Synagoga w Karniowie

Synagoga w Karniowie

Krnovská synagoga

nr rej. 36116/8-3011 z dnia 3.05.1958 r.
Synagoga w Karniowie (2015)
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Miejscowość	Karniów (cz. Krnov)
Adres	ul. Soukenická 28
Budulec	murowana
Architekt	Ernst Latzel
Data budowy	1871
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego Synagoga w Karniowie
Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Synagoga w Karniowie
50°05′23,3″N 17°42′27,0″E/50,089806 17,707500
Strona internetowa

Synagoga w Karniowie (cz. Krnovská synagoga) – synagoga znajdująca się w Karniowie (cz. Krnov, niem. Jägerndorf), w północno-wschodnich Czechach, w powiecie Bruntál, przy ulicy Soukenickiej 28 (wtedy Tempelring, potem Tuchmacherring, następnie Gottwaldova třída). 3 maja 1958 obiekt został wpisany na państwową listę ochrony zabytków w Czechach^[1].

Historia

Synagoga została zbudowana w latach 1870–1871, według projektu architekta Ernsta Latzela, w miejscu gdzie wcześniej znajdowały się mury obronne, na skraju miasta^[2]. Całkowita cena budowy synagogi wyniosła 26 000 złotych reńskich, z tego 500 złotych reńskich było udziałem cesarza Franciszka Józefa I^[3]. Synagoga została poświęcona 1872-06-05 5 czerwca 1872_(dts) przez brneńskiego rabina Barucha Jakoba Placzka.

Przestała służyć celom kultowym po aneksji Kraju Sudetów (niem. Sudetenland) przez III Rzeszę w 1938. Z inicjatywy członka rady miejskiej Karniowa, Franza Irblicha zamieniono ją na targowisko co uchroniło ją od zniszczenia podczas tzw. nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938^[4]. Zwoje Tory i przedmioty kultu udało się ochronić^[3].

Po II wojnie światowej budynek służył jako magazyn, a od 1960 zamieniono go na archiwum powiatowe^[3]. W 1994 synagogę zwrócono żydowskiej gminie Ołomuniec. Archiwum przeniesiono do miejscowości Bruntál, a synagoga opustoszała. Powódź w 1997 uszkodziła archiwalia i samą budowlę^[3]. Od 2003 synagoga jest administrowana przez stowarzyszenie zarządzające (cz. Občanské sdružení Krnovská synagoga), które wykorzystuje ją m.in. na salę wystawową, koncertową i konferencyjną^[5]. We wrześniu tegoż roku odbył się w niej koncert pieśni żydowskich, a miesiąc później pokaz tańców żydowskich^[3]. W 2005 zakończyła się odbudowa wieży^[5]. Zostały w niej znalezione dokumenty z czasów jej budowy^[5]. W maju 2016 koncertem grupy „Shirim Ashiri” z Pragi rozpoczął się w niej Festiwal Muzyki Sakralnej Krnov 2016^[6]. W 80. rocznicę ocalenia synagogi 2018-11-09 9 listopada 2018_(dts) gościł w niej ambasador Izraela w Czechach Daniel Meron^[4]. Stowarzyszenie administrujące synagogą współpracuje z organizacją Beit Kraków oraz jej rabinem Tanją Segal, która 2019-08-30 30 sierpnia 2019_(dts) prowadziła w synagodze Kabalat Szabat, Szacharit i studiowanie Tory^[7].

W niektóre dni odbywają się w niej nabożeństwa oraz czytanie Tory. Ponadto organizowane są okolicznościowe wystawy. Po wcześniejszym zgłoszeniu u zarządzającego synagogą istnieje możliwość jej zwiedzenia.

Architektura

Galeria (Miejsca synagogi)

Aron ha-kodesz

Główna nawa

Ekspozycja Tory

Ner tamid

Chanukija

Galeria (babiniec)

Jest to budowla w stylu neoromańskim z wnętrzem w stylu mauretańskim^[8]. Ten styl budynku był pierwotnie oparty na islamskiej architekturze Maurów, północnoafrykańskich Arabów, którzy zamieszkiwali Półwysep Iberyjski w okresie (VIII–XV) wieku^[9]. W regionie morawsko-śląskim jest ona unikatową synagogą, ponieważ jako jedyna ma dwie wieże.

Synagoga ma 24 m długości, prawie 17 m szerokości, a wysokość obu wież osiąga prawie 22 m^[8][3]. Obiekt posiada trzy wejścia: główne, które znajduje się od ulicy Barvířskiej, boczne które jest usytuowane z południowo-wschodniej wieży i tylne od ogrodu^[3]. Przez przedsionek przy bocznym wejściu w południowo-wschodniej wieży wchodzi się do centralnej nawy synagogi^[3]. Drzwi znajdujące się we wschodniej fasadzie, od strony ul. Soukenickiej są jedynie elementem dekoracyjnym portalu i nie mają charakteru funkcjonalnego. W tylnej zachodniej części synagogi znajduje się parterowy korytarz połączony z wejściem głównym oraz dwuramienna klatka schodowa prowadząca na piętro, gdzie mieści się dawna sala posiedzeń, później archiwum oraz wejście na galerię (babiniec)^[3]. Dach jest dwuspadowy^[9]. Dwie wieże na planie kwadratu (5 × 5) m przykryte są hełmami zakończonymi Gwiazdami Dawida^[3]. Z północno-wschodniej wieży rozciąga się perspektywa na centrum miasta, po dojściu do punktu widokowego przez południowo-wschodnią wieżę po spiralnych drewnianych schodach^[3]. Posadzka jest pokryta płytkami ze zdobieniem szachownicowym, na której znajdują się ławki, na 49 miejsc, w części pochodzące z 1897, z nieistniejącej synagogi w Ołomuńcu^[3]. Wokół ścian przebiega galeria (balkon), podtrzymywana przez zdobione arkady na obu poziomach, zakończone łukami w kształcie podkowy^[8]. Sufit ozdobiony jest drewnianymi, rzeźbionymi, brązowo-czerwonymi kasetonami^[8]. Do żeliwnych słupów nośnych przymocowana jest instalacja oświetlenia gazowego, a pod oknami i w suficie znajdują się szyby wentylacyjne^[8]. W 1898 zostały zamontowane w synagodze organy z miejscowej firmy Rieger, które po 1945 zaginęły^[2].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tomáš Sedlák: Krnovská synagoga z.s. (Oficjalna strona synagogi) (cz.). krnovskasynagoga.cz. [dostęp 2017-03-07].
• Synagoga. W: Turystyczne centrum informacyjne [on-line]. infokrnov.cz. [dostęp 2021-01-29].
• Pavel Kuča: Unikátní historická památka: synagoga v Krnově (cz.). seniortip.cz. [dostęp 2017-03-07].
• Synagoga w Karniowie. pl.mapy.cz. [dostęp 2017-03-07].
• Markéta Radová: Nahlédněte do synagogy v Krnově. Z omšelé památky se zrodila krasavice (cz.). ostrava.idnes.cz, 2014-01-13. [dostęp 2017-03-07].