Sutanna

Sutanna prymasa Stefana Wyszyńskiego

Rzymskokatolicki prymas Polski abp Wojciech Polak w sutannie

Sutanna papieska należąca do Jana Pawła II

Kardynał Tarcisio Bertone w białej sutannie dozwolonej na podstawie indultu dla tropikalnych regionów.

Anglikański prymas Anglii abp Rowan Williams w sutannie.

Sutanna (z wł. sottano – spódnica), w kościołach wschodnich podraznik – wierzchni ubiór duchownych, w różnym kolorze, zależnym od stanowiska w hierarchii, zwany też rewerendą. Noszenie sutann zalecił papież Sykstus V w 1589 r. konstytucją Cum sacrosanctum^[1].

Księża początkowo nosili ubrania typowe dla swoich czasów i tylko, gdy zakładali szaty kapłańskie, aby odprawić mszę świętą, wyglądali inaczej.

Z biegiem czasu zmieniała się moda, a duchowieństwo, zamiast nadążać za resztą świata w tej dziedzinie, zachowało dawny sposób ubierania się. W XII i XIII wieku kapłani przyjęli rzymską sutannę jako zwykłą odzież, która odróżniała ich od świeckich. Wkrótce po tej decyzji Kościół wprowadził kolejne regulacje, które wymagały, aby kapłani nosili charakterystyczny strój^[2].

Sutanna w obecnym kształcie pojawiła się w XVI wieku. Jest to długa szata do kostek, lekko wcięta w pasie, z niskim stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guziczków^[3], noszona przez duchownych różnych wyznań chrześcijańskich, w tym katolickich, prawosławnych, starokatolickich, anglikańskich, ewangelickich i prezbiteriańskich. Pierwsze szaty wyróżniające duchownych noszono już w starożytności chrześcijańskiej. Synod w Bradze w 572 nakazał noszenie stroju duchownego kapłanom wychodzącym z domu. Strój podobny do sutanny (sutanela lub rewerenda), na który zakładają komżę noszą także często ministranci.

Obecnie kapłani wkładają sutannę jako strój codzienny. Dopuszcza się również używanie tzw. krótkiego stroju duchownego^[4]: koszuli z koloratką i ciemnego garnituru^[5]. Szczegółowe przepisy dotyczące noszenia sutanny określa ordynariusz.

Kolorystyka

Określone kolory sutanny odpowiadają miejscu w hierarchii. W Kościele rzymskokatolickim białą sutannę nosi papież, czerwoną – kardynałowie, fioletową (rubinową) – arcybiskupi, biskupi i infułaci, a także kapłani z tytułem kanonika (ale na co dzień mogą też nosić zwykłą, czarną sutannę z obszyciem w odpowiednim kolorze, którą mogą także nosić prezbiterzy noszący godność prałata), czarną – prezbiterzy^[6] oraz diakoni, a także klerycy przygotowujący się do kapłaństwa, którzy otrzymują sutannę podczas uroczystego obrzędu tzw. obłóczyn. Kapłani w krajach misyjnych – ze względu na klimat – noszą luźne sutanny koloru białego. Sutannę mogą nosić także uczniowie niższego seminarium duchownego, lecz tylko podczas służby przy ołtarzu.

Białą sutannę papieską z pelerynką oraz podwójnymi rękawami noszą księża z zakonu kanoników regularnych laterańskich, gdyż to właśnie ten zakon, gdy jego członkowie zasiadali na Stolicy Apostolskiej, wprowadził białą sutannę jako strój papieski. Jest to oryginalny strój zakonu kanoników regularnych, wprowadzony jako strój papieski.

Elementy dodatkowe

Dopełnieniem sutanny jest nakrycie głowy – biret w odpowiednim kolorze, a także piuska, noszona obowiązkowo przez biskupów.

Papież, biskupi, niektórzy księża diecezjalni, a także kapłani niektórych zgromadzeń i zakonów używają do sutanny szerokiego pasa jedwabnego lub wełnianego (np. pallotyni).

Ponadto papież, kardynałowie oraz biskupi w stroju na uroczyste okazje używają do sutanny tzw. pelerynki (wł. pellegrina), będącej krótką narzutą na ramiona przypominającą mucet, jednak charakteryzującą się rozcięciem w środkowej części.

						(c) Tom Lemmens, CC BY 4.0
papież	emerytowany papież	kardynał	arcybiskup lub biskup	Prałat Honorowy Jego Świątobliwości, infułat	kanonik, Kapelan Honorowy Jego Świątobliwości	prezbiter, diakon, alumn

Szaty duchowne w tradycji wschodniej

Codzienna szata duchowieństwa kościołów wschodnich (riasa) od sutanny księży katolickich różni się szerokimi rękawami.

biskup	batiuszka	ksiądz-mnich	mnich

Szaty duchownych tradycji mariawickiej

Strój duchowieństwa mariawickiego (biskup, prezbiter i diakon)

Mariawicki habit zaprojektowany przez św. Marię Franciszkę to szara tunika z wyłożonym na nią białym kołnierzykiem – koloratką. Sutanna przepasana jest paskiem (który noszony jest przez kleryków i osoby zakonne). Na habit kapłani zakładają dodatkowo popielaty szkaplerz z wyhaftowaną małą monstrancją na wysokości piersi. Nakrycie głowy stanowi biret w kolorze habitu. Dawniej w użyciu były także szare piuski. Biskupi noszą dodatkowo pektorał wykonany z kości słoniowej.

Zobacz też

• hierarchia kościelna
• strój chórowy

Przypisy

Bibliografia

• Zygmunt Poniatowski: Mały słownik religioznawczy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969.

Liturgia rzymska Kościoła katolickiego

Obrzędy liturgiczne	chrzest bierzmowanie msza zwyczajna forma rytu rzymskiego nadzwyczajna forma rytu rzymskiego sakrament pokuty i pojednania namaszczenie chorych sakrament święceń sakrament małżeństwa liturgia godzin sakramentalia
Paramenty liturgiczne	kielich patena puszka (cyborium) kustodia melchizedek monstrancja konopeum naczynie na krzyżmo waskulum ampułki trybularz (kadzielnica) łódka aspersorium kropidło dzwonki mszalne tintinnabulum baldachim umbraculum sztandar procesyjny feretron relikwiarz krzyż procesyjny
Księgi liturgiczne	mszał rytuał pontyfikał brewiarz ewangeliarz lekcjonarz kolektarz graduał antyfonarz martyrologium psałterz sakramentarz agenda liturgiczna rubrycela
Bielizna kielichowa	korporał palka puryfikaterz ręczniczek welon kielichowy bursa
Szaty liturgiczne	humerał alba cingulum manipularz (sudarium) tunika (tunicella) stuła dalmatyka ornat kapa (pluwiał) pierścień pektorał pastorał mitra paliusz welon naramienny (tuwalnia)
Strój chórowy	sutanna koloratka biret komża rokieta mucet piuska habit coculla
Szaty papieskie	Pierścień Rybaka camauro subcinctorium falda fanon mantum tiara
Zobacz też	ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego rok liturgiczny kolory liturgiczne nabożeństwa