Symeon Metafrastes

Święty
Symeon Metafrastes
logoteta[1]
święty mnich[2]
Data i miejsce urodzenia

w latach 886-912
Konstantynopol

Data i miejsce śmierci

ok. 987
Konstantynopol

Czczony przez

Cerkiew prawosławną

Wspomnienie

9/22 listopada

Symeon Metafrastes, również Symeon Logoteta, Szymon Metafrasta[1] (ur. 886-912 w Konstantynopolu, zm. 28 listopada ok. 987 tamże)[3] – jeden z najbardziej znanych hagiografów bizantyjskich, święty prawosławny. Utożsamia się go z logotetą (sekretarzem cesarskim) o tym samym imieniu.

Życie

Urodził się w arystokratycznej rodzinie na przełomie IX i X wieku za panowania Leona VI (886-912). W okresie rządów cesarzy: Nicefora Fokasa, Jana Tzimiskesa i Bazylego II sprawował urząd logotety. Pod koniec życia wstąpił do klasztoru. Od drugiej połowy X wieku czczono go jako świętego[4].

Hagiograf

Zasłynął jako autor parafraz dawnych żywotów świętych i akt męczenników (martyriów). Według Michała Psellosa wczesnochrześcijańskie akta ze względu na język i styl przestały odpowiadać wymaganiom kół intelektualnych skupionych wokół cesarza Konstantyna Porfirogenety. Z inicjatywy cesarza Symeon Metafrastes podjął się zebrania i przeredagowania dawnych tekstów. Za sprawą środków jakich użył (pomijał niezrozumiałe treści zastępując je twórczością własną) zyskał przydomek metafrasty[5]. Tak powstał Menologion – „Zbiór żywotów świętych” sporządzony na 4 pory roku liturgicznego obejmujący 148 tekstów. W układzie opracowanym przez Symeona w zasadzie jeden żywot przypadał na każdy dzień z wyjątkiem soboty i dnia przeniesienia ikony Chrystusa z Edessy do Konstantynopola. Teksty złożyły się na 10 tomów, z których dwa najobszerniejsze przypadały na miesiące zimowe[4].

Symeon Metafrastes część żywotów włączył do swego dzieła niemal bez zmian, w wielu dając się ponieść swobodzie interpretacji i zakusom retora przez co rozmijał się z pierwotnym przekazem wprowadzał czytelników w błąd (m.in. Piotra Skargę)[5]. Sporą część przestylizował zachowując atmosferę i ramy chronologiczne, a dokonując zmian głównie liturgicznych i prawno-religijnych. Część natomiast całkowicie przeredagował nie licząc się ze wzorem. Struktura biografii jest stała i zawiera:

  1. Wstęp o charakterze etycznym
  2. Główne opowiadanie o życiu bohatera i jego, na ogół, męczeńskiej śmierci
  3. Cuda dokonane za życia i po śmierci

Hagiograf nie ingerował też zasadniczo w treść przekazanych żywotów, uzupełniając ją co najwyżej o dodatki i późniejsze cuda. Zbiór Metafarstesa zachował się w licznych wersjach, poszerzonych lub skróconych względnie łączących różne zbiory. Obecnie istnieje około 700 rękopisów dzieła[4].

Pod imieniem Symeona Metafrastesa przetrwały również 2 zbiory (Eklogaj): sentencji etycznych (Ethikoj logoj) wyjętych z pism Bazylego Wielkiego, Jana Chryzostoma i Makariosa egipskiego oraz aforyzmów (Sto trzydzieści rozdziałów gnomicznych, kephalaja gnomika). Symeon był też autorem dwóch mów na cześć Matki Boskiej, 25 listów do przyjaciół oraz licznych tekstów modlitw i pieśni religijnych[4].

Kronikarz

Z Symeonem Metafrastesem część historyków identyfikuje również jednego z autorów Kroniki powszechnej (Ejs ten kosmopojían tes genéseos kaj chronikón epheksés syllogén [...} ek diaphòron chronikòn kaj historiòn), zwanego Symeonem Magistrem i Logotetą. Symeon uzupełnił Epitomę, przypisywaną bliżej nieznanemu Trajanowi, która kończyła się na 695 roku, o wydarzenia z lat następnych, doprowadzając ją do 842 roku. Starosłowiański przekład Kroniki powszechnej pod imieniem Symeona Magistra i Logotety został sporządzony w XIV/XV wieku[6]. Historycy przypisują również Symeonowi wprowadzenie licznych i obszernych przeróbek do Zwięzłej kroniki Jerzego Mnicha, składających się na trzecią najobszerniejszą wersję tego utworu[7]. Wreszcie z uwagi na to, że część rękopisów Kontynuacji Jerzego, nazywa jej autora Logotetą, również to dzieło część historyków łączy z osobą Symeona Metafrestesa[8].

Jego opisy potwierdzają m.in. fakt Wyprawy Rusów na Konstantynopol za czasów patriarchy Focjusza.

Kult

Wspomnienie liturgiczne św. Symeona obchodzone jest w Kościele prawosławnym 9/22 listopada[a][9]. Można również spotkać dzień 27[10] lub 28 listopada[11] według kalendarza gregoriańskiego.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ podwójne datowanie

Przypisy

  1. ↑ a b Inne tytułu. Staroprawosławna Cerkiew Staroobrzędowców. [dostęp 2014-09-20].
  2. ↑ Симеон Метафраст (Логофет), преподобный: (ros.). Portal www.predanie.ru. [dostęp 2014-09-20].
  3. ↑ Symeon Metafrastes.. Deon.pl. [dostęp 2014-09-20].
  4. ↑ a b c d O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. s. 194-195.
  5. ↑ a b Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 5: R-U. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2005 (wznowienie), kol. 358. ISBN 83-7318-376-0.
  6. ↑ Jurewicz 1984 ↓, s. 186-187.
  7. ↑ Jurewicz 1984 ↓, s. 139.
  8. ↑ Jurewicz 1984 ↓, s. 185.
  9. ↑ Kalender: 9. November (niem.). Ökumenisches Heiligenlexikon. [dostęp 2014-09-20].
  10. ↑ Метафраст, Симеон (ros.). Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. [dostęp 2014-09-20].
  11. ↑ Adrian Fortescue: Symeon Metaphrastes. Catholic Encyclopedia (1913), Volume 10. [dostęp 2014-09-20].

Bibliografia

  • O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984, s. 194-195. ISBN 83-04-01422-X.
  • Leo Allatius, De Symeonum scriptis diatriba (Paryż, 1664)
  • F. Hirsch, Byzantinische Studien, str. 303-355 (Lipsk, 1876)
  • Albert Ehrhard, Die Legendensammlung des Symeon Metaphrastes (Rzym, 1897)
  • Römische Quartalschrift (1897), str. 67205 oraz 531-553
  • Hippolyte Delehaye, La vie de saint Paul le Jeune et la chronologie de Metaphraste (1893)
  • Analecta Bollandiana, xvi. 312-327 oraz xvii. 448-452.