Superintendent generalny Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP

Kalwinizm

Coa Illustration Cross Hugenot.svg
Krzyż hugenocki

Geneza
Teologia
Symbole wiary
Postacie
Nurty
Polska
Organizacje
bp Semko Koroza – aktualny superintendent generalny

Superintendent generalny – funkcja jednego z duchownych Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP. powołanego przede wszystkim do troski o jedność wiary i życia wszystkich parafii oraz o ducha braterstwa i wzajemnej pomocy wśród współwyznawców[1]. Superintendentowi od lat 70. XX wieku przysługuje tytuł Biskupa. Pozycja superintendenta–biskupa, nie jest odrębnym urzędem, ale jedynie funkcją, na którą pastor – zarówno mężczyzna jak i kobieta – może zostać wybrana na okres 10 lat. Superintendent nie jest też zwierzchnikiem (osobą kierującą) Kościołem, które to zadanie pełni Prezes Konsystorza[2]. Obecnym superintendentem w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w RP jest ks. Semko Koroza.

Historia

Kościół Ewangelicko-Reformowany w dawnej Rzeczypospolitej jako jedyny, oprócz Kościoła ewangelicko-reformowanego na Węgrzech, zachował instytucję biskupów, co ciekawe, za aprobatą samego Jana Kalwina.

Początkowo, nosili oni tytuły seniorów (Jednota Braci Czeskich w Wielkopolsce) albo superintendentów (Małopolska i Litwa) i zwykle bywali oni wybierani spośród starszych duchownych. Jednota Braci Czeskich (Wielkopolska) przywiązywała dużą wagę do tego, by było zawsze dwóch seniorów, tak by móc zachować sukcesję biskupią przy ordynacji następcy i funkcję tę sprawowali dożywotnie. W Jednocie małopolskiej od XVII wieku superintendenci generalni byli wybierani na trzyletnią kadencję, choć zazwyczaj sprawowali tę funkcję dożywotnio. Jednota Małopolska miała oprócz superintendenta generalnego także seniorów i dwóch konseniorów dystryktowych (diecezjalnych). Jednota litewska miała jednego superintendenta generalnego w l. 1634-c.1660 gdy funkcja ta poszła w zapomnienie oraz jednego seniora i konseniora duchownego dla każdego dystryktu kościelnego.

W XVIII wieku wraz z kurczeniem się polskiego kalwinizmu, seniorzy generalni poczęli odgrywać coraz większą rolę, szczególnie od 1702, gdy Jednoty małopolska zrezygnowała z superintendentów prowincjonalnych i seniorów dystryktowych, zastępując ich dwoma seniorami duchownymi.

Na początku XIX wieku pod wpływem z zachodniej Europy seniorów zaczęto znów nazywać superintendentami generalnymi – funkcję tę wskrzesiła w 1832 Jednota Litewska. Nazwa "superintendent generalny" wyparła „seniora” zupełnie w XIX wieku. Nazwę „senior” najdłużej utrzymała Jednota małopolska aż do rozwiązania w 1849 roku oraz dystrykt żmudzki Jednoty Litewskiej (do 1893). Ostatnim duchownym noszącym (honorowy) tytuł seniora był w l. 1922-1939 Kazimierz Szefer (1861-1939).

Po II wojnie światowej, znów pod wpływem teologii reformowanej z Zachodu, nazwę „superintendent” zamieniono na bardziej znajomą w Polsce – biskup – choć prawo wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP dalej używa obu nazw zamiennie.

Procedura wyboru

Zgodnie z prawem wewnętrznym Kościoła, znowelizowanym podczas posiedzenia Synodu 22-24 czerwca 2012 r. w Zelowie, duchowny, który pracuje nieprzerwanie w Kościele od najmniej 15 lat od ordynacji i cieszy się w Kościele autorytetem duchowym i moralnym, może zostać wybrany superintendentem. Wyboru dokonuje Synod Kościoła spośród co najmniej dwóch kandydatów przedstawionych przez konferencję duchownych, Konsystorz, lub parafie[3]

Kompetencje

Kompetencje superintendenta generalnego określa prawo wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP[4].

Biskup powinien pod każdym względem przyświecać wszystkim duchownym i świeckim członkom Kościoła dobrym przykładem i okazywać gorliwość w sprawach Kościoła. Do jego podstawowych obowiązków należy czuwanie, aby:

  • jedność Kościoła pod względem wiary i życia była zachowana we wszystkich parafiach,
  • wśród współwyznawców panował duch braterstwa i wzajemnej pomocy.

Do obowiązków biskupa należy również:

  • udział w pracach prezydium Synodu i konsystorza,
  • opieka nad kandydatami na duchownych,
  • ordynowanie duchownych, diakonów i wprowadzanie w urząd kaznodziejów świeckich,
  • wprowadzanie w urząd członków konsystorza,
  • coroczne wizytowanie parafii,
  • opiniowanie wydawnictw o treści religijnej,
  • przedstawianie Synodowi rocznych sprawozdań,
  • nadzór nad nauczaniem religii,
  • przedstawianie Synodowi i Konsystorzowi wniosków konferencji duchownych.

Superintendent z urzędu wchodzi w skład Konsystorza[5] oraz Prezydium Synodu[6] jako ich wiceprezes.

Wprowadzenia w funkcję superintendenta dokonują duchowni wyznaczeni przez Prezydium Synodu. Z chwilą zakończenia kadencji, duchowny wraca do rangi zwykłego duchownego.

Superintendenci generalni w od XIX wieku

Lista superintendentów generalnych Synodu ewangelicko-reformowanego w Królestwie Polskim (do 1945) i Kościoła Ewangelicko-reformowanego w Rzeczpospolitej Polskiej[7].

KadencjaSuperintendentUrodzonyZmarł
1807–1831Karol Bogumił Diehl15 kwietnia 1765, Leszno1831, Poznań
1831–1839Fryderyk Jakub Teichmann11 września 1789, Szczepanowice24 czerwca 1839, Warszawa
1849–1879Józef Spleszyński6 lutego 1808 Sielec16 lutego 1879 Warszawa
1879–1908August Karol Diehl13 sierpnia 1837 Warszawa27 lutego 1908 Warszawa
1908–1910Fryderyk Jelen24 października 1851 Libica, Czechy4 lutego 1910 Warszawa
1910–1930Władysław Semadeni3 lipca 1865 Warszawa15 października 1930, Warszawa
1930–1948Stefan Skierski4 grudnia 1873 Kielce31 stycznia 1948 Warszawa
1949–1952Kazimierz Ostachiewicz4 maja 1883, Podledowo6 kwietnia 1952, Warszawa
1952–1978bp Jan Niewieczerzał23 kwietnia 1914, Łódź7 listopada 1981, Warszawa
1978–2002bp Zdzisław Tranda18 grudnia 1925, Poznań
2002–2022bp Marek Izdebski1958, Cieszyn
od 2022bp Semko Koroza26 listopada 1965

Superintendenci generalni Jednoty litewskiej (wileńskiej)

Lista superintendentów generalnych Jednoty litewskiej, zwanej od 1920 r. Jednotą wileńską[8].

KadencjaSuperintendentUrodzonyZmarłUwagi
1832–1845Aleksander Aniszewski1772, Piaski Wielkie7 kwietnia 1845, Jelcowszczyna
1845–1854Rafał Downar1751, Woroniewicze6 października,

1854, Wilno

1855–1860Michał Reczyński1797, Wilno22 lutego 1860, Wilno
1860–1879Stefan Lipiński26 grudnia 1804, Jazienica21 listopada, 1879, Wilno
1880–1881
Jan Mandzelowski22 czerwca 1809, Stryjna29 lipca 1885, Izabelin
1881–1891Konstanty Moczulski26 września 1826, Dziewałtów21 listopada 1887, Wilno
1891–1893Józef Głowacki2 kwietnia,

1830, Niepokojczyce

27 czerwca 1893, Wilno
1893–1902Andrzej Kader24 listopada 1831, Rygmuntyszki4 czerwca 1902, Wilno
1902–1920Wilhelm Mieszkowski29 września 1852, Ostaszyn26 sierpnia 1920, SzwabiszkiW latach 1920-1925 urząd wakował.
1925

–1938

Michał Jastrzębski29 września 1859, Izabelin16 czerwca 1938, Wilno
1938–1945Konstanty Kurnatowski9 kwietnia 1878, Mitawa3 lutego 1966, RastedeWyjechał z Wilna do Szwecji w 1940 roku.
1922–1940Povilas Jakubėnas11 kwietnia 1871, Wojtkuny30 maja 1953, SzwajcariaSuperintendent generalny na Litwie Kowieńskiej, niezależnej tzw. Jednoty kowieńskiej.

Bibliografia

  • Kazimierz Bem, Słownik Biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych. Pastorzy i diakonisy Jednoty Małopolskiej i Jednoty Warszawskiej 1815-1939, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2015.
  • Ewa Cherner, Słownik biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych. Jednota litewska i wileńska 1815-1939, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2017.

Przypisy

  1. ↑ Prawo Wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, art 61.
  2. ↑ Wykaz kościołów i związków wyznaniowych działających na podstawie odrębnych ustaw, MSW RP [dostęp 2012-07-29] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-21].
  3. ↑ Prawo Wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP, art. 60 pkt 1-2
  4. ↑ Prawo Wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego art. 60-61.
  5. ↑ Prawo Wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP, art 44
  6. ↑ Prawo Wewnętrzne Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP, art. 35
  7. ↑ K. Bem, Słownik Biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych. Pastorzy i diakonisy Jednoty Małopolskiej i Jednoty Warszawskiej 1815-1939, 2015, s. 213.
  8. ↑ E. Cherner, Słownik biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych. Jednota litewska i wileńska 1815-1939, 2017, s. 398-401.

Media użyte na tej stronie

Semko Koroza (pastor).jpg
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pastor Semko Koroza w kościele Świętej Trójcy w Warszawie