Sutanna

Sutanna prymasa Stefana Wyszyńskiego
Rzymskokatolicki prymas Polski abp Wojciech Polak w sutannie
Sutanna papieska należąca do Jana Pawła II
Kardynał Tarcisio Bertone w białej sutannie dozwolonej na podstawie indultu dla tropikalnych regionów.
Anglikański prymas Anglii abp Rowan Williams w sutannie.

Sutanna (z wł. sottano – spódnica), w kościołach wschodnich podraznik – wierzchni ubiór duchownych, w różnym kolorze, zależnym od stanowiska w hierarchii, zwany też rewerendą. Noszenie sutann zalecił papież Sykstus V w 1589 r. konstytucją Cum sacrosanctum[1].

Księża początkowo nosili ubrania typowe dla swoich czasów i tylko, gdy zakładali szaty kapłańskie, aby odprawić mszę świętą, wyglądali inaczej.

Z biegiem czasu zmieniała się moda, a duchowieństwo, zamiast nadążać za resztą świata w tej dziedzinie, zachowało dawny sposób ubierania się. W XII i XIII wieku kapłani przyjęli rzymską sutannę jako zwykłą odzież, która odróżniała ich od świeckich. Wkrótce po tej decyzji Kościół wprowadził kolejne regulacje, które wymagały, aby kapłani nosili charakterystyczny strój[2].

Sutanna w obecnym kształcie pojawiła się w XVI wieku. Jest to długa szata do kostek, lekko wcięta w pasie, z niskim stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guziczków[3], noszona przez duchownych różnych wyznań chrześcijańskich, w tym katolickich, prawosławnych, starokatolickich, anglikańskich, ewangelickich i prezbiteriańskich. Pierwsze szaty wyróżniające duchownych noszono już w starożytności chrześcijańskiej. Synod w Bradze w 572 nakazał noszenie stroju duchownego kapłanom wychodzącym z domu. Strój podobny do sutanny (sutanela lub rewerenda), na który zakładają komżę noszą także często ministranci.

Obecnie kapłani wkładają sutannę jako strój codzienny. Dopuszcza się również używanie tzw. krótkiego stroju duchownego[4]: koszuli z koloratką i ciemnego garnituru[5]. Szczegółowe przepisy dotyczące noszenia sutanny określa ordynariusz.

Kolorystyka

Określone kolory sutanny odpowiadają miejscu w hierarchii. W Kościele rzymskokatolickim białą sutannę nosi papież, czerwoną – kardynałowie, fioletową (rubinową) – arcybiskupi, biskupi i infułaci, a także kapłani z tytułem kanonika (ale na co dzień mogą też nosić zwykłą, czarną sutannę z obszyciem w odpowiednim kolorze, którą mogą także nosić prezbiterzy noszący godność prałata), czarną – prezbiterzy[6] oraz diakoni, a także klerycy przygotowujący się do kapłaństwa, którzy otrzymują sutannę podczas uroczystego obrzędu tzw. obłóczyn. Kapłani w krajach misyjnych – ze względu na klimat – noszą luźne sutanny koloru białego. Sutannę mogą nosić także uczniowie niższego seminarium duchownego, lecz tylko podczas służby przy ołtarzu.

Białą sutannę papieską z pelerynką oraz podwójnymi rękawami noszą księża z zakonu kanoników regularnych laterańskich, gdyż to właśnie ten zakon, gdy jego członkowie zasiadali na Stolicy Apostolskiej, wprowadził białą sutannę jako strój papieski. Jest to oryginalny strój zakonu kanoników regularnych, wprowadzony jako strój papieski.

Elementy dodatkowe

Dopełnieniem sutanny jest nakrycie głowy – biret w odpowiednim kolorze, a także piuska, noszona obowiązkowo przez biskupów.

Papież, biskupi, niektórzy księża diecezjalni, a także kapłani niektórych zgromadzeń i zakonów używają do sutanny szerokiego pasa jedwabnego lub wełnianego (np. pallotyni).

Ponadto papież, kardynałowie oraz biskupi w stroju na uroczyste okazje używają do sutanny tzw. pelerynki (wł. pellegrina), będącej krótką narzutą na ramiona przypominającą mucet, jednak charakteryzującą się rozcięciem w środkowej części.

Papa tonaca.svg
Papa emerito tonaca.svg
Cassok Cardinal.svg
Cassock Bishop.svg
Cassock Honory Prelate Protonotary.png
Cassock (Chaplain of His Holiness).svg
Cassock (Priest).svg
(c) Tom Lemmens, CC BY 4.0
papieżemerytowany
papież
kardynałarcybiskup
lub
biskup
Prałat Honorowy
Jego Świątobliwości,
infułat
kanonik,
Kapelan Honorowy
Jego Świątobliwości
prezbiter,
diakon,
alumn

Szaty duchowne w tradycji wschodniej

Codzienna szata duchowieństwa kościołów wschodnich (riasa) od sutanny księży katolickich różni się szerokimi rękawami.

Eastern Orthodox Bishop.png
Eastern Orthodox Priest.png
Orthodox Monk-Priest.png
Monk.png
biskupbatiuszkaksiądz-mnichmnich

Szaty duchownych tradycji mariawickiej

Strój duchowieństwa mariawickiego (biskup, prezbiter i diakon)

Mariawicki habit zaprojektowany przez św. Marię Franciszkę to szara tunika z wyłożonym na nią białym kołnierzykiem – koloratką. Sutanna przepasana jest paskiem (który noszony jest przez kleryków i osoby zakonne). Na habit kapłani zakładają dodatkowo popielaty szkaplerz z wyhaftowaną małą monstrancją na wysokości piersi. Nakrycie głowy stanowi biret w kolorze habitu. Dawniej w użyciu były także szare piuski. Biskupi noszą dodatkowo pektorał wykonany z kości słoniowej.

Zobacz też

Przypisy

  1. Poniatowski 1969 ↓, s. 419.
  2. Philip Kosloski, Dlaczego księża ubierają się na czarno?, „Aleteia Polska”, 15 maja 2017 [dostęp 2018-11-12] (pol.).
  3. sutanna, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-29].
  4. DEON.pl, Wszystko, co chciałeś wiedzieć o sutannie, ale zawsze bałeś się zapytać, „DEON.pl” [dostęp 2018-11-12] (pol.).
  5. Po co sutanna?, idziemy.pl [dostęp 2016-08-13].
  6. Dlaczego księża chodzą na czarno?, „niedziela.pl” [dostęp 2018-11-12] (pol.).

Bibliografia

  • Zygmunt Poniatowski: Mały słownik religioznawczy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969.

Media użyte na tej stronie

Emblem of the Papacy SE.svg
Emblem of the Papacy: Triple Tiara and Keys
Prymaspolski1.jpg
Autor: Fot. J. Andrzejewski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wojciech Polak - Prymas Polski
Eastern Orthodox Bishop.png
Autor: OrthoArchitectDU, Licencja: CC BY-SA 3.0
An Orthodox Bishop dressed in an exorasson and wearing a klobuk. His rank is designated by the engolpion around his neck.
Cassock Honory Prelate Protonotary.png
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 4.0
The pattern for the cassock of Honorary Prelates of His Holiness and Protonotaries Apostolic
Orthodox Monk-Priest.png
Autor: OrthoArchitectDU, Licencja: CC BY-SA 3.0
Eastern Orthodox Monk-Priest in an exorasson and wearing his klobuk
Cassock Bishop.svg
Cassock of a Catholic Bishop
Eastern Orthodox Priest.png
Autor: OrthoArchitectDU, Licencja: CC BY-SA 3.0
An Orthodox Priest dressed in an exorasson and wearing a kalimavkion. His rank is designated by his pectoral cross worn by all Priests.
Papa emerito tonaca.svg
talare del papa emerito
Archbishop Rowan Williams.jpg
Autor: Universitybuff, Licencja: CC BY-SA 3.0
This is a publicity photo of Archbishop Williams, used by the Collegium Augustinianum.
Cassok Cardinal.svg
Cassock of a Catholic Cardinal
Strój duchowieństwa mariawickiego (biskup, kapłan i diakon).svg
Autor: Zografos 07, Licencja: CC BY-SA 3.0
Strój duchowieństwa mariawickiego (biskup,kapłan i diakon).
Cassock (Chaplain of His Holiness).svg
Autor: Adelbrecht, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cassock of a Chaplain of His Holiness
Monk.png
Autor: OrthoArchitectDU, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthodox monk in an exorasson and wearing a klobuk
Papa tonaca.svg
talare del papa
Rome San Stanislao dei Polacchi 2020 P07 Cassock of Ioannes Paulus II.jpg
Autor: Fallaner, Licencja: CC BY-SA 4.0
Church of San Stanislao dei Polacchi Cassock of Ioannes Paulus II
Cassock (Priest).svg
(c) Tom Lemmens, CC BY 4.0
Cassock of a priest
Missione del Guaricano-cardinale Tarcisio Bertone.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Twice25 (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Missione genovese del Guaricano - Santo Domingo (Dominican Republic), l'arcivescovo di Genova cardinale Tarcisio Bertone in visita alla missione - Foto di Donpaolo