Synod w Borzykowej

Synod w Borzykowej – synod prowincjonalny duchowieństwa zwołany w 1210 przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza, połączony ze zjazdem książąt polskich: Henryka Brodatego, Leszka Białego, Konrada mazowieckiego i Władysława Odonica.

Czas i miejsce synodu

Synod odbył się pod koniec lipca (dokumenty synodu w większości opatrzone są datą 29 lipca 1210) w Borzykowej (łac.: Boricov). O wyborze Borzykowej na miejsce synodu zdecydowały prawdopodobnie dwa argumenty. Po pierwsze była znaczącym ośrodkiem życia religijnego zlokalizowanym na terenie podległym kapitule gnieźnieńskiej. Po drugie miała korzystną lokalizację geograficzną, położona w pobliżu średniowiecznego szlaku łączącego Małopolskę z Wielkopolską, na pograniczu ziemi sieradzkiej z ziemią krakowską była łatwo osiągalna przez wszystkich uczestników synodu ^[1].

Uczestnicy synodu

W synodzie mogło uczestniczyć nawet około 1000 osób, licząc wszystkich dostojników wraz z ich świtami ^[2]. Spośród znanych osób wymieniani są:

• ze strony duchowieństwa:
  • Henryk Kietlicz - arcybiskup gnieźnieński, przewodniczący synodu,
  • Wincenty Kadłubek - biskup krakowski, współprzewodniczący synodu,
  • Arnold - biskup poznański,
  • Wawrzyniec - biskup wrocławski
  • Gedko - biskup płocki
  • Ogierz - biskup kujawski
  • Wawrzyniec - biskup lubuski

oraz Hugon - dziekan gnieźnieński, Piotr - dziekan krakowski, proboszczowie Bogufał z Krakowa, Szymon z Łęczycy, Meingot z Trzemeszna oraz Grzegorz (z Borzykowej), archidiakon Gerhard oraz mistrzowie Piotr i mistrz Idzi,

• ze strony książąt:
  • Leszek Biały - książę krakowski,
  • Konrad I - książę mazowiecki,
  • Henryk I Brodaty - książę śląski,
  • Władysław Odonic - książę kaliski

oraz wymienieni z imienia rycerze: wojewoda Wojciech, Goworycz, Jakób, Mstuj i Ostasz.

Postanowienia synodu

Powodem zwołania synodu w Borzykowej była wydana w 1210 przez papieża Innocentego III na prośbę Władysława III Laskonogiego bulla wznawiająca zasadę senioratu i zobowiązująca polskie duchowieństwo do jej obrony. Na synodzie radzono przede wszystkim nad możliwościami przeciwdziałania skutkom tej bulli. Biskupi na synodzie mieli również zatwierdzić prawo Leszka Białego do utrzymania tronu krakowskiego ^[3].

Według dawniejszej historiografii książęta wydali wówczas zbiór przywilejów, a wśród nich wielki przywilej dla Kościoła.

Wynikiem przywilejów były następujące postanowienia:

• wolny wybór biskupów przez kapituły,
• własne sądownictwo dla duchowieństwa (privilegium fori),
• wprowadzenie celibatu wśród polskich duchownych diecezjalnych,
• zniesienie prawa książąt do przejmowania majątku ruchomego zmarłego biskupa (ius spolii).

Przywileje nadane w Borzykowej potwierdził papież Innocenty III w 1211.

Na synodzie w Borzykowej wydano również dokumenty uposażające duchowieństwo wedle których:

• Władysław Odonicz nadał zakonowi cystersów ziemię w kasztelanii przemęckiej, celem założenia klasztoru (fundacja opactwa w Przemęcie nie doszła wtedy jednak do skutku, ponownej fundacji dokonano ponad sto lat później),
• rycerz Sławosz wznowił nadanie Sławoszowa klasztorowi w Busku.

Skutki synodu

Nowsze badania dowodzą, iż przywilej początkowo nie był wprowadzony w życie ^[4], a ogłoszono go dopiero w końcu 1210 lub na początku 1211 na tzw. synodzie poborzykowskim oraz potwierdzono i rozszerzono w 1215 w Wolborzu, gdzie ponadto wyłączono spod prawa książęcego posiadłości kościelne wraz z ich ludnością (podatki i sądownictwo). Stał się on podstawą niezależności Kościoła katolickiego od państwa w Polsce.

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Samsonowicz: Historia Polski i Świata. T. 1.: Historia Polski - Polska do 1586. Mediasat Group S.A. dla Gazety Wyborczej, 2007, s. 96. ISBN 978-84-9819-808-9.