
Autor: Serg.zabolotskih, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Belogorka (Siverskiy). St. Nicolas church
Epiphany church in Saint Petersburg
Moscow, 1916, wooden church in Hay Lodge. Destroyed in 1950s, rebuilt in 1990s.
Autor: Ivengo(RUS), Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthodox temple in village Kukoboy (Yaroslavl Oblast, Russia)
Autor: Митрохина Марина, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Казань. Художественная школа.
Autor: Savelyev alexandr, Licencja: CC BY-SA 4.0
. Рогожское
Православный Храм Святителя Петра Митрополита Московского на Роменской ул. д.12 в Санкт-Петербурге
Autor: Lite, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom Porohovschikova (Porohovschikov House) in Moscow
Autor: Delekasha, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Церковь святого Николая Чудотворца и благоверного великого князя Александра Невского (Николо-Барградская) при Императорском Православном Палестинском Обществе (перекресток 2-й Рождественской ул., Калашниковского пр. и Мытнинской ул.). Санкт-Петербург. Взорвана в 1932 году.
Cerkiew św. Michała Archanioła Archistratega w Warszawie
Autor: Architects: Vladimir Adamovich, Vladimir Mayat. Photograph: NVO., Licencja: CC BY 3.0
Old believers' Protection of Our lady Church in Ostozhenka (Turchaninov Lane, 4), Moscow. 1907-1911, architects: Adamovich and Mayat.
Староообрядческий храм Покрова Пресвятой Богородицы на Остоженке. Москва, Турчанинов переулок, 4. Арх. Адамович и Маят, 1907-1911
Autor: Anirina, Licencja: CC BY-SA 3.0
Church of the Resurrection of Christ in Sokolniki
Autor: Denis Vitchenko, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 53-101-0148
(c) Pedelecs by Wikivoyage and Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Russian Orthodox Church of Saint Elizabeth on the Neroberg mountain in Wiesbaden, Germany
Autor: Wmpearl, Licencja: CC0
Main building of Tretyakov Gallery, Moscow
Cathedral of Christ the Saviour in Borki, near Kharkov, Russian Empire. Destroyed during the rule of Bolsheviks.
Autor: Josef F. Stuefer, Licencja: CC BY 2.0
GUM, Main (former State) Department Store, Moscow, Russia
Moscow in Its Past and Present. Volume 1
Konstantin Thon. Drawing of the Semyonovsky Regiment cathedral, endorsed by Nicholas I
Autor: Kirill Hryapin, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Chelyabinsk Organ Hall (Alexander Nevsky Church), view from the south
Kazanskiy Cathedral in Irkutsk
Autor: George Shuklin, Licencja: CC BY-SA 1.0
Церковь Знамения Пресвятой Бородицы (Тверская улица, Санкт-Петербург)
Annunciation church at Horse Guards caserne in Saint Petersburg. Exploded by Bolsheviks
(c) Sergey Ashmarin, CC BY-SA 3.0
Chapel of Alexander Nevsky / Korolev, Russia
Autor: Kazimier Lachnovič, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Moscow Patriarchate Kathedral in Miensk, Belarus
Autor: AndreyWi, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Shakko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Здание городской думы (Москва)
Autor: Pavlikhin, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: IgorOleynick, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Christ the Saviour Church at the Angliiskaya Embankment in Saint Petersburg („on Waters“). The church was built in 1909-11 from public donations. It is designed in the style of 12th century Vladimir-Suzdal architecture (engineer S. S. Smirnov, to the plans of architect M. M. Peretyatkovich). In 1932, the church was closed and demolished. Photo taken by 1910s.
Autor: shakko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ковчег в виде ларца. Россия, Москва, 1913. Фирма "И. Хлебников". Серебро, мрамор, камни, дерево, позолота. ГИМ
Дар наследнику цесаревичу Алексею Николаевичу от учащихся механико-электротехнического училища города Егорьевска в честь 300-летия юбилея дома РомановыхAutor: Vodomer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tver, Cathedral of the Resurrection of Christ at Khristorozhdestvensky Monastery, built in 1913 after a project by Nikolay P. Omelyusty.
Romanovs museum in Kostroma (Russia)
Autor: Bychkov Denis, Licencja: CC BY-SA 3.0
Annunciation (Blagoveshchensky) Cathedral in Voronezh, Russia.
Фасад русского отдела в Manufactures and Liberal Arts Building всемирной выставки в Чикаго 1893 года.
Autor: Alvesgaspar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cathedral of Christ the Saviour, Moscow. View from southeast
Autor: Алексей Трефилов, Licencja: CC BY-SA 4.0
Собор Александра Невского. Нижний Новгород
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 2.5
Devichye Pole, Moscow, Pogodinskaya Izba (cottage)
Autor: Минеева Ю. (Julmin), Licencja: CC BY-SA 1.0
Grand Kremlin Palace in Moscow
Autor: Александр Кимлык, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: NVO, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Savvinskoye Podvorie, 6 Tverskaya Street, Moscow, Russia. This building was moved from its original site in 1930s and is now completely enclosed inside a stalinist apartment block and Moscow Art Theatre buildings
St. John Chrysostom Church, (Iron Church) in Kiev
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Abramtsevo museum-reserve in Moscow Oblast, Russia. Church of the Holy Mandilion.
Autor: Alexxx1979, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kulikovo Field. Church of Saint Sergius of Radonezh
(c) I, Donskoy, CC-BY-SA-3.0
The Structure of the Roof of Upper Trading Rows (Moscow GUM) by Vladimir Shukhov - 1893
Belogordky Monastery (Perm Kray). Krestovozdvizhensky Cathedral)
Dworek Gubernatora w carskim parku pałacowym w Białowieży. Obecnie Ośrodek Edukacji Przyrodniczej BPN
Autor: This photo was taken by Anton Zelenov.
Please credit this with : Photo : Anton Zelenov in the immediate vicinity of the image.
If you use one of my photos, please email me (account needed) or leave me a short message on my discussion page.
It would be greatly appreciated.
Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain.
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Olga1969, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Lodo27 from Moscow, Russia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Храм Покрова Пресвятой Богородицы Марфо-Мариинской обители
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Russian settlement Alexandrowka in Potsdam, Germany. The Church of St. Alexander Nevsky.
Autor: C.caramba2010, Licencja: CC BY-SA 3.0
Храм Державной иконы Божией Матери, Москва. Комплекс Храма Христа Спасителя
Factory wooden Church of All Saints in Serov, Sverdlovsk oblast, Russia. It was built in 1898 by the architect Vladimir Pyasetsky and burned in 1908
Церковь Благовещения Пресвятой Богородицы (Тула)
Church of St. Nikolas in the Izmaylovo Kremlin
Home chusch of the Female commercial college in Moscow, present-day Plekhanov RUE
Autor: Alexor, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Alexander.kremlev, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Обложка книги "Сказка о рыбаке и рыбке", 1908
Autor: Vodomer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tver, Chapel of St. John of Kronstadt (1913 by P. F. Bogomilov).
Руският монумент в Сан Стефано.
This is a historic photograph showing the greatest Russian Orthodox Church in Baku before Joseph Stalin ordered it demolished in the 1930s.
Autor: Клеткин, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Andreykor, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Villa Harppulinna in Kellomäki, Finland.
Autor: Алексей Трефилов, Licencja: CC BY-SA 4.0
Нижегородская ярмарка. Главный ярмарочный дом
Autor: Maksimryabenko, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 63-235-0002
Autor: Dunaeva A.V., Licencja: CC BY-SA 3.0
Пархомовка_церковь_март2006
Russian Orthodox Church in Dresden
Autor: Павел Андрющенко, Licencja: CC BY-SA 3.0
улица Гагарина (Томск), д. 44
(c) Photo: Marcin Konsek / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 3.0
Victor Vasnetsov memorial house, Moscow
Фёдор Шехтель. Царский павильон на станции Одинцово.
Church of the Tithes in Kiev, Russian Empire
Autor: Tiraspolsky, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Russian settlement Alexandrowka in Potsdam, Germany
Autor: Ludvig14, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Viktor Hartmann (1834-1873). Design for the Naval department of Russia's pavilion at the Vienna World Fair, 1873.
Виктор Гартман (1834—1873). Морской отдел Русского павильона на Всемирной выставке в Вене. 1873 г.
Проект входной части. Картон, тушь, акварель. 29х22Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Russian Orthodox church of Mary Magdalene in Warsaw (Poland)
Альбом "Весна красна".
Год издания: 1883 Автор: М.В. Лентовский (постановка), Л.И. Гуляев (стихи), Ф. О. Шехтель (художник-постановщик, автор иллюстраций) Издатель: М.В. Лентовский Хромо-литография: Ф.И. Нейбюргер
Город: МоскваКоронация Николая II, обеденное меню.
Alexander Pushkin, Pesn’ o veshchem Olege [The Song of the Wise Oleg], with illustrations by Viktor Vasnetsov, Ekspeditsia Zagotovlenia Gosudarstvennykh Bumag, 1899, choromolithographs throughout.
Портрет архитектора В.П.Стасова
Азбука Елизаветы Бем
Autor: ДмитриеваГалина, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Георгиевский собор в Гусь-Хрустальном
Autor: shakko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Церковь Спаса Нерукотворного Образа в Клязьме
(c) Alex 'Florstein' Fedorov, CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Balu19601, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Dom kobb, Licencja: CC BY-SA 3.0
w:en:Great Zlatoust Church in Yekaterinburg
Autor: Insider, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Витольд Муратов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Церковь Пантелеймона Целителя при доме призрения душевнобольных Императора Александра Третьего. Архитектор Штром И. В., Фермское ш., 36к5
Autor: Вячеслав Ребров, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Day of the Town 2013 in Moscow, Russia. Tretyakovsky Passage.
Обложка «Древностей российского государства» (Отд. 1. ― Альбом)
Autor: Sailko, Licencja: CC BY 3.0
Decorative arts in the Musée d'Orsay
Autor: Anton Magadan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Магаданский Троицкий собор. Фасад
Autor: Сергій Криниця (Haidamac), Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 73-210-0002
Autor: Insider, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Book "History of russan royal hunting" Выезд царя Алексея Михайловича на соколиную охоту из Спасских ворот
Книга "Великокняжеская, царская и императорская охота на Руси". Т.1. Заглавный лист издания. Внизу листа изречение Владимира Мономаха "А се труждахося ловы дея". С акварели Н. Самокиша
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
Shipka Memorial Church, Bulgaria
Autor: Maximaximax, Licencja: CC-BY-SA-3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Krassotkin, Licencja: CC0
Holy Spirit Church (Talashkino; 2013-11-10)
Ascension Cathedral in Simbirsk, Russian Empire
Autor: Ася Волкова, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Ντμίτρι, Licencja: CC BY-SA 3.0
Feodorovsky gorodok in Tsarskoye Selo. The Refectory chamber. South view.
(c) Artem Topchiy (user Art-top), CC BY-SA 3.0
Pavlovsky Cathedral in Gatchina, Russia
Autor: George Shuklin, Licencja: CC BY-SA 1.0
Музей Суворова (Кирочная ул., Санкт-Петербург, Россия)
Book "History of russan royal hunting"
Autor: Pavlikhin, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Lodo27 from Moscow, Russia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Старообрядческая церковь Покрова Пресвятой Богородицы Покрово-Успенской общины
Autor: GalinaStepanova, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Kazan Church at the corner of Podrezova street and Malyi Prospekt of Petrograd Side (Saint Petersburg). Architect A. P. Aplaksin. Built in 1908-1913, rebuilt into a house in 1920s.
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Salomonez, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: Okosmin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Свято-Володимирський кафедральний собор (Московского Патріархату) у Луганську
Autor:
- derivative work: Murdockcrc
The Svyato Mikhailovsky Cathedral in Ischewsk, Republic of Udmurtia in Russia
Autor: Wadco2, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 14-141-9001
(c) I, Wildfeuer, CC BY-SA 3.0
The Russian Chapel in Bad Homburg vor der Höhe, Germany
Autor: Andrey Pugachev, Licencja: CC BY-SA 4.0
Church of the Holy Igor of Chernigov (Novo-Peredelkino)
Autor: User:Скампецкий, Licencja: CC BY 3.0
Pühtitsa Convent in Estonia.
Autor: Rirata, Licencja: CC BY-SA 3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 3.0
Леонтьевский переулок, Москва.
Autor: Kora27, Licencja: CC BY-SA 3.0 cz
Die russisch-orthodoxe Kirche des Heiligen Wladimir.Mariánské Lázně - Marienbad. 1900-1902. Ruská Str. 347/9, 353 01 Mariánské Lázně. Tschechien.
Viktor Hartmann (1834-1873). The People's Theater project in Moscow. Facade, 1872
Церковь святого праведного Иоанна Кронштадского, Санкт-Петербург, пр. Стачек