Syrokomla (herb szlachecki)
![]() Herb Syrokomla | |
Typ herbu | |
---|---|
Zawołanie | Syrokomla |
Alternatywne nazwy | Srokomla, Syrykomla, Syrokomlya[1] |
Pierwsza wzmianka |
Syrokomla – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Syrokomla[1]. Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, spisanym przez historyka Jana Długosza w latach 1464–1480[2]. Syrokomla jest jednym z 47 herbów adoptowanych przez bojarów litewskich na mocy unii horodelskiej z 1413 roku[3].
Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej i sandomierskiej[1]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Syrokomla, należy wymienić Grocholskich[4] i Sołtanów[5].
Syrokomli używali też Marian Zyndram-Kościałkowski[6][7].
Opis herbu

Opis historyczny
Jan Długosz (1415–1480) blazonuje herb i opisuje herbownych następująco[8]:
Syrokomlya, circulaturam triangularem, cruce super imposita alba, in campo rubeo defert. Genus Polonicum modestique in eo viri.
Po przetłumaczeniu:
Syrokomla, trójkątny okrąg, który na szczycie biały krzyż w polu czerwonym nosi. Ród Polski, mężowie skromni.
Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego, Szymona Okolskiego i Marcina Bielskiego, opisuje herb[9]:
Abdank biały zwyczajny powinien być w polu czerwonem, ale na wierzchu jego we środku krzyż złoty, na hełmie nad koroną takiż Abdank biały, z krzyżem.
Opis współczesny
Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy w polu czerwonym łękawica srebrna z zaćwieczonym takimż krzyżem kawalerskim ćwiekowym.
Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.
Geneza
Najwcześniejsze wzmianki
Najwcześniejsze lokalne źródło heraldyczne wymieniające ten herb to wspomniane już wcześniej Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, datowane na lata 1464–1480. Autorem tego dzieła jest polski historyk, Jan Długosz[10].
W wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę[3].
Herbowni
Lista Tadeusza Gajla
Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[11]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[12] (194 nazwisk[13]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Syrokomla. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Syrokomla[13]:
Tadeusz Gajl, Herbarz Polski |
Pozostałe nazwiska
Jury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach Andrusiewicz, Bułat, Hołub i Wołczecki[14].
Odmiany
Odmiany herbu Syrokomla | Herby uznawane za odmiany tylko przez pojedynczych heraldyków ![]() Herb Andronowski ![]() Herb Rozmiar | ![]() Syrokomla wraz ze swoimi odmianami w Tablicach odmian herbowych Teodora Chrząńskiego (1909). I rząd, II kolumna. |
Galeria
Grobowiec rodziny Sieheniów herbu Syrokomla, znajdujący się obecnie na Białorusi.
Ledwo widoczny herb Syrokomla (pod krzyżem) na pomniku Władysława Syrokomli
Ukraiński Order Bohdana Chmielnickiego III klasy z herbem Syrokomla
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
Przypisy
- ↑ a b c Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 165, ISBN 83-7391-166-9 .
- ↑ Długosz 1885 ↓, s. 24.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 219 .
- ↑ Niesiecki 1839 ↓, s. 278–279.
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 457–458.
- ↑ Mościcki i Dzwonkowski 1928 ↓, s. 223.
- ↑ Jędruszczak 1968 ↓, s. 392.
- ↑ Jan Długosz, Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, Zygmunt Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol.).
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 589–591.
- ↑ Jan Długosz, Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, Zygmunt Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol.).
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
- ↑ a b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Łyczkowski ↓.
Bibliografia
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. IV, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 521 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655 .
- Henryk Mościcki , Włodzimierz Dzwonkowski , Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, Warszawa: Lucjan Złotnicki, 1928 .
- Tadeusz Jędruszczak, Polski Słownik Biograficzny, t. XIV, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1968 .
- Tadeusz Gajl, Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .
Linki zewnętrzne
- Tadeusz Gajl: Nazwiska (pol.). gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20].
- Jury Łyczkowski: Herby szlachty litwińskiej (pol.). lyczkowski.net. [dostęp 2021-09-20].
- Dzieje zasobu (pol.). agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20].
Media użyte na tej stronie
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Syrokomla
Autor: Zygmunt Celichowski (1845-1923), Jan Długosz (1415-1480), Licencja: CC0
Zygmunt Celichowski,"Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego", wyd. Z. Celichowski, Poznań 1885.
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Łosowicz
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Baranowicz
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Andronowski
Autor: Wames based on template made by Bastianow which is based on works of Mr. Tadeusz Gajl., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Herb szlachecki Chalecki
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Sołtan II
Autor:
- Herb_Rozmiar.jpg: T.Gajl
- Peacock feathers by WarX
- derivative work: KamilkaŚ (talk)
Polski herb szlachecki
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Ustarbowski
Autor: Eugene Zelenko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Chapel-burial-vault of Sieheń of Syrokomla coat of arms family. Vawkavysk, Belarus.
Autor: Alma Pater, Licencja: CC BY-SA 3.0
Memorial of Władysław Syrokomla, in the Church of St. Johns (Vilnius). Opened in 1908.
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Sołtan
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Sołtan III