Syrokomla (herb szlachecki)

Syrokomla
Ilustracja
Herb Syrokomla
Typ herbu

szlachecki

Zawołanie

Syrokomla

Alternatywne nazwy

Srokomla, Syrykomla, Syrokomlya[1]

Pierwsza wzmianka

1354 (pieczęć)
1396 (zapis)

Syrokomlapolski herb szlachecki, noszący zawołanie Syrokomla[1]. Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, spisanym przez historyka Jana Długosza w latach 1464–1480[2]. Syrokomla jest jednym z 47 herbów adoptowanych przez bojarów litewskich na mocy unii horodelskiej z 1413 roku[3].

Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej i sandomierskiej[1]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Syrokomla, należy wymienić Grocholskich[4] i Sołtanów[5].

Syrokomli używali też Marian Zyndram-Kościałkowski[6][7].

Opis herbu

Jedna ze stron manuskryptów Jana Długosza, zawierająca opisy polskich herbów

Opis historyczny

Jan Długosz (1415–1480) blazonuje herb i opisuje herbownych następująco[8]:

Syrokomlya, circulaturam triangularem, cruce super imposita alba, in campo rubeo defert. Genus Polonicum modestique in eo viri.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Po przetłumaczeniu:

Syrokomla, trójkątny okrąg, który na szczycie biały krzyż w polu czerwonym nosi. Ród Polski, mężowie skromni.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego, Szymona Okolskiego i Marcina Bielskiego, opisuje herb[9]:

Abdank biały zwyczajny powinien być w polu czerwonem, ale na wierzchu jego we środku krzyż złoty, na hełmie nad koroną takiż Abdank biały, z krzyżem.

Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, T. VIII

Opis współczesny

Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:

Na tarczy w polu czerwonym łękawica srebrna z zaćwieczonym takimż krzyżem kawalerskim ćwiekowym.

W klejnocie samo godło.

Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.

Geneza

Najwcześniejsze wzmianki

Najwcześniejsze lokalne źródło heraldyczne wymieniające ten herb to wspomniane już wcześniej Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, datowane na lata 1464–1480. Autorem tego dzieła jest polski historyk, Jan Długosz[10].

W wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę[3].

Herbowni

Lista Tadeusza Gajla

Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[11]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[12] (194 nazwisk[13]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Syrokomla. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Syrokomla[13]:

Andronowicz, Auzbikowicz, Auzbukiewicz, Aziubekowicz.
Bałwanowicz, Banowski, Bańkowski, Baranowicz, Beynar, Biczewski, Bohuszewicz, Bortkiewicz, Bułhak, Bułharyn, Burdzicki, Burdziński, Butkiewicz.
Chabowski, Chalecki, Chominicz, Chorzewski, Chybicki, Ciżewski, Ciżowski, Czechowicz, Czyżewski.
Dawidowicz, Draniewicz, Dziewiecki, Dziewlewski, Dziewoczka, Dziewoczko, Dziwiński.
Gasztowt, Gawroński, Gogitowt, Golgin, Gosztowt, Gożtowt, Grocholski, Gucewicz, Gumkowski.
Halecki, Harasimowicz-Broniuszyc, Horszewski, Horszowski, Hryhorewicz.
Iłgowski, Imszennik, Imszeński, Iwanowicz, Iwanowski.
Jacynicz, Jałyński, Janowski, Jeleniewski, Jeleniowski, Jodławski, Jursza.
Karnicki, Karoński, Kaznowski, Kęsicki, Kiiński, Kijankowski, Kijanowski, Kijańkowski, Kijański, Kijeński, Kiltynowicz, Kiński, Kirkiłło, Kondracki, Kondradzki, Kondrat, Kondratowicz, Kondratowski, Konratowicz, Konratowski, Kornatowski, Korzekwicki, Korzenicki, Kosiałkowski, Kościałkowski, Kozłowicz, Kruczek, Krzepicki, Kupść, Kurdwanowski, Kuszelewski.
Łapicki.
M, Makar, Makara, Masło, Mentrym, Minelg, Minelgowicz, Mingel, Mingiel, Mingielewicz, Mingin, Minigajło, Modzelewski, Montrym, Montrymowicz.
Niewiardomski.
Ososko.
Pieślak, Płaszowski, Przybora, Przymulski, Puchaczewski, Puchłowski, Puciata, Puciatczyc, Puciato, Puciatyc, Puciatycz, Pugaczewski, Pulia, Putiata, Putiatycki, Putiatycz, Putyatycki.
Rekść, Rekuć.
Sachniewicz, Sachnowicz, Sapalski, Sehem, Seheń, Sicheń, Sieheń, Sielanka, Sielanko, Siemaszko, Siemaszkowicz, Siemienowicz, Siemionowicz, Siwczyński, Smereczyński, Sołłohub, Sołohub, Sołtan, Sopiński, Soroczyński, Stankunowicz, Starosielski, Starowolski, Stecki, Stefanowicz, Stefanowski, Syrokomla, Szwyaszkowski.
Śnieszkowski, Świaszkowski, Świeszkowski, Święszkowski, Świężkowski.
Traczewski, Turowicki, Tyżewski.
Ussiłowicz, Uściłowicz.
Wahanowski, Wasielkiewicz, Wasilewicz, Wasilewski, Wasilkiewicz, Wasztok, Węsierski, Wieliczki, Wieliczko, Witkiewicz, Witkowicz, Witoniski, Witort, Witowski, Wojczun, Wojtałowicz, Wojtołowicz, Wyrwicz, Wytoniski.
Zagrocki, Zagrodzki, Zając, Zaklika, Zakliko, Zubowicz.
Żołądź, Żołędź, Żołłądź, Życzyński.
Tadeusz Gajl, Herbarz Polski

Pozostałe nazwiska

Jury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach Andrusiewicz, Bułat, Hołub i Wołczecki[14].

Odmiany

Odmiany herbu Syrokomla
Herb Hołub
Herb Iłgowski
Herb Sołtan
Herb Sołtan II
Herb Sołtan III
Odmiany arystokratyczne herbu Syrokomla
Herb Grocholski
Herby uznawane za odmiany tylko przez pojedynczych heraldyków
Syrokomla wraz ze swoimi odmianami w Tablicach odmian herbowych Teodora Chrząńskiego (1909). I rząd, II kolumna.

Galeria

Zobacz też

Uwagi

  1. Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.

Przypisy

  1. a b c Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 165, ISBN 83-7391-166-9.
  2. Długosz 1885 ↓, s. 24.
  3. a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 219.
  4. Niesiecki 1839 ↓, s. 278–279.
  5. Niesiecki 1841 ↓, s. 457–458.
  6. Mościcki i Dzwonkowski 1928 ↓, s. 223.
  7. Jędruszczak 1968 ↓, s. 392.
  8. Jan Długosz, Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, Zygmunt Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol.).
  9. Niesiecki 1841 ↓, s. 589–591.
  10. Jan Długosz, Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, Zygmunt Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol.).
  11. Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
  12. Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
  13. a b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
  14. Łyczkowski ↓.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Szablon.svg
Autor: Zirguezi, Licencja: CC0
Generic Coat of arm
POL COA Baranowicz.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Baranowicz
Insignia Dolanga Olywa.jpg
Autor: Zygmunt Celichowski (1845-1923), Jan Długosz (1415-1480), Licencja: CC0
Zygmunt Celichowski,"Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego", wyd. Z. Celichowski, Poznań 1885.
POL COA Łosowicz.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Łosowicz
POL COA Andronowski.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Andronowski
POL COA Chalecki.svg
Autor: Wames based on template made by Bastianow which is based on works of Mr. Tadeusz Gajl., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Herb szlachecki Chalecki
POL COA Sołtan II.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Sołtan II
POL COA Rozmiar.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Polski herb szlachecki
POL COA Ustarbowski.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Ustarbowski
Belarus-Vawkavysk-Chapel-burial-vault of Sieheń family-19.jpg
Autor: Eugene Zelenko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Chapel-burial-vault of Sieheń of Syrokomla coat of arms family. Vawkavysk, Belarus.
Syrokomla Wladyslaw pomnik w Sw Jana.JPG
Autor: Alma Pater, Licencja: CC BY-SA 3.0
Memorial of Władysław Syrokomla, in the Church of St. Johns (Vilnius). Opened in 1908.
POL COA Sołtan.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Sołtan
POL COA Syrokomla.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Syrokomla
POL COA Sołtan III.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Sołtan III