Suhak stepowy
| Saiga tatarica[1] | |
| (Linnaeus, 1766) | |
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | suhak stepowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Białym kolorem zaznaczono dawny zasięg występowania, zielonym – obecny zasięg S. t. tatarica, czerwonym – obecny zasięg S. t. mongolica | |
Suhak stepowy[3], dawniej także: suhak[4] (Saiga tatarica) – gatunek ssaka kopytnego[5] z rodziny wołowatych (Bovidae). Jego pierwsze ślady pochodzą ze środkowego plejstocenu. Przez większość systematyków suhak uważany jest za antylopę (Antilopinae)[6][3].
Nazwa zwyczajowa
W przeszłości Saiga tatarica był określany w Polsce nazwą „suhak”[4]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” autorzy nadali gatunkowi nazwę suhak stepowy, równocześnie rezerwując nazwę „suhak” dla rodzaju tych zwierząt[3].
Występowanie
Dawniej suhaki zamieszkiwały stepowe i półpustynne środowiska całej Eurazji aż do Wysp Brytyjskich.[7] Dziś znacznie rzadsze, występują na stepach Azji Środkowej na terenie Rosji, Mongolii i Chin. W XVI i XVII wieku zachodnia granica występowania gatunku sięgała do przedgórza Karpat Wschodnich i do Bugu. W plejstocenie zamieszkiwały Amerykę Północną. Suhak mongolski, klasyfikowany jako podgatunek S. tatarica mongolica lub S. borealis mongolica plejstoceńskiego S. borealis[8], jest endemitem występującym w Mongolii. Suhak był pospolity w okolicach Dżungarii, lecz od roku 1970 nie spotyka się go w formie wolnożyjącej, co wskazuje na wymarcie tego gatunku w Chinach[5].
Charakterystyka
Osiąga do 1,35 m długości oraz 75 cm wysokości i waży ok. 45 kg. Długość życia wynosi od 6 do 10 lat. Latem ma krótką, płową sierść, zimą okrywa ją jaśniejsze, długie i gęste futro. Samce noszą spiczaste rogi długości 30 cm, samice są przeważnie bezrogie. Suhaki można rozpoznać dzięki przerośniętym i elastycznym strukturom nosowym zwanym trąbką (łac. haustellum, proboscis). Mięsiste zgrubienie pomiędzy nosem a czołem (trąbka) nadaje głowie łukowaty kształt. Podczas letnich migracji nos pomaga osobnikowi filtrować powietrze zanieczyszczone pustynnym piaskiem i stepowym kurzem wzbitymi podczas galopu. Nos ogrzewa też krew zwierzęcia. Zimą omówione struktury ogrzewają mroźne powietrze zanim dotrze ono do płuc. Biegnąc, osiąga prędkość nawet do 35 km/h[9].
Środowisko życia i zachowanie
Suhaki stepowe tworzą bardzo duże stada pasące się na półpustyniach, stepach, użytkach zielonych i potencjalnie otwartych terenach zalesionych, na których żywią się kilkoma gatunkami roślin (wśród tych gatunków część jest trujących dla innych zwierząt). Mogą pokonywać znaczne odległości oraz przeprawiać się przez rzeki, lecz unikają stepów i wyboistych terenów. Okres godowy zaczyna się w listopadzie. Wtedy rogacze rywalizują o względy samic. Zwycięzca przewodzi stadem liczącym od 5 do 50 samic. Wiosną matki rodzą do dwóch źrebiąt (w dwóch przypadkach na trzy możliwe). Mogą również urodzić pojedyncze źrebię[9].
Ochrona i zagrożenia
Na przełomie XIX i XX wieku na skutek polowań gatunek prawie wyginął. Od roku 1919 został objęty ochroną. Zabijany głównie dla mięsa, skór oraz rogów[5], z których wytwarzano afrodyzjaki. Liczebność populacji sajgi rosyjskiej (S. tatarica tatarica) zmniejszyła się gwałtownie z ok. 1,25 mln do mniej niż 50 tys.[10], a suhaka mongolskiego (S. tatarica mongolica) z 5200 osobników w 2000 do 750 w styczniu 2004[11]. Obecna, sztuczna populacja w Chinach pochodzi z grupy 9 osobników (5 samców i 4 samic) pozyskanych z zagranicznego zoo. Pod koniec 2011 roku jej liczebność wyniosła 114 osobników[5].
W maju 2015 wielka liczba suhaków stepowych zmarła na tajemniczą chorobę, prawdopodobnie zakażenie bakteryjne pasteurellą[12]. Śmiertelność zarażonych stad wynosiła 100%. Szacuje się, że do końca maja 2015 zmarło już ponad 40% całej populacji[13]. Do tego czasu znaleziono 120 tysięcy ciał, podczas gdy szacowana wielkość całej populacji przed wybuchem epizootii wynosiła tylko 250 tysięcy[14].
Przypisy
- ↑ Saiga tatarica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Saiga tatarica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d Zhao ShaSha i inni, Microsatellite and mitochondrial DNA assessment of the genetic diversity of captive Saiga antelopes (Saiga tatarica) in China, „Chinese Science Bulletin”, 18, 58, Wuwei, China, czerwiec 2013, s. 2163-2167.
- ↑ Elizabeth S. Vrba, George B. Schaller: Antelopes, Deer, and Relatives: Fossil Record, Behavioral Ecology, Systematics, and Conservation. Yale University Press, czerwiec 2000. ISBN 978-0300081428. (ang.).
- ↑ US Fish and Wildlife Service- International Affairs: Saiga Antelope. US Federal Government. [dostęp 2020-05-10]. (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Saiga borealis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2010-01-03]
- ↑ a b Przetłumaczone z artykułu w języku angielskim.
- ↑ IUCN SSC Antelope Specialist Group, Saiga tatarica ssp. tatarica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-01-12] (ang.).
- ↑ IUCN SSC Antelope Specialist Group, Saiga tatarica ssp. mongolica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-01-12] (ang.).
- ↑ Endangered saiga antelope mysteriously dying in vast numbers in Kazakhstan. Associated Press. [dostęp 2015-05-29]. (ang.).
- ↑ Mass deaths hit Kazakhstan's endangered Ice Age antelope species. Reuters, 27 maja, 2015. (ang.).
- ↑ Kazakhstan's ecological mystery. Worldviews. [dostęp 2015-05-29]. (ang.).
Bibliografia
- Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Przewodnik. Warszawa: PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Andrey Giljov, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wild saiga antelope, Saiga tatarica tatarica visiting a waterhole at the Stepnoi Sanctuary, Astrakhan Oblast, Russia.
(c) JimJones1971 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
A saiga antelope skull and taxidermy mount on display at the Museum of Osteology, Oklahoma City, Oklahoma.
White: historic distribution of the Saiga (Saiga tatarica); green: current distribution of Saiga tatarica tatarica; red: current distribution of Saiga tatarica mongolica