Syczek zwyczajny

Syczek zwyczajny

Otus scops[1]
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	puszczyki
Rodzaj	Otus
Gatunek	syczek zwyczajny
Synonimy
Strix Scops Linnaeus, 1758[2]
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
w sezonie lęgowym      zimowiska      występuje przez cały rok

Syczek zwyczajny^[4], syczek^[4] (Otus scops) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae), zamieszkujący południową i wschodnią Europę, zachodnią i środkową Azję oraz północno-zachodnią Afrykę. Gatunek wędrowny (przeloty IX–X i II–IV), zimuje na południowych krańcach Europy i w Afryce Subsaharyjskiej. Do Polski zalatuje sporadycznie – do końca 2017 stwierdzony około 19 razy^[5]. Dawniej być może był lęgowy. Próby lęgów zaobserwowano w 2013 i 2019 roku^[6].

Podgatunki i zasięg występowania

Wyróżnia się 5 lub 6 podgatunków, które zamieszkują^[2][7]:

• syczek zwyczajny, syczek^[4] (O. s. scops) (Linnaeus, 1758) – Francja, Włochy i wyspy w środkowej części Morza Śródziemnego na wschód aż po Wołgę i Kaukaz
• O. s. mallorcae von Jordans, 1923 – Półwysep Iberyjski, Baleary i północno-zachodnia Afryka
• O. s. cycladum (Tschusi, 1904) – południowa Grecja i Kreta po południową Turcję, Syrię i Jordanię
• O. s. turanicus (Loudon, 1905) – Irak do północno-zachodniego Pakistanu
• O. s. pulchellus (Pallas, 1771) – Kazachstan po południową Syberię i zachodnie Himalaje
• syczek cypryjski^[4] (O. s. cyprius) (Madarász, 1901) – Cypr. Część autorów, np. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), uznaje go za osobny gatunek.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Jedna z najmniejszych sów, wielkości drozda. Rozmiarami przypomina pójdźkę, ale sylwetka jest smukła, z długimi skrzydłami i dużą głową zakończoną „uszami” z piór, wyglądającymi jak rogi. W spoczynku „uszy” są zwykle mało widoczne; syczek stawia je, gdy jest zaniepokojony. Obie płci podobnie ubarwione. Upierzenie szarobrązowe lub rudawe z kreskowaniem i prążkowaniem, ciemnym od spodu i jasnym z wierzchu. Rysunek ten przypomina korę, dzięki czemu sowa doskonale się maskuje podczas dziennego spoczynku. Lotki pierwszorzędowe i ogon jasne, poprzecznie prążkowane. Szlara niewyraźna, oczy jasnożółte. Młode ubarwione podobnie jak dorosłe.

Rozmiary

długość ciała ok. 19–22 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 49–54 cm

Masa ciała

ok. 80–100 g

Głos

Krótkie, monotonne gwizdy, powtarzane co 2–3 sekundy, nieco podobne do głosu sóweczki. Można go też pomylić z głosem płaza – pętówki, który jednak odzywa się ostrzej i krócej. Jest to głos terytorialny, wydawany przez osobniki obu płci, z tym że u samic jest on wyższy i mniej donośny. Syczki nawołują zwykle siedząc na drzewie liściastym lub ewentualnie na słupie czy drucie telefonicznym. Największą aktywność głosową wykazują od kwietnia do pierwszej połowy czerwca, ze szczytem w maju. W ciągu doby ich głos można usłyszeć od zmierzchu do świtu, szczególnie podczas jasnych, ciepłych i bezwietrznych nocy.

Zachowanie

Aktywny tylko nocą. W dzień przebywa blisko pnia drzewa lub gęstego krzewu. Mało płochliwy, nie jest skryty. Gniazduje w pobliżu człowieka i toleruje jego obecność.

Środowisko

Zamieszkuje obszary suche, o łagodnym klimacie, z luźnymi zadrzewieniami. Są to zwykle tereny nizinne lub pagórkowate z kępami starych, liściastych drzew, a także stare gaje, parki, sady i ogrody. Często spotykany w krajobrazie rolniczym. Na terenach górzystych wybiera południowe i zachodnie stoki.

Pożywienie

Prawie wyłącznie owady (motyle, błonkówki, szarańczaki, ważki, muchówki, żuki) oraz inne bezkręgowce: pająki czy dżdżownice. Rzadziej chwyta też płazy, małe ptaki lub gryzonie. Poluje spadając szponami na ofiarę z wyniesionego punktu, lub też szuka pokarmu na piechotę i chwyta go dziobem. Wypluwki są niewielkie i zawierają głównie pancerze chitynowe owadów.

Lęgi

pisklę syczka

Wyprowadza jeden lęg w roku, w maju. Wyjątkowo, po stracie pierwszego lęgu, może przystępować do drugiego w lipcu.

Gniazdo

Przeważnie w dziupli lub wnęce budynku, a tylko wyjątkowo zajmuje gniazda srok lub wron. Chętnie zajmuje skrzynki lęgowe. Średnica otworu dziupli nie może być mniejsza niż 6 cm, natomiast nie musi być ona umieszczona wysoko – znajdowano zajęte dziuple nawet na wysokości 1,5 m. Gniazdo nie jest przystosowywane przez syczka przed rozpoczęciem lęgu.

Jajo z kolekcji muzealnej

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 3–6 okrągłych, białych i nieco połyskujących jaj, o średnich wymiarach 32 × 27 mm. Wysiadywanie (wyłącznie przez samicę) trwa ok. 24–25 dni i zaczyna się po złożeniu 2–3 jaja. Raz w ciągu nocy samica wylatuje na żer, wtedy samiec ją zastępuje.

Pisklęta

Pisklęta klują się niejednocześnie, jest więc między nimi różnica w wielkości. W momencie wyklucia są ślepe, otwierają oczy po ok. 5 dniach. Opiekują się nimi oboje rodzice. Po 15 dniach młode wyglądają z dziupli i u jej wejścia odbierają przynoszony pokarm. W 21–29 dniu, kiedy nie są jeszcze w pełni lotne, opuszczają gniazdo i już do niego nie wracają. Zaczynają dobrze latać w 30–40 dniu życia, mniej więcej wtedy też uczą się polować. Pozostają jeszcze pod opieką rodziców do ok. 50 dnia życia. Dojrzałość płciową osiągają w następnym roku.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje syczka za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 790 000 – 1 400 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy^[3]. Od 2019 roku IUCN traktuje syczka cypryjskiego (O. s. cyprius) jako odrębny gatunek i także zalicza go do kategorii najmniejszej troski. Jego liczebność szacowana jest (2015) na 10–24 tysiące dorosłych osobników, ale jej trend nie jest znany^[8].

W wielu krajach europejskich notuje się silny spadek liczebności syczków, nawet do 50%. Są to: Włochy, Francja, Hiszpania, Austria, Szwajcaria, Słowacja. Wśród możliwych przyczyn tego spadku wymienia się przede wszystkim:

• zmiany w użytkowaniu pól i łąk oraz intensyfikację rolnictwa
• kurczenie się naturalnych środowisk występowania syczka, spowodowane urbanizacją, wycinaniem sadów i alei drzew
• śmiertelność podczas migracji.

W Polsce syczek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową^[9].

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X, s. 461
• praca zbiorowa pod red. Romualda Mikuska, 2005, Metody badań i ochrony sów, Kraków, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, ISBN 83-87331-71-6, s. 87–91
• Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, PaulP. Sterry, RichardR. Allen (ilust.), EmilE. Gola (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 232, ISBN 83-7311-826-8, OCLC 749151835 .
• Klaus Richarz, Anne Puchta Ptaki - Przewodnik, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3, s. 254
• PeterP. Hayman PeterP., RobR. Hume RobR., Ptaki drapieżne, AndrzejA. Kruszewicz (tłum.), AgnieszkaA. Czujkowska (tłum.), Warszawa: Muza SA, 2007, s. 146–147, ISBN 978-83-7495-075-6, OCLC 749292163 .
• LarsL. Jonsson LarsL., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, MagnusM. Ullman i inni, wyd. 3, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 324, ISBN 83-7319-927-6, OCLC 749649489 .
• Tajemnice zwierząt: Ptaki drapieżne Europy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1991. ISBN 83-7023-149-7.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).