Sulajman an-Nabulusi

Sulajman an-Nabulusi (arab. سليمان النابلسي, Sulaymān an-Nābulusī; ur. 1908 w As-Salt, zm. 1976) – jordański polityk, premier Jordanii od października 1956 do kwietnia 1957 roku.

Życiorys

Wczesna działalność

Ukończył studia w zakresie prawa i nauk społecznych na Uniwersytecie Amerykańskim w Bejrucie na początku lat 30. XX wieku^[1]. Po studiach podjął pracę w charakterze nauczyciela w Al-Karaku, gdzie zaangażował się w arabski ruch narodowy i poprowadził manifestację przeciwko deklaracji Balfoura. W rezultacie został zmuszony do wyjazdu z Al-Karaku i powrotu do rodzinnego As-Salt. W 1932 roku zamieszkał w Ammanie^[2]. Następnie odszedł z dotychczasowej pracy i zdobył posadę urzędniczą, a następnie został dyrektorem państwowego Banku Rolnego. Na stanowisku tym pozostawał do 1946 roku^[1]. W tym samym roku, za dalszą aktywność w ruchu palestyńskich Arabów sprzeciwiających się emigracji Żydów do Palestyny, został zmuszony do wyjazdu do Asz-Szaubaku^[2].

Polityk jordański

W latach 1947-1949 an-Nabulusi był ministrem finansów i gospodarki Jordanii. Następnie spędził dziewięć miesięcy w więzieniu za opublikowanie artykułu krytykującego traktat brytyjsko-jordański z 1948 roku. Wydarzenie to nie przeszkodziło mu w 1950 roku ponownie wejść do rządu, również w charakterze ministra finansów i gospodarki. W 1950 roku otrzymał od króla Abd Allaha tytuł paszy^[2]. W 1953 roku został ambasadorem Jordanii w Wielkiej Brytanii^[3].

Wyjazd do Wielkiej Brytanii sprawił, że an-Nabulusi utwierdził się w swoich panarabskich, narodowych i antysyjonistycznych przekonaniach, co sprawiło, że znalazł się w opozycji względem króla Husajna^[1]. Założył wówczas Partię Narodowych Socjalistów o panarabskim i ogólnikowo socjalistycznym programie^[4].

W 1955 roku partia an-Nabulusiego wprowadziła swoich deputowanych do jordańskiego parlamentu, jednym z nich był jej przywódca. Prawdopodobnie o tym, że lewica (Partia Narodowych Socjalistów oraz komuniści) nie zdobyła wspólnie większości zdecydowały manipulacje wynikami wyborów przeprowadzone przez dwór królewski^[1]. An-Nabulusi został jednak przywódcą największego klubu parlamentarnego, co umożliwiło mu uzyskanie znaczącego wpływu na politykę zagraniczną Jordanii. Zgodnie z głoszonymi przez jego partię hasłami solidarności i współpracy wojskowej krajów arabskich, wspólnej walki z imperializmem i wyzwolenia Jordanii spod wpływów obcych dzięki jego wystąpieniom Jordania nie weszła do Paktu Bagdadzkiego^[1].

Premier Jordanii

W październiku 1956 roku partia an-Nabulusiego wygrała z nieznaczną przewagą przedterminowe^[1] wybory parlamentarne, zdobywając 12 mandatów w 40-osobowym parlamencie Jordanii. W zgromadzeniu znaleźli się również komuniści (koalicja mniejszych ugrupowań pod nazwą Blok Narodowy) oraz jordański oddział partii Baas, ponadto lewicę popierało kilku posłów niezrzeszonych. W rezultacie an-Nabulusi uzyskał większość parlamentarną i król Husajn powierzył mu misję utworzenia rządu. Jego gabinet ogłosił poparcie dla naseryzmu, dążył do nawiązania bliskiej współpracy z Egiptem rządzonym przez Nasera i zerwania związków z Wielką Brytanią^[5]. W czasie kryzysu sueskiego rząd Jordanii bezwarunkowo popierał Egipt^[5]. Jordania nie udzieliła jednak Egiptowi pomocy wojskowej, za czym opowiadał się Husajn. An-Nabulusi przekonał go, by nie brać udziału w konflikcie natychmiast, lecz poczekać na rozwój sytuacji; ostatecznie Jordania nie odegrała żadnej roli w kryzysie^[6].

Rząd doprowadził natomiast do natychmiastowego usunięcia z Jordanii oficerów i specjalistów brytyjskich^[5], a finansowe subsydia zachodnioeuropejskich sojuszników dla armii jordańskiej miała zastąpić pomoc z Egiptu, Syrii i Arabii Saudyjskiej, w ramach podpisanego w styczniu 1957 roku Arabskiego Porozumienia dla Solidarności. Okazało się jednak, że kraje te zadeklarowały przekazanie Jordanii wyższych kwot, niż były w stanie lub chciały rzeczywiście wypłacić^[7]. 14 marca 1957 roku rząd an-Nabulusiego doprowadził do rozwiązania traktatu z Wielką Brytanią i całkowitego zakończenia współpracy wojskowej z nią. Król Husajn, chociaż nie popierał tego kroku, nie zaprotestował, oczekując na spadek popularności gabinetu^[8]. Początkowo król zaakceptował nawet zgodę premiera na wydawanie przez komunistów własnej gazety, ostatecznie jednak zmusił go do jej wycofania^[1]. Otwarcie skrytykował premiera dopiero w kwietniu, gdy an-Nabulusi zdecydował o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych z ZSRR. 10 kwietnia 1957 roku Husajn zażądał od premiera podania się do dymisji, co an-Nabulsi uczynił, podkreślając, że decyzja ta została na nim wymuszona. W nowo utworzonym rządzie Husajna al-Chalidiego został ministrem spraw zagranicznych, gdyż król nie chciał całkowicie zrażać do siebie odsuniętej od władzy lewicowej opozycji^[9].

Stan wyjątkowy w 1957

24 kwietnia Partia Narodowych Socjalistów zebrała się na kongresie, na którym pod adresem rządu wysunięto żądania podania się do dymisji, by umożliwić powrót rządów lewicowych, zacieśnienia stosunków z Egiptem i Syrią aż do ustanowienia unii trzech państw, ogłoszenia neutralności i odrzucenia doktryny Eisenhowera, usunięcia ze stanowisk dwóch polityków szczególnie związanych z królem Szarifa an-Nasira oraz Bahdżata at-Talhuniego. Al-Chalidi odrzucił te żądania. Wówczas an-Nabulusi zrezygnował ze stanowiska ministra^[10]. Następnego dnia upadł cały gabinet. Król Husajn wprowadził w kraju stan wyjątkowy i uczynił premierem przeciwnika naseryzmu i zwolennika współpracy ze Stanami Zjednoczonymi Ibrahima Haszima^[11]. Wprowadzona została cenzura, a ponad tysiąc aktywistów opozycyjnych aresztowano. Zlikwidowane zostały partie polityczne, a wszelka działalność uznana za zagrożenie dla stabilności państwa podlegała karze do dwóch lat pozbawienia wolności, przy czym kary te wymierzały sądy wojskowe. W ten sposób de facto zabroniona została jakakolwiek działalność polityczna niezgodna ze stanowiskiem dworu^[10].

An-Nabulusi i Gamal Abdel Naser w czasie konferencji Parlamentu Arabskiego, 1968

Sulajman an-Nabulusi znalazł się w areszcie domowym, chociaż nie przedstawiono mu żadnych zarzutów. Część jego zwolenników i współpracowników została aresztowana i skazana przez sądy wojskowe na kary więzienia, inni zbiegli do Syrii^[12]. W sierpniu 1961 roku został przez króla ułaskawiony^[1]. Nie odegrał więcej znaczącej roli politycznej^[13], chociaż jeszcze w 1968 roku był przewodniczącym delegacji Jordanii na konferencji Parlamentu Arabskiego w Kairze.

Jego syn Faris również jest politykiem związanym z panarabską lewicą^[13].

Przypisy