Synagoga w Bet Alfa

Park Narodowy Synagogi Bet Alfa
Kompleks chroniący ruiny synagogi
Państwo	Izrael
Położenie	Dystrykt Północny
Siedziba	Chefci-Bah
Położenie na mapie Izraela Park Narodowy Synagogi Bet Alfa
32°31′09″N 35°25′37″E/32,519167 35,426944
Strona internetowa

Synagoga w Bet Alfa (hebr. בית הכנסת בית אלפא) – stanowisko archeologiczne na którym znajdują się ruiny synagogi z VI wieku. Pozostałości synagogi znajdują się na terenie kibucu Chefci-Bah w północnej części Izraela. Obszar parku archeologicznego został objęty ochroną jako Park Narodowy Synagogi Bet Alfa (ang. Bet Alfa Synagogue National Park).

Położenie

Ruiny synagogi są położone w północnej części kibucu Chefci-Bah, który leży na południowym skraju Doliny Charod na północy Izraela. Na południe od kibucu wznoszą się strome zbocza Wzgórz Gilboa. Okoliczny teren jest płaski, jednak łagodnie opada w kierunku wschodnim do depresji Doliny Jordanu. Na północ od kibucu przepływa rzeka Charod.

Historia

Badania archeologiczne wskazują, że synagoga Bet Alfa prawdopodobnie pochodzi z V wieku n.e., chociaż odkryte wewnątrz inskrypcje (w języku aramejskim) wskazują, że synagogę wybudowano w okresie panowania bizantyjskiego cesarza Justyna I – lata około 518–527. Budowę sfinansowała lokalna gmina żydowska. Dalsze jej losy nie są znane, chociaż najprawdopodobniej została zniszczona podczas trzęsienia ziemi w 749 roku (niektórzy z badaczy twierdzą, że wcześniej). Fragmenty zawalonego budynku ochroniły unikalne mozaiki podłogowe, które dzięki temu przetrwały do dzisiejszych czasów^[1].

Pozostałości zapomnianej synagogi zostały przypadkowo odkryte w 1929 roku przez mieszkańców tutejszego kibucu Chefci-Bah. Podczas budowy kanału melioracyjnego natrafiono na starożytne ruiny, pod którymi odkryto dużą mozaikę podłogową. Ponieważ dominującą rolę posiadał wówczas sąsiedni kibuc Bet Alfa, synagogę nazwano właśnie od niego – pomimo faktu, że znajdowała się ona przy sąsiednim kibucu Chefci-Bah. Rok później, pod auspicjami Uniwersytetu Hebrajskiego rozpoczęły się prace wykopaliskowe, prowadzone przez archeologa Eleazara Sukenika (wyniki badań opublikował w 1932 r.)^[2]. W 1962 roku rozszerzono obszar badań archeologicznych, odkrywając pozostałości okolicznych domów mieszkalnych. W skrytce pod jedną z podłóg odkryto skarb 36 bizantyjskich monet^[3][4].

Park narodowy

Synagoga Bet Alfa

Wejście na teren synagogi

Rekonstrukcja synagogi Bet Alfa

Mozaika w przedsionku

Widok na główną salę modlitewną z widocznymi rzędami słupów. Z tyłu widoczna apsyda

Widok mozaiki od przodu

Górna część mozaiki z Arką Przymierza i menorami po bokach

Zbliżenie na lwa z górnej części mozaiki

Górna część mozaiki widziana z drugiej strony

Zodiak w centralnej części mozaiki

Graficzne odbicie zodiaku z mozaiki

Dolna część mozaiki ze sceną ofiarowania Izaaka

Graficzne odbicie sceny ofiarowania Izaaka z mozaiki

Dodatkowe inskrypcje widoczne na mozaice

Park Narodowy Synagogi Bet Alfa zajmuje obszar położony bezpośrednio wokół ruin starożytnej synagogi. Dla ich ochrony wzniesiono klimatyzowany budynek, osłaniający zabytkową mozaikę przed wpływem warunków atmosferycznych. Badania archeologiczne wskazują, że synagoga była dwupiętrowym budynkiem z wewnętrznym dziedzińcem. Budynek posiadał wymiary 27,7 metra długości i 14,2 metra szerokości. Synagoga nie była idealnie symetryczna. Wnętrze dzieliło się na atrium, przedsionek i główną salę modlitewną. Wejście z dziedzińca oraz korytarz przedsionka są wyłożone geometryczną mozaiką. Jednak najpiękniejsza mozaika znajduje się w dawnej głównej sali modlitewnej.

Sala modlitewna posiada wymiary 11,9 metra długości i 9,65 metra szerokości. Wnętrze było podzielone na trzy nawy przez dwa rzędy liczące każda po pięć kolumn. W tej sali znajdowała się apsyda, w której zapewne był Aron ha-kodesz. Cała podłoga jest ozdobiona dużą mozaiką, która dzieli się na trzy części, każda przedstawiająca inny temat:

• górna zachodnia część (położona przy apsydzie) przedstawia Arkę Przymierza, po której obu stronach umieszczono siedmioramienne menory. Pod każdym świecznikiem znajduje się lew w otoczeniu tradycyjnych elementów religijnych judaizmu takich jak etrog, lulaw, szofary, kwiaty itp^[5].
• środkowa część mozaiki przedstawia okrągły znak zodiaku, z rysunkami i nazwami w języku hebrajskim. W środku koła umieszczono wyobrażenie greckiego boga Heliosa. Obecność pogańskiego boga w centralnej części mozaiki podłogowej w synagodze, wskazuje, że dla tutejszej społeczności żydowskiej bóstwo to straciło swoje oryginalne znaczenie i stanowiło wyłącznie część centralną zodiaku jako Słońce. W czterech narożnikach umieszczono cztery postacie kobiece reprezentujące cztery pory roku. Są one opisane hebrajskimi nazwami: tiszri (miesiąc rozpoczynający jesień i zarazem nowy rok żydowski), tewet (okres zimy), nisan (okres wiosny) i tamuz (okres lata)^[4].
• dolna część mozaiki przedstawia scenę ofiarowania Izaaka. Po prawej stronie kompozycji umieszczono Abrahama trzymającego Izaaka przy ołtarzu. Tuż obok znajduje się baranek zaplątany w krzewach^[6].

Mozaika jest opatrzona aramejską inskrypcją: „Ta posadzka została położona w roku panowania cesarza Justynusa”^[7].

Turystyka

Przy synagodze wzniesiono budynek przeznaczony do obsługi ruchu turystycznego. Audiowizualna prezentacja umożliwia poznanie warunków życia w V-VI wieku oraz przyjrzeć się uważnie zbliżeniom mozaiki. Prezentacja jest udostępniona w języku hebrajskim, angielskim, niemieckim, hiszpańskim i rosyjskim. Czas zwiedzania parku wynosi około 1 godziny. Jest tutaj sklep z pamiątkami oraz bar. Teren parku jest dostępny dla osób niepełnosprawnych^[8].

Panorama mozaiki podłogowej w synagodze Beit Alfa

Zobacz też

• Geografia Izraela
• Parki narodowe w Izraelu
• Zarząd Ochrony Przyrody i Parków Narodowych

Przypisy

Bibliografia

• Beth Alpha. W: Nahman Avigad: Encyclopedia Judaica. Jerusalem: Keter Publishing House, 1972.
• Andrew Humphreys, Neil Tilbury: Praktyczny przewodnik: Izrael i terytoria palestyńskie. Bielsko-Biała: Pascal, 2000. ISBN 83-87696-88-9.
• Andrew Sanger: Explorer Izrael. Warszawa: Grupa Wydawnicza Bertelsmann, 2000. ISBN 83-7227-747-8.
• Dave Winter, John Matthews: Israel Handbook. Footprint Travel Guides, 1999. ISBN 1-900949-48-2. [dostęp 2012-06-25]. (ang.)
• praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia - Jerozolima i Ziemia Święta. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2009. ISBN 978-837-575-640-1.