Su-24
Su-24M rosyjskich sił powietrznych (2011 rok) | |
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent | |
Konstruktor | |
Typ | |
Konstrukcja | metalowa, półskorupowa |
Załoga | 2 osoby |
Historia | |
Data oblotu | |
Lata produkcji | |
Dane techniczne | |
Napęd | 2 silniki turboodrzutowe AL-21F-3 |
Ciąg | z dopalaniem 108,4 kN (11 050 kG) każdy |
Wymiary | |
Rozpiętość | 10,366/17,638 m |
Długość | 22,67 m (Su-24M 24,532 m) |
Wysokość | 6,192 m |
Powierzchnia nośna | 51,024 – 55,168 m² |
Masa | |
Własna | 21 177 kg (Su-24M 22 250 kg) |
Startowa | 39 700 kg (maksymalna) |
Uzbrojenia | 7000 kg (Su-24M 8000 kg) |
Zapas paliwa | 11 800 l (19 800 l ze zbiornikami dodatkowymi) |
Osiągi | |
Prędkość maks. | 1400 km/h (Su-24M 1450 km/h) na poziomie morza 2230-2450 na dużej wysokości (różne źródła) |
Prędkość przelotowa | poniżej 1 mach |
Pułap | 18 500 m |
Zasięg | 2535-3000 km (różne źródła) |
Promień działania | 775-1150 km (na małej wysokości) |
Dane operacyjne | |
Uzbrojenie | |
1 działko GSz-6-23 kal. 23mm uzbrojenie podwieszane (bomby, rakiety) na 8 węzłach o łącznej masie do 7000 kg (Su-24M 8000 kg) | |
Liczba miejsc | |
2 | |
Użytkownicy | |
ZSRR/Rosja, Białoruś, Irak, Iran, Libia, Syria, Ukraina, Sudan | |
Rzuty | |
Su-24 (ros. Су-24 w kodzie NATO Fencer) – radziecki dwusilnikowy bombowiec frontowy[1] o zmiennej geometrii skrzydeł, zdolny do działań w każdych warunkach atmosferycznych, również w nocy, opracowany przez biuro konstrukcyjne Suchoja. Samolot jest zdolny do przenoszenia taktycznej broni jądrowej.
Historia
Na początku lat 60. XX wieku z uwagi na silnie rozwiniętą obronę przeciwlotniczą państw NATO opracowano w ZSRR założenia, jakie powinien spełniać nowy samolot uderzeniowy. Jedyną metodą na uniknięcie silnej obrony przeciwlotniczej był lot na małej wysokości z bardzo dużą prędkością. W celu umożliwienia działania w każdych warunkach atmosferycznych nowy samolot miał mieć radar do wykrywania celów naziemnych. Początkowo planowano zainstalować nowy radar na samolocie myśliwsko-bombowym Su-7, zrezygnowano jednak z tych planów z powodu zbyt małych rozmiarów tego samolotu. Prace postanowiono prowadzić w oparciu o myśliwiec przechwytujący Su-15. W trakcie projektowania zdecydowano się na zastosowanie skrzydeł o zmiennej geometrii, dzięki czemu możliwe było osiągnięcie dużej prędkości, jak i dobrych charakterystyk startu i lądowania[2].
Oblotu pierwszego prototypu Su-24 oznaczonego T6-1 dokonał 2 lipca 1967 roku pilot doświadczalny Władimir Iljuszyn[3]. Skrzydła o zmiennej geometrii miał dopiero drugi prototyp T6-2I, oblatany 17 stycznia 1970 roku przez tego samego pilota.
Pierwszy egzemplarz seryjny powstał w fabryce w Nowosybirsku w grudniu 1971. Próby państwowe Su-24 przebiegały bardzo ciężko i ukończono je dopiero w lipcu 1974 roku. Oficjalnie do uzbrojenia samolot został przyjęty w lutym 1975 roku. W toku produkcji seryjnej dokonywano drobnych zmian, przez co na zachodzie poszczególne serie produkcyjne otrzymywały kolejne oznaczenia Fencer-A, Fencer-B, Fencer-C.
Równolegle trwały prace nad ulepszoną wersją Su-24M (oznaczenie biura konstrukcyjnego T-6M), mającą rozbudowany system uzbrojenia, w skład którego wchodziła nowa generacja uzbrojenia kierowanego. Poprawiono dokładność nawigacji i systemów celowniczych, zainstalowano system samoobrony oraz zwiększono zasięg samolotu, poprzez dodanie instalacji tankowania w locie. Prototypy nowej wersji rozpoczęły loty w 1977 roku, produkcja rozpoczęła się w 1979 roku. Zewnętrznie nowy wariant rozróżnić można po dłuższym o 75 centymetrów przodzie kadłuba. W NATO nowej wersji Su-24 nadano oznaczenie Fencer-D.
W oparciu o wersję Su-24M stworzono wyspecjalizowany samolot rozpoznawczy Su-24MR (oznaczenie biura konstrukcyjnego T-6MR), mający najsilniejszy zestaw urządzeń rozpoznawczych wśród radzieckich samolotów taktycznych. W kodzie NATO otrzymał nazwę Fencer-E.
Na bazie Su-24M powstała też wersja Su-24MP, przeznaczona do walki radioelektronicznej[4], z zewnątrz celowo nieodróżniająca się od pozostałych samolotów. W kodzie NATO nazwana Fencer-F.
Obecnie bombowiec Su-24M stanowi trzon rosyjskiego lotnictwa uderzeniowego. Wdrażany jest plan zastąpienia Su-24 przez nowoczesny samolot myśliwsko-bombowy Su-34[5].
Wersje
- Su-24 – pierwsza wersja, wyposażona w system nawigacyjno-celowniczy PNS-24 Puma, wytwarzana w latach 1971–1983
- Su-24M – udoskonalona, wprowadzono system nawigacyjno-celowniczy PNS-24M Tigr w miejsce PNS-24 Puma, produkowana w latach 1979–1993
- Su-24MK – wersja Su-24M przeznaczona na eksport, pierwszy lot w maju 1987, produkowana w latach 1988–1992. Odbiorcami były Irak, Libia, Syria. W czasie Pustynnej Burzy irackie samoloty uciekły do Iranu
- Su-24MR – wersja rozpoznawcza, usunięto system PNS-24, zainstalowano urządzenia rozpoznawcze zintegrowane w system BKR-1, oblatana w maju 1980 roku, wytwarzana w latach 1983–1993.
- Su-24MP – wersja WRE, pierwszy lot w marcu 1980.
Konstrukcja
Dwusilnikowy samolot bombowy w układzie górnopłatu.
Kadłub o konstrukcji półskorupowej i przekroju prostokątnym. Płaski spód kadłuba wytwarza dodatkową siłę nośną. W przedniej części kadłuba znajduje się radar, przedział instalacji uzupełniania paliwa w locie, komora przedniej goleni podwozia oraz kabina załogi wyposażona w fotele katapultowe K-36D lub K-36DM. Sterownice podwójne, samolot jest wyposażony w system automatycznego sterowania SAU-6, który umożliwia lot po zadanej trasie na dowolnej wysokości z użyciem stacji radiolokacyjnej Reljef. Osłona kabiny dla każdego z członków załogi otwierana oddzielnie. W części środkowej kadłuba znajduje się mechanizm poruszania skrzydłami, zbiorniki paliwa oraz komory podwozia głównego. Przednie osłony podwozia głównego spełniają również funkcję hamulca aerodynamicznego. W części ogonowej kadłuba znajduje się usterzenie oraz (w jego dolnej części) dwa grzebienie aerodynamiczne poprawiające stateczność kierunkową.
Skrzydło o zmiennej geometrii, z niewielkimi trójkątnymi częściami ruchomymi mocowanymi do części głównej za pomocą przegubów kulowych. Cześć nieruchoma skrzydłom ma skos 69°, część ruchoma może być ustawiana w położeniach 16°, 35°, 45° oraz 69°. Wyposażone w sloty oraz klapy dwuszczelinowe. W pierwszych seriach Su-24M, Su-24MR u Su-24MP na górnej powierzchni skrzydeł, nad wysięgnikami uzbrojenia, instalowano grzebienie aerodynamiczne.
Usterzenie poziome płytowe, mogące być wychylane zgodnie lub różnicowo. Rozpiętość usterzenia poziomego to 8,39 m, skos wynosi 55°, może być wychylane w zakresie +11°/-25°. Usterzenie pionowe o skosie 55°, ster kierunku wychylany o 24° w każdą stronę. W nasadzie usterzenia pionowego jest zamontowany pojemnik z spadochronami hamującymi PTK-6 (od 16. serii stosowano PTK-6M).
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, wszystkie koła podwójne. Koło przednie z oponami o wymiarach 660x220 mm składane do tyłu, koła główne z oponami o wymiarze 950x300 mm chowane do komór w kadłubie. Wyposażone w amortyzatory olejowo-powietrzne umożliwiające operowanie z lotnisk gruntowych. Wyciągane i wypuszczane za pomocą instalacji hydraulicznej, w sytuacjach awaryjnych pneumatycznie.
Napęd – dwa jednoprzepływowe silniki turboodrzutowe AL-21F-3, AL-21F-3A lub AL-21F-3AT. Ciąg maksymalny z dopalaczem wynosi 108,4 kN (11 050 kG), bez dopalacza 75 kN (7650 kG). Zapas paliwa (mieszanka T-1 lub TS-1) wynosi 11 800 litrów (od ósmej serii zmniejszony o 600 l). Dodatkowo samolot może przenosić trzy zbiorniki dodatkowe: dwa PTB-3000 o pojemności 3000 l pod nieruchomą częścią skrzydeł oraz PTB-2000 pod kadłubem. Od wersji Su-24M samolot został wyposażony w instalację tankowania w locie o wydajności 1200 l/m.
Przypisy
- ↑ Marek Furtak. Wycofanie bombowców Suchoj Su-24 Fencer-C. „Lotnictwo”. Numer specjalny 17. s. 18. ISSN 17325523.
- ↑ Butowski 1995 ↓, s. 3.
- ↑ Butowski 1995 ↓, s. 6.
- ↑ Su-24 kontra USS Ross
- ↑ Andrzej Pawłowski: Szesnaście Su-34 w 2014 roku. konflikty.pl, 2013-10-14. [dostęp 2016-08-31].
Bibliografia
- Piotr Butowski: Lotnictwo wojskowe Rosji. Warszawa: Lampart, 1995, s. 3-14, seria: Ilustrowana encyklopedia techniki wojskowej. T. 2. ISBN 83-86776-14-5. OCLC 164856416.
- Piotr Butowski, Su-24 Fencer, NTW nr 5/1993, ISSN 1230-1655
- Piotr Butowski, Suchoj Su-24, PKL nr 2/1993
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
An underside view of a Soviet Su-24 Fencer aircraft.
Autor: Dmitriy Pichugin, Licencja: GFDL 1.2
Russian Air Force Sukhoi Su-24M
World map of Sukhoi Su-24 operators. Blue = current military operator, red = former military operator.
Prototyp T-6-1 samolotu Su-24 prezentowany w muzeum w Monino