Sumki

Artykuł

53°50′38.8″N 21°56′59.6″E

- błąd

4 m

WD

53°50'22"N, 21°57'22"E

- błąd

2077 m

Odległość

2 m

Sumki
osada
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

piski

Gmina

Orzysz

Sołectwo

Pianki

Strefa numeracyjna

87

Kod pocztowy

12-250[1]

Tablice rejestracyjne

NPI

SIMC

0764016

Położenie na mapie gminy Orzysz
Mapa konturowa gminy Orzysz, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Położenie na mapie powiatu piskiego
Mapa konturowa powiatu piskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Ziemia53°50′38,8″N 21°56′59,6″E/53,844111 21,949889

Sumki[2] (niem. Sumken) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. Miejscowość wchodzi w skład sołectwa Pianki.

Opis

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Osada położona przy drodze krajowej 63 na odcinku Orzysz - Giżycko. W pobliżu znajdują się dwa niewielkie jeziora: Kieplin (24 ha) oraz Przelestka lub Przechozdka (3 ha). Obecnie we wsi znajduje się kilka domów z początku XX w. Swego czasu istniał tu Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny ze Stadniną Koni.

Nazwa

W dokumencie lokacyjnym (1443) im Dorf Neuendorff[3]. W dokumentach krzyżackich Sumbken[3][4], Kursintki oder Sompky[5], Kersunken (1498)[6], Slompky[6], Sumpken[7][8]. Na mapie Districtus Reinensis (1663) Józefa Naronowicza-Narońskiego - Somkiem[9].
Później nadal Sumbken i Sumken[2][10]. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z 17 października 1949 roku o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości, nadano obowiązującą nazwę Sumki[2].

Historia

Przywilej lokacyjny Sumek został nadany w 1443 roku, przez wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausena, Wawrzyńcowi Polan. Dan w Rastemborku w sobotę po ś. Macieju apostole[8]. Stało się to tego samego dnia, w którym został on również dziedzicznym sołtysem Nowej Wsi (Neuendorff) czyli obecnego Orzysza. W przywileju lokacyjnym Orzysza Wawrzyniec jest nazwany Polin, co najpewniej świadczy, że był Polakiem. Dobra służebne Sumki założone zostały na 10 łanach, na prawie magdeburskim z obowiązkiem jednej służby konnej z 10-letnią wolnizną. Potem wolni z Sumek musieli oddawać płużne. Zastrzeżono, że gdyby właściciele dóbr je opuścili i wyjechali za granicę, majątek miał przejść z powrotem w posiadanie Zakonu. W dokumentach z końca XV wieku Sumki wymieniane zostają jako Kursintki oder Sompky[5], a także Kersunken. Może to świadczyć o tym, że w tym czasie siedzieli w Sumkach Kurzątkowie[6]. Sumki należały do parafii w Orzyszu, administracyjnie podlegały rewirowi w Grzegorzach.
W październiku 1656 roku Tatarzy uprowadzili w jasyr 2 mieszkańców Sumek, mężczyznę i kobietę.
Według danych opublikowanych w 1823 roku w Sumkach było 5 gospodarstw i mieszkało 29 osób[11]. W 1857 roku Sumki liczyły 46 mieszkańców[10].
Do 1945 Sumki były przysiółkiem należącym do wsi Pianki obejmującym dwa duże gospodarstwa rolne[12].

Zabytki

  • Dawny cmentarz ewangelicki.

Najstarszy zachowany nagrobek: Marie Prystaw z domu Sczislo †1934.

Turystyka

Przez Sumki przebiega szlak szlak rowerowy żółty rodzinny[13].

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1240 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. ↑ a b c Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 17 października 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1949 r. nr 92, poz. 1105)
  3. ↑ a b Białuński G. Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich ... s. 36.
  4. ↑ Barkowski O. Beiträge zur Siedlungs... s. 224.
  5. ↑ a b Barkowski O. Beiträge zur Siedlungs... s. 208.
  6. ↑ a b c Białuński G. Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich ... s. 72.
  7. ↑ Barkowski O. Beiträge zur Siedlungs... s. 223.
  8. ↑ a b Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 472.
  9. ↑ Jan Szeliga Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku. Biblioteka Narodowa, Warszawa, 1997, ilustracja nr 2.
  10. ↑ a b Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen. Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg, 1857 s. 302.
  11. ↑ Dr. Leopold Krug, Alexander August Mützell Neues Topographisch-Statistisch-Geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. Vierter Band P-S. Karl August Kümmel, Halle, 1823, s. 412.
  12. ↑ Pawlicki R., Sikorski P., Wierzba M. Przewodnik po ścieżkach rowerowych s. 117.
  13. ↑ Pawlicki R. Sikorski P., Wierzba M. Przewodnik po ścieżkach rowerowych... s. 111.

Bibliografia

  • Grzegorz Białuński: Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996. ISSN 0585-3893.
  • Otto Barkowski. Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschunge. 11. Jahrgang, H. 1, s. 197–224, 1934.
  • R. W. Pawlicki, P. Sikorski, M. Wierzba, Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Ziemia Orzyska, Orzysz, 2004
  • Statut gminy Orzysz


Gmina Orzysz
Wsie
Kolonia
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Gmina Orzysz

Media użyte na tej stronie

Orzysz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Pisz County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pisz County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.92 N
  • S: 53.42 N
  • W: 21.39 E
  • E: 22.32 E
Szlak rowerowy żółty.svg
Żółty szlak rowerowy