Subcinctorium

(c) Tom Lemmens, CC BY 4.0

Część stroju liturgiczny papieża do uroczystej Mszy pontyfikalnej, z prawej strony ilustracji widoczne subcinctorium

Subcinctorium (łac.) – dawny element stroju liturgicznego, zarezerwowany wyłącznie dla papieża oraz patriarchy Lizbony^[1].

Wygląd

Subcinctorium przypomina manipularz, ale nosiło się go na pasku (cinctorium), a nie na ręce. Na jednym końcu wyszyty był mały Baranek Boży, na drugim zaś krzyż. Papież nosił go jedynie w czasie uroczystej mszy pontyfikalnej.

Historia

Najstarsza wzmianka o subcinctorium pochodzi z X w. wiecznego „Sacramentarium”, zachowanego w Bibliotheque Nationale w Paryżu. Subcinctorium występuje tam pod nazwą balteus. Pod nazwą proecinctorium zaś szata pojawia się około roku 1030 w tzw. „Missa Illyrica”. w późniejszym okresie przyjęła się nazwa obecna.

W średniowieczu szatę nosił nie tylko papież, lecz także biskupi, a w niektórych miejscach nawet księża. Stopniowo szata ta wyszła z użycia, a w XVI w. nosili ją już tylko papieże i biskupi Mediolanu. Jak wskazuje „explicite Akwinata”, pierwotnym celem subcinctorium było zamocowanie stuły do cinctorum. Lecz już u schyłku XIII w. szata stała się jedynie ozdobą.

Zaprzestano używania subcinctorium w wyniku reformy liturgicznej Soboru watykańskiego II.

Przypisy

Bibliografia

• Maniple, w: Herbermann, Charles, Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company, 1913.

Liturgia rzymska Kościoła katolickiego

Obrzędy liturgiczne	chrzest bierzmowanie msza zwyczajna forma rytu rzymskiego nadzwyczajna forma rytu rzymskiego sakrament pokuty i pojednania namaszczenie chorych sakrament święceń sakrament małżeństwa liturgia godzin sakramentalia
Paramenty liturgiczne	kielich patena puszka (cyborium) kustodia melchizedek monstrancja konopeum naczynie na krzyżmo waskulum ampułki trybularz (kadzielnica) łódka aspersorium kropidło dzwonki mszalne tintinnabulum baldachim umbraculum sztandar procesyjny feretron relikwiarz krzyż procesyjny
Księgi liturgiczne	mszał rytuał pontyfikał brewiarz ewangeliarz lekcjonarz kolektarz graduał antyfonarz martyrologium psałterz sakramentarz agenda liturgiczna rubrycela
Bielizna kielichowa	korporał palka puryfikaterz ręczniczek welon kielichowy bursa
Szaty liturgiczne	humerał alba cingulum manipularz (sudarium) tunika (tunicella) stuła dalmatyka ornat kapa (pluwiał) pierścień pektorał pastorał mitra paliusz welon naramienny (tuwalnia)
Strój chórowy	sutanna koloratka biret komża rokieta mucet piuska habit coculla
Szaty papieskie	Pierścień Rybaka camauro subcinctorium falda fanon mantum tiara
Zobacz też	ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego rok liturgiczny kolory liturgiczne nabożeństwa