Susk Stary

Susk Stary
— wieś —
Dwór z końca XVIII w.
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
Gmina	Rzekuń
Liczba ludności (2011)	223[1][2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-411[3]
Tablice rejestracyjne	WOS
SIMC	0519587[4]
Położenie na mapie gminy Rzekuń Susk Stary
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Susk Stary
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Susk Stary
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego Susk Stary
53°04′08″N 21°40′20″E/53,068889 21,672222

Susk Stary – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Rzekuń^[4][5].

Dawniej folwark Susk.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzekuniu^[6].

Historia

Wieś założona pod koniec XIV w. przez miecznika brzeskokujawskiego Jana z Zakrzewa. Następnie w posiadaniu jego brata Chebdy (wzmianki 1408, 1425, 1442), protoplasty rodu Suskich (Chebda-Suskich) herbu Pomian. Własnością Suskich wieś pozostawała do drugiej połowy XVIII w., kiedy to około 1770 r. przejął ją po sędzim ziemskim zambrowskim Mikołaju Zenonie Suskim, poseł ziemi łomżyńskiej i podstoli łomżyński Antoni Bukowski z żoną Teresą z Krajewskich. W 1774 r. właścicielem Suska był bratanek Antoniego, szambelan królewski Mikołaj Bukowski z żoną Konstancją z Pudłowskich, a po nich syn Antoni z żoną Anną z Glinków starościanką makowską. Po 1840 r. majątek przeszedł w ręce bratanka Anny, Mikołaja Glinki, właściciela Szczawina.

Wieś szlachecka Susko Stare położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie ostrołęckim ziemi łomżyńskiej^[7].

W 1890 r. Mikołaj wydzielił ze swojego majątku Stary Susk dając go powracającemu ze studiów w Paryżu synowi Władysławowi, który uczynił z Suska przodujący w regionie majątek. Osuszał i drenował okolicę. Prowadził, uznawaną za najlepszą w kraju, oborę zarodową szwyców (szwajcarska rasa brunatnych krów górskich) reprezentowaną na wystawach w Warszawie, Kijowie, Moskwie i Petersburgu. W 1904 r. założył jako jedno z pierwszych na terenach zaboru rosyjskiego kółko rolnicze. W 1919 r. przekazał majątek synowi Janowi, w którego władaniu Susk pozostał do 1931 r., gdy przejęło go w związku z długami rodziny Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Od Towarzystwa posiadłość dzierżawiła początkowo rodzina Skłodowskich, a w 1935 r. kupiła ją rodzina Kiborttów.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało folwark – 178 osób w 6 budynkach mieszkalnych^[8]

Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w m. Rzekuń. Podlegała pod Sąd Grodzki w Ostrołęce i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy Ostrołęka 2 (stacja kolejowa)^[9].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Scharfenwiese Regierungsbezirk Zichenau (rejencji ciechanowskiej) III Rzeszy^[10].

W Polsce Ludowej majątek (ówcześnie ok. 110 ha) został rozparcelowany.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.

Zabytki

We wsi znajduje się dwór wzniesiony ok. 1770 r. dla Antoniego Bukowskiego. Przebudowany gruntownie w „stylu dworkowym” w latach 1925–1926 przez Jana Glinkę prawdopodobnie według projektu Jana Macury. W latach 50. XX w. przebudowany na mieszkania dla pracowników POM i zasiedlony, ulegał powolnej dewastacji. Na początku XXI w. sprzedany wraz z pozostałościami parku osobom prywatnym.

Dwór, zwrócony frontem ku południowi jest murowany z cegły, tynkowany, boniowany na narożach. Podpiwniczony, parterowy z mieszkalnym poddaszem. Podczas przebudowy w 1925 r. dostawiono dwa skrzydła pod kątem prostym od tyłu co utworzyło dziedzińczyk otoczony podcieniem wspartym na kolumnach. Wewnątrz układ dwutraktowy, symetryczny, z sienią na osi. Od frontu wgłębny portyk, nad którym znajduje się trójkątny szczyt z okulusem, a nad nim kartusz z herbem Glinków Trzaska. Dachy dwuspadowe.

Dwór znajduje się w pozostałościach parku założonego prawdopodobnie pod koniec XVIII w. Pozostałością pierwotnego założenia jest aleja dojazdowa obsadzona grabami. Około 1900 r. park przekomponowany został przez Władysława Glinkę według projektu Stefana Celichowskiego i ponownie w 1925 r. przez ostatniego właściciela z Glinków, według projektu Stefana Rogowicza. W PRL, podobnie jak dwór, uległ dewastacji.

Przypisy

Bibliografia

• Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska, Ostrołęka i okolice. Zeszyt 11 tomu X (Dawne województwo warszawskie) Katalogu zabytków sztuki w Polsce ​ISBN 83-221-0218-6​.
• Jan Kremer, Władysław Glinka w Polskim Słowniku Biograficznym Tom VIII, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1959-1960
• Magdalena Mrozek. Historia bez hipoteki. „Tygodnik Ostrołęcki”, 28 lipca 2003. 

Linki zewnętrzne

• Susk 1(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 601 .