Sudecki uskok brzeżny

Sudecki uskok brzeżny[1][2], uskok brzeżny[3] – strefa nieciągłości o przebiegu ESE–WNW oddzielająca blok sudecki od bloku przedsudeckiego. Uskok ten istniał w czasie orogenezy hercyńskiej, a potem powtórnie – w trakcie orogenezy alpejskiej, gdy wzdłuż płaszczyzny uskoku doszło do tektonicznego podniesienia bloku sudeckiego względem bloku przedsudeckiego[1] i uformowania się wyraźnego progu morfologicznego w postaci wypiętrzonych Sudetów i obniżonego Przedgórza Sudeckiego[4]. Sudecki uskok brzeżny ciągnie się na długości przeszło 300 km, w tym na prawie połowie jego biegu jest widoczne wyniesienie morfologiczne południowego skrzydła[5]. Główną fazę kenozoicznej aktywności tego uskoku i związanego z nią wypiętrzenie Sudetów wiąże się z późnym miocenem i z pliocenem[6], przy czym część badaczy wskazuje na znaczną aktywność także na przełomie pliocenu i czwartorzędu oraz w późnym czwartorzędzie[5]. Ponieważ główna, kenozoiczna, aktywność uskoku jest młoda – plioceńsko-czwartorzędowa, to starsze jednostki geologiczne są przezeń przecięte, toteż skały np. metamorfiku kaczawskiego, bloku sowiogórskiego występują po obu stronach uskoku. Wyniesienie południowego skrzydła uskoku o kilkaset metrów[7] spowodowało jednak, że utwory grubej pokrywy kenozoicznej na skrzydle północnym (na obszarze Przedgórza Sudeckiego) pozostały w większości niezerodowane i prawie wszędzie przykrywają skały starszych jednostek bloku dolnośląskiego, podczas gdy na skrzydle południowym (sudeckim) pokrywa ta została w większości zerodowana i starsze skały (paleozoiczne i mezozoiczne) odsłaniają się na powierzchni lub leżą pod cienką pokrywą czwartorzędu[1]. Uskok ciągnie się od okolic Vidnavy (Czechy) do Złotoryi. Dalszy przebieg uskoku na wschód i na zachód jest hipotetyczny.

Przypisy

  1. ↑ a b c Mizerski
  2. ↑ Żelaźniewicz i in.
  3. ↑ Stupnicka
  4. ↑ Stupnicka s. 62
  5. ↑ a b Badura i in.
  6. ↑ Stupnicka s. 98
  7. ↑ patrz przegląd poglądów w pracy: Badura i in.

Bibliografia

  • Badura J., Zuchiewicz W., Górecki A., Sroka W., Przybylski B.: Morfometria strefy sudeckiego uskoku brzeżnego między Złotym Stokiem a Dobromierzem, Przegląd Geologiczny, 51: 1048–1057, 2003
  • Mizerski W.: Geologia Polski dla geografów, Strony 55-56, PWN, 2002
  • Stupnicka E.: Geologia regionalna Polski, Strony 62, 65, 71, 79, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Wydanie II, 1997 ​ISBN 83-230-9830-1​
  • Żelaźniewicz A. i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ​ISBN 978-83-63377-01-4​

Zobacz też