Syfon (anatomia muchówek)

Syfon, rurka oddechowa, rurka syfonowa (łac. sipho) – zesklerotyzowany przewód oskórkowy z pniami tchawkowymi, służący do pobierania powietrza, który działa na tej samej zasadzie co fajka nurka[1][2][3][4]. Występuje u wodnych stadiów rozwojowych niektórych przedstawicieli rzędu muchówek: poczwarek komarowatych, larw komarowatych z podrodziny Culicinae[5] oraz niektórych larw z rodziny bzygowatych[6].

Larwy Culex sp. pobierajace powietrze poprzez syfony, pod lustrem wody.
Schemat anatomiczny larwy Culex restuans z zaznaczonym syfonem.

Ogonowa rurka oddechowa larw komarowatych z rzędu muchówek[7]. Rurka syfonowa jest przedłużeniem tylnych przetchlinek. Otwór na końcu syfonu jest chroniony przez pierścień blisko rozmieszczonych włosków z wodoodporną powłoką. Na styku powietrze-woda włosy te przerywają napięcie powierzchniowe wody i utrzymują otwarte drogi oddechowe. Gdy owad nurkuje, ciśnienie wody popycha włosy blisko siebie, aby uszczelnić otwór i zatrzymać wodę[2]. Specjalne gruczoły w syfonie syntezują nierozpuszczalne w wodzie lipidy. Działają w ten sposób, jako hydrostatyczna obrona przed „zwilżeniem” syfonu, co chroni larwy przed utonięciem. Transport lipidów do światła tchawicy syfonu jest najprawdopodobniej ułatwiony przez mikrokosmki[8]. U większości komarowatych na syfonie występuje grzebień (ang. pecten), rząd kolców rozciągający się od brzusznej podstawy syfonu do pewnego punktu wzdłuż jego długości. Rozmiar, kształt, długość syfonu i grzebienia, różnią się w zależności od gatunku i są bardzo przydatne do identyfikacji rodzaju i gatunku larw komarów[4].

Larwy bzygowatych (Syrphidae) mają syfon umieszczony na tylnym końcu odwłoka. Zbudowany jest on z pierścieniowatych członów, nachodzących na siebie teleskopowo. Dzięki temu może się składać i wydłużać, nawet na ponad 10 cm, co daje larwie większą swobodę w wyborze stopnia zanurzenia. Wierzchołek syfonu zaopatrzony jest w pęczek rzęsek, który służy utrzymaniu go na powierzchni wody[6].

U niektórych muchówek syfon ma postać kolca i służy do wkłuwania się w rośliny oraz pobierania z nich powietrza[9]. Wiele roślin wodnych przechowuje tlen (produkt uboczny fotosyntezy) w specjalnych wakuolach. Niektóre owady (np. larwy komarów z rodzaju Mansonia) wkłuwają rurki oddechowe do tych magazynów powietrza i uzyskują bogate zapasy tlenu bez wypływania na powierzchnię wody[2].

Larwy gatunków z rodzaju widliszek (Anopheles) nie mają syfonu, ale oddychają przez spłaszczone przetchlinki umiejscowione na VIII segmencie odwłoka[4]. Krótki syfon występuje natomiast u poczwarek z tego rodzaju[5].

Przypisy

  1. ↑ Rurka oddechowa, [w:] Józef Razowski, Słownik entomologiczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 202, ISBN 83-01-07907-X.
  2. ↑ a b c Respiration in Aquatic Insects | General Entomology | Resource Library (Tutorials), projects.ncsu.edu [dostęp 2020-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-10] (ang.).
  3. ↑ Małgorzata Klukowska: Culicidae (Diptera nematocera) – komary. W: Grzegorz Tończyk, Jacek Siciński: Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-25-0.
  4. ↑ a b c Morphology of Adult and Larval Mosquitoes, [w:] Nathan Burkett-Cadena, Mosquitoes of the Southeastern United States, Tuscaloosa: The University of Alabama Press, 2013, s. 202, ISBN 0-8173-1781-3 [dostęp 2020-03-10] (ang.).
  5. ↑ a b Barbara Skierska: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9a. Komary – Culicidae. Larwy i poczwarki. Warszawa: PWN, 1971.
  6. ↑ a b Regina Bańkowska: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera, zeszyt 34 – Syrphidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1963.
  7. ↑ Mary Ann (Basinger) Maggenti, Armand Maggenti, Scott Gardner, Online Dictionary of Invertebrate Zoology: Complete Work, 6 września 2005, s. 797 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  8. ↑ Marie A. Badalamente, Caryn L. Kozenko, Milton B. Flemings, Ultrastructural Observations of the Respiratory Siphon of the Fourth Instar Culex pipiens pipiens Larva Subjected to Chemical Monolayers, „Annals of the Entomological Society of America”, 69 (1), 1976, s. 114–116, DOI: 10.1093/aesa/69.1.114, ISSN 0013-8746 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  9. ↑ Małgorzata Klukowska: Syrphidae (Diptera Brachycera) – bzygowate. W: Grzegorz Tończyk, Jacek Siciński: Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-25-0.

Media użyte na tej stronie

Culex sp larvae.png
Autor: (Image: James Gathany, CDC), Licencja: CC BY 2.5
Larvae of Culex Mosquitoes. As seen on the picture, larvae make dense groups in standing water. A shift in the feeding behavior of those mosquitoes helps explain the rising incidence of West Nile virus in North America. It appears that the darker structure at the top center of the image is one pupa.
Culex restuans larva diagram pl.svg
Autor: LadyofHats, Licencja: CC0
Schemat anatomiczny larwy Culex restuans