Sweti Cchoweli

Katedra Sweti Cchoweli

სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარი

katedra
Państwo	Gruzja
Miejscowość	Mccheta
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Gruziński Kościół Prawosławny
Historia Data rozpoczęcia budowy 1010 Data zakończenia budowy 1029 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni Architekt Arsakidze Świątynia • materiał bud. • żółty piaskowiec
Położenie na mapie Mcchety-Mtianetii (c) Giorgi Balakhadze z projektu Wikimedia Foundation, CC BY-SA 4.0 Katedra Sweti Cchoweli
Położenie na mapie Gruzji Katedra Sweti Cchoweli
41°50′31,47″N 44°43′15,76″E/41,842075 44,721044

Katedra wznosi się na wzgórzu nad rzeką Kurą (Mtkwari)

Chwała Iwerii – Obraz Michaiła Sabinina

Sweti Cchoweli (gruz. სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარი, Sweticchowlis sakatedro tadzari) – kościół katedralny w mieście Mccheta w Gruzji, ok. 20 km od stolicy kraju Tbilisi. Wraz z innymi zabytkami miasta Mcchety katedra Sweti Cchoweli została wpisana w 1994 na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Katedra stanowiła w ciągu wielu stuleci miejsce koronacji i pochówku władców Gruzji oraz siedzibę najwyższych władz Gruzińskiego Prawosławnego Kościoła Apostolskiego^[a]. Obecnie jest siedzibą arcybiskupa Mcchety i Tbilisi, sprawującego urząd Katolikosa Gruzji.

Katedrę wzniósł w latach 1010–1029 architekt gruziński Arsakidze na miejscu zbudowanego w IV w. najstarszego kościoła Gruzji. Według legendy święta Nino wybrała miejsce budowy u zbiegu rzek Kury i Aragwi.

Według tej legendy Elizeusz, Żyd z Mcchety wyruszył do Jerozolimy, by bronić Chrystusa przed sądem Piłata, lecz zdążył dopiero w chwili Ukrzyżowania. Od rzymskiego żołnierza odkupił szatę Chrystusa i zabrał ją ze sobą do Gruzji. W Mcchecie oddał szatę swojej siostrze Sydonii, która otuliwszy się nią zmarła i została w niej pochowana. Na jej grobie wyrósł wielki cedr.

Święta Nino poleciła, aby ściąć cedr i na jego miejscu zbudować kościół, lecz cedr nie dał się ściąć. Dopiero gdy święta Nino modlitwą przywołała anioła, drzewo uniosło się i budowa została ukończona. Z pnia cedru powstała kolumna, dająca życiodajny sok.

Badania archeologiczne wykazały, że na miejscu obecnej katedry w V w. znajdowała się niewielka trójnawowa bazylika.

Obecna katedra powstała w XI w. za panowania króla Giorgiego II. W 1787 król Herakliusz II polecił otoczyć katedrę wysokim murem obronnym z ośmioma wieżami.

Obecnie istniejąca katedra z XI w. została wzniesiona w układzie kopułowo-krzyżowym, typowym dla gruzińskiego budownictwa sakralnego. Do budowy użyto żółtego piaskowca. Fasadę zdobią liczne płaskorzeźby. Płaskorzeźba na ścianie północnej przedstawiająca prawe ramię z dłutem w dłoni opatrzona jest napisem: „Ramię Arsukidzego, sługi bożego, niech mu będzie przebaczone”. Napis na ścianie wschodniej głosi: „Kościół święty został wzniesiony ręką uniżonego sługi Arsukidzego. Niech jego dusza zazna spokój, Mistrzu”.

Katedra była wielokrotnie odnawiana i przebudowywana.

Ściany wewnętrzne katedry pokryte były freskami, lecz w 1830 z okazji pobytu cara Mikołaja I freski pokryto tynkiem. Część z nich udało się wydobyć spod tynku, m.in. wizerunki bestii apokaliptycznych i znaków zodiaku.

Ikony stanowią kopie oryginałów, przechowywanych w muzeum państwowym Gruzji.

Chrzcielnica na prawo od wejścia pochodzi z IV w.

Uwagi

Literatura

• Szałwa Amiranaszwili: Sztuka gruzińska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973
• David Marshall Lang, Dawna Gruzja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972
• Натроев А. Мцхет и его собор Свэти-Цховели. Историко-археологическое описание. 1900