Sukiennice w Krakowie

Sukiennice

nr rej. A-10 z 12 marca 1931[1]
Widok z wieży kościoła mariackiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	Rynek Główny 3
Styl architektoniczny	Renesans
Inwestor	Kazimierz III Wielki
Ukończenie budowy	1358
Ważniejsze przebudowy	1556-1559, 1875 - 1879
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Sukiennice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sukiennice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Sukiennice
Położenie na mapie Krakowa Sukiennice
50°03′42″N 19°56′14″E/50,061667 19,937222
Strona internetowa

Sukiennice zimą, o świcie widziane od strony Bazyliki Mariackiej, ze wschodu.

Sukiennice, widok z zachodu.

Sukiennice – zabytkowy budynek sukiennic znajdujący się w Krakowie na Starym Mieście, pośrodku Rynku Głównego.

Historia Sukiennic

Sukiennice ulegały przez wieki wielu przemianom i ich obecny kształt w niczym nie przypomina dawnych sukiennic. Już w roku 1257 książę Bolesław Wstydliwy przy lokacji Krakowa zobowiązał się postawić kamienne kramy sukienne. Stanowiły one podwójny rząd kramów, tworzących jakby uliczkę pośrodku Rynku. Sukiennice w tej postaci przetrwały do połowy XIV stulecia.

Kamienne Sukiennice do połowy XIV w.

Pierwowzorem Sukiennic były drewniane kramy sukienne otoczone budami, jatkami i straganami. W akcie lokacyjnym książę zobowiązał się do wystawienia sukiennic kamiennych. Stanowiły one podwójny rząd kramów z uliczką pośrodku, która na noc była zamykana z obydwu stron^[2]. Około roku 1300 pasaż z kramami zadaszono, co nadało im wygląd hali targowej^[3]. W takiej formie przetrwały do połowy XIV wieku.

Gotyckie Sukiennice 1358–1555

Nowe, gotyckie sukiennice wystawił król Kazimierz III Wielki przed 1358. Środkowa hala o długości 108 m i szerokości 10 m z dwóch stron miała dostawione dwa rzędy kramów na głębokość 7,5 m. W osi długiej było to 18 kramów, które nakryte były sklepieniami, a otwarte do wnętrza ostrołukowymi lub półkolistymi portalami. Od strony południowej i północnej wybudowano zdwojone, ostrołukowe arkady. Przypominały one już kształtem obecne sukiennice. Budowla ta przetrwała jako gotycka do 1555 roku, kiedy spłonęła.

Renesansowe Sukiennice od 1559

W latach 1556–1559 przystąpiono do odnowienia spalonych sukiennic. Pracami kierował mistrz Pankracy, który zasklepił kolebkowo wielką halę budynku. Wtedy budynek zwieńczono attyką o podziałach arkadowych i grzebieniu z maszkaronami projektu Santi Gucciego. Dobudowano także kolumnowe loggie, które zaprojektował Jan Maria Padovano. W roku 1601 przebito przejście w poprzek Sukiennic i ozdobiono je ryzalitami.

XIX-wieczna przebudowa

Widok z południowego wschodu

W ramach porządkowania Rynku w latach 1875–1879 sukiennice przebudowano według projektu Tomasza Prylińskiego. Wyburzono przylegające do nich kramy i budynki. Dolna hala została przekształcona w ciąg drewnianych kramów handlowych, rozlokowanych wzdłuż ścian. Udekorowana ją w 1895 herbami miast polskich, godłami cechowymi i pieczęciami, sala górna została zaadaptowana na potrzeby muzeum.

Dobudowano ryzality na osi wschód-zachód oraz parterowe arkadowe podcienia. Na szczytach ryzalitów od strony wschodniej umieszczono maszkarony przedstawiające karykatury prezydentów Krakowa - Józefa Dietla i Mikołaja Zyblikiewicza (autor: Walery Gadomski na podstawie rysunku Jana Matejki).

Na fasadzie zachodniego ryzalitu, nad oknami, znajdują się kartusze z łacińskimi sentencjami, projektu Józef Szujskiego.

Po lewej stronie (patrząc z ul. Szewskiej):

„NATALE SOLVM DVLCE DINE CVNCTOS DVCIT ET IMMEMORES NON SINIT ESSE SVI”

W tłumaczeniu na język polski: „Nasz kraj przepełnia nas niezwykłą słodyczą i nigdy nie pozwala zapomnieć że do niego należymy” (cytat z „Listów z Pontu” Owidiusza).

I po prawej:

„ILLA NON EST CIVITAS CVM LEGES IN EA NIHIL VALENT CVM MOS OCCI DIT PATRIVS”

„Nie może istnieć państwo, gdy prawa w nim nic nie znaczą i gdy ginie obyczaj ojczysty” (cytat z „Paradoksów” Cycerona).

Szczyt ryzalitu wieńczy rzeźba projektu Jana Matejki „Dzień i Noc”.

Współczesność

Wizerunek Sukiennic w czasie okupacji niemieckiej został umieszczony na banknotach o nominale 50 złotych emitowanych przez Bank Emisyjny w Polsce.

Współcześnie w Sukiennicach znajdują się dwa rzędy kramów, głównie z biżuterią, pamiątkami czy rękodziełami. Obecnie na piętrze Sukiennic (w dawnym szmatruzie) znajduje się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Stanowi ona oddział Muzeum Narodowego. Na parterze Sukiennic znajduje się również słynna kawiarnia Noworolski. Pod zewnętrzną częścią sukiennic zachowane jest zabytkowe i sprawne oświetlenie gazowe.

W 2010 r. otwarto oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Podziemia Rynku Głównego, do którego wejście znajduje się w Sukiennicach. Zwiedzający wędrują pod ziemią wokół Sukiennic szklanymi pochylniami i kładkami, zawieszonymi ponad dawnymi traktami, w tym brukami średniowiecznych Sukiennic.

Galeria

• 

  Gotyckie Sukiennice istniejące do 1555

• 

  Sukiennice przed przebudową na obrazie Aleksandra Gryglewskiego, rok 1869

• 

  Sukiennice przed przebudową na fotografii Ignacego Kriegera, rok 1870

• 

  Sukiennice w 1915

• 

  Sukiennice w 1930

• 

  Sukiennice od północy

• 

  Sukiennice od południa

• 

  Wnętrze Sukiennic z kramami

• 

  Jeden z maszkaronów Gucciego

• 

  Maszkaron-prezydent Krakowa Mikołaj Zyblikiewicz

• 

  Nóż w Sukiennicach

• 

  Głowica arkad od strony zachodniej, projekt Jana Matejki

• 

  Arkady od strony wschodniej.

• 

  Ryzalit zachodni

• 

  Nietoperz na murze Sukiennic

• 

  Sukiennice na rewersie banknotu 50 złotowego Generalnego Gubernatorstwa

Zobacz też

• Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach
• Kramy Dominikańskie w Krakowie
• Kawiarnia Noworolski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Sukiennice – dokładny opis zabytku uzupełniony galerią zdjęć
• Sukiennicena stronie polska-org.pl
• Archiwalne widoki Sukiennic w bibliotece Polona