Sylur

Sylur
443,8–419,2 mln lat temu
Średnia objętość w atmosferze
Tlenu

ok. 14% obj.[a]

Dwutlenku węgla

ok. 4500 ppm[b]

Inne uśrednione dane
Temperatura

ok. 17 °C[c]

Poziom morza (pow. obecnego)

Około 180 m, z krótkotrwałymi okresami regresji[1]

Tabela stratygraficzna
poprzedni okres
ordowik
następny okres
dewon
  1. 70% obecnej. Zobacz też: Zawartość tlenu w atmosferze w fanerozoiku
  2. 16 × poziom przed rewolucją przemysłową. Zobacz też: Zawartość dwutlenku węgla w atmosferze w fanerozoiku
  3. 3 °C różnicy w stosunku do obecnej. Zobacz też: Średnie temperatury w fanerozoiku

Sylur (ang. Silurian) – termin ma dwa znaczenia:

System sylurski wydzielił Roderick Murchison w 1835 roku na podstawie badań osadów Anglii i Walii. Nazwa pochodzi od dawnego celtyckiego plemienia Sylurów zamieszkującego Anglię oraz Walię.

Klimat

Na przełomie ordowiku i syluru na obszarze Gondwany doszło do zlodowacenia. Po stopnieniu lodów poziom wód wyraźnie się podniósł, później jednak znów opadł, być może wskutek ruchów płyt tektonicznych. Zmiany klimatu, poziomu wód i układu lądów doprowadziły do wymierania licznych gatunków.

Geologia

Na początku syluru miały miejsce najintensywniejsze ruchy górotwórcze orogenezy kaledońskiej. Powstały: góry Norwegii, góry Szkocji oraz Appalachy.

Według teorii tektoniki płyt w sylurze hipotetyczny ocean Japet uległ wyraźnemu zmniejszeniu. Masywy lądowe Europy, Ameryki Północnej i Grenlandii zbliżyły się do siebie już w ordowiku, a w sylurze połączyły się w jeden ląd – Euroamerykę. Gondwana przemieszczała się na północ, a obszar dzisiejszej Afryki południowo-zachodniej znalazł się w okolicach bieguna południowego, co stało się przyczyną zlodowacenia na tym obszarze. Przemieszczeniom płyt tektonicznych towarzyszył wzmożony wulkanizm i ruchy górotwórcze.

Flora

Wzmożony wulkanizm, brak gleby i silne wiatry sprawiały, że lądy nie były zbyt gościnnym środowiskiem. Rośliny naczyniowe, znane od późnego ordowiku, zaczęły z wolna zasiedlać bardziej przyjazne środowiska. Cieniutkie chwytniki zakotwiczały pierwsze z nich w cienkiej warstwie gleby. Później pojawiły się korzenie i cały "garnitur" urządzeń niezbędnych do przetrwania na lądzie: drewno, łyko, liście. Część roślin zaczęła wytwarzać osłonięte zarodniki zdolne przenosić się na duże odległości. Rośliny naczyniowe zaczęły oddalać się od swego pierwotnego środowiska – przybrzeżnych bagien – i posuwać w głąb lądu.

Fauna

Graptolity i konodonty są w dalszym ciągu dobrze rozwijającymi się grupami o dużym znaczeniu biostratygraficznym. Bentos osiadły reprezentują gąbki, stromatoporoidy koralowce (szczególnie denkowce), liliowce i mszywioły, tworzące rafy sylurskie. Po dnie wędrowały trylobity i drapieżne staroraki, na które polowały łodziki – przodkowie współczesnych głowonogów, o prostych muszlach, gigantycznych rozmiarach (do 9 m) i twardych "dziobach", którymi mogły skruszyć pancerze trylobitów. Do planktonu należały, między innymi, tentakulity i małżoraczki także o dużym znaczeniu biostratygraficznym.

Kręgowce, obecne w morzach już od końca kambru, zaczęły przybierać kształt coraz bardziej przypominający ryby. Bezszczękowce były pewnie filtratorami. Pojawiły się pierwsze fałdopłetwe, drapieżne ryby o płetwach wzmocnionych potężnymi kolcami, o szczękach uzbrojonych w zęby i bardzo szerokich. Były też bezzębne fałdopłetwe; te żywiły się morskim planktonem lub detrytusem. Ciało fałdopłetwych pokryte było zachodzącymi na siebie dachówkowato łuskami. Pojawiły się pierwsze ryby słodkowodne i pierwsze skorpiony (Palaeophonus).

Sylur na ziemiach Polski

Zobacz też

Przypisy

  1. B.U. Haq, S.R. Schutter. A Chronology of Paleozoic Sea-Level Changes. „Science”. 322 (5898), s. 64–68, 2008. DOI: 10.1126/science.1161648. Bibcode2008Sci...322...64H. 

Bibliografia

  • Włodzimierz Mizerski, Stanisław Orłowski: Geologia historyczna dla geografów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14567-6.
  • Stanisław Orłowski, Michał Szulczewski: Geologia historyczna. Cz. 1. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1990. ISBN 83-220-0304-8.
  • Prof. Sorin Filipescu: International Commission on Stratigraphy (ang.). [dostęp 2008-08-16].

Linki zewnętrzne


← mln lat temu
Sylur
←4,6 mld54148544341935929925220114566232