System oznaczeń lamp

Lampy elektronowe od zarania ich masowej produkcji były wytwarzane w dużej liczbie różnych typów i rodzajów, co wymusiło stosowanie jednoznacznych oznaczeń umożliwiających łatwą identyfikację^[a]. Na początku każdy producent stosował własne systemy oznaczania lamp, jednak w połowie lat 30. XX w. w Europie wprowadzono system będący nadal w użyciu.

Lampa o oznaczeniu ECC86 (system europejski)

System europejski

System opisany poniżej dotyczy lamp odbiorczych, wzmacniających i prostowniczych przeznaczonych głównie dla sprzętu radiowego i telewizyjnego powszechnego użytku. W tym systemie (wprowadzonym w 1934 r.) lampa jest oznaczona za pomocą dwóch lub więcej liter i cyfr^[b].
Pierwsza litera oznacza rodzaj żarzenia lampy:
A – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 4 V (starsze oznaczenie)
B – żarzenie szeregowe prądem stałym o natężeniu 180 mA (starsze oznaczenie)
C – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 200 mA (starsze oznaczenie)
D – żarzenie szeregowe lub równoległe prądem stałym o napięciu 0,625 V, 1,2 V lub 1,4 V (lampy bateryjne)
E – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 6,3 V
F – żarzenie równoległe prądem zmiennym o napięciu 12,6 V (starsze oznaczenie)
G – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 5 V
H – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 150 mA
K – żarzenie równoległe prądem stałym o napięciu 2 V (lampy bateryjne – starsze oznaczenie)
L – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 450 mA
M – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 1,9 V lub 2,4 – 2,8 V
P – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 300 mA
U – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 100 mA
V – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 50 mA (starsze oznaczenie)
X – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 600 mA
Y – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 450 mA (starsze oznaczenie)

Następna litera oznacza rodzaj lampy (jeśli lampa ma złożoną konstrukcję – w jednej bańce jest kilka systemów, liter jest więcej w kolejności alfabetycznej):
A – dioda detekcyjna
B – podwójna dioda detekcyjna ze wspólną katodą
C – trioda małej mocy
D – trioda dużej mocy (głośnikowa)
E – tetroda małej mocy
F – pentoda małej mocy
H – heksoda lub heptoda heksodowa
K – oktoda lub heptoda oktodowa
L – tetroda lub pentoda mocy (np. głośnikowa)
M – wskaźnik dostrojenia (oko magiczne)
P – lampa o emisji wtórnej (tylko jako trzecia litera)
Q – ennoda (lampa do detekcji sygnału FM)
W – dioda prostownicza gazowana
X – podwójna dioda (ze wspólną katodą) prostownicza gazowana
Y – dioda prostownicza próżniowa
Z – podwójna dioda prostownicza (ze wspólną katodą)

Liczba (od 1 do 4 cyfr)^[c] oznacza głównie rodzaj cokołu^[d]:
1 – 9 cokół bocznostykowy, lub kołkowy europejski
11 – 19 cokół stalowy
21 – 29 cokół loktalowy (dla lamp bateryjnych liczby 25 – 29)
31 – 39 cokół oktalowy (dla lamp bateryjnych też liczby 21 – 24)
40 – 49 cokół rimlokowy
50 – 51 cokoły specjalne np. lamp mikrofalowych
60 – 69 lampy subminiaturowe
70 – 79 lampy subminiaturowe i specjalne
80 – 89 (również 180 – 189, 280 – 289, 800 – 809) lampy miniaturowe – cokół nowalowy
90 – 99 (również 190 – 199) lampy miniaturowe – cokół heptalowy
200 – 209 cokół dekalowy.
W przypadku tetrod i pentod (oprócz lamp mocy) ostatnia cyfra wskazuje na ogół typ charakterystyki siatkowej – lampy o stałym nachyleniu charakterystyki oznaczane są cyfrą parzystą, natomiast cyfra nieparzystą oznacza się lampy o zmiennym nachyleniu charakterystyki (selektody). Lampy z trzema cyframi (jak np. EF280) lub z przestawionymi literami i cyframi (np. E88CC zamiast ECC88) oznaczają zazwyczaj wykonania specjalne (np. o podwyższonej trwałości, lepszej tolerancji wykonania itp).

Przykłady:
ECC82 – podwójna trioda małej mocy żarzona równolegle napięciem 6,3 V z cokołem nowalowym
EAA91 – podwójna dioda detekcyjna żarzona równolegle napięciem 6,3 V z cokołem heptalowym
EF89 – pentoda małej mocy żarzona równolegle napięciem 6,3 V z cokołem nowalowym, selektoda
AL4 – pentoda głośnikowa żarzona równolegle napięciem 4 V z cokołem bocznostykowym
UCH21 – trioda małej mocy i heptoda żarzone szeregowo prądem 100 mA z cokołem loktalowym
PCF200 – trioda i pentoda (obie małej mocy) żarzone szeregowo prądem 300 mA z cokołem dekalowym.

Oznaczenia lamp elektronowych profesjonalnych

Lampy wzmacniające dla celów przemysłowych (Siemens, Philips)

Oznaczenie składa się zazwyczaj z dwóch liter i czterech cyfr. Oznaczano tak lampy stosowane w urządzeniach teletransmisyjnych, maszynach liczących, urządzeniach przemysłowych. Ten system oznaczeń jest zbliżony do systemu europejskiego. Pierwsza litera oznacza napięcie żarzenia (zazwyczaj E – 6,3 V), druga litera (oraz ew. następna) określa tak jak w systemie europejskim budowę i zastosowanie lampy (A – dioda, C – trioda /z wyjątkiem wyjściowych mocy/, D – trioda wyjściowa mocy, E – tetroda /z wyjątkiem wyjściowych mocy/, F – pentoda /z wyjątkiem wyjściowych mocy/, L – wyjściowa tetroda lub pentoda mocy, H – heptoda, M – wskaźnik dostrojenia). Spośród czterech cyfr pierwsza oznacza rodzaj cokołu: 2 – dekalowy, 3 – oktalowy, 5 – magnowalowy, 8 – nowalowy, 9 – miniaturowy. Przykład: EL3010 oznacza pentodę mocy żarzoną napięciem 6,3 V, o cokole oktalowym.

Lampy specjalne dla celów przemysłowych (Siemens, Philips)

Oznaczenie składa się z dwóch liter i czterocyfrowej liczby.
Pierwsza litera określa kategorię lampy:

• X – lampa z elementem czułym na światło,
• Y – lampa próżniowa do urządzeń nadawczych, mikrofalowych lub zastosowań przemysłowych,
• Z – lampa gazowana (z wyjątkiem czułych na światło),

Druga litera określa konstrukcję lub zastosowanie lampy:

• A – dioda,
• C – lampa przekaźnikowa (spustowa),
• D – trioda (pojedyncza lub podwójna),
• G – inny typ lampy,
• H – lampa o fali bieżącej,
• J – magnetron,
• K – klistron,
• L – tetroda lub pentoda (w tym podwójna),
• M – jarzeniowa lampa wskaźnikowa lub licząca,
• P – powielacz fotoelektryczny lub licznik promieniowania,
• Q – lampa analizująca,
• T – tyratron,
• X – ignitron, wzmacniacz obrazu lub przetwornik obrazu,
• Y – lampa prostownicza,
• Z – stabilizator napięcia.

Liczba czterocyfrowa oznacza numer serii, przy czym numer serii prototypowej jest zawsze zakończony zerem.
Przykład: YJ1180 oznacza magnetron serii prototypowej.

Lampy nadawcze firmy Philips

Oznaczenie składa się z grupy dwóch lub trzech liter, dwóch grup cyfr rozdzielonych znakiem „/” oraz ewentualnie dodatkowej litery.

Pierwsza litera określa rodzaj lampy:

• M – trioda przystosowana do pracy jako modulator,
• P – pentoda,
• Q – tetroda,
• T – trioda przystosowana do pracy jako wzmacniacz lub generator.

Lampy podwójne mają powtórzoną literę (np. QQ to podwójna tetroda).

Druga litera (trzecia dla lamp podwójnych) podaje rodzaj katody:

• A – katoda wolframowa, bezpośrednio żarzona,
• B – katoda wolframowa torowana, bezpośrednio żarzona,
• C – katoda tlenkowa, bezpośrednio żarzona,
• E – katoda tlenkowa, pośrednio żarzona.

Trzecia litera określa sposób chłodzenia lampy:

• L – chłodzenie powietrzne wymuszone,
• W – chłodzenie wodne,
• (brak litery) – chłodzenie naturalne.

Pierwsza grupa cyfr oznacza maksymalne napięcie anodowe w kV.
Druga grupa cyfr oznacza (w W lub kW) moc traconą na anodzie (lampy modulacyjne) bądź moc wyjściową w klasie C (lampy wzmacniające).
Dodatkowa litera określa cokół lampy lub jej specjalne wykonanie:

• E – cokół 7-nóżkowy,
• F – cokół 8-nóżkowy,
• G – cokół 4-nóżkowy,
• N – cokół 5-nóżkowy,
• P – cokół bocznostykowy,
• H – napięcie żarzenia 26,5 V (typowe napięcie żarzenia to 6,3 V).

Przykłady:
PE 06/40 N oznacza pentodę wzmacniającą o napięciu anodowym 0,6 kV, o katodzie tlenkowej, pośrednio żarzonej, o mocy wyjściowej w klasie C – 40 W, o cokole 5-nóżkowym. Natomiast QQE 04/20 oznacza podwójną tetrodę o napięciu anodowym 0,4 kV, o katodzie tlenkowej, pośrednio żarzonej, o mocy wyjściowej w klasie C – 20 W.

Lampy nadawcze firmy RFT (NRD)

Oznaczenie składa się z grupy trzech liter i grupy trzech lub czterech cyfr.

Dwie pierwsze litery określają rodzaj lampy:

• SR – lampa nadawcza,
• VR – lampa wzmacniająca.

Trzecia litera określa sposób chłodzenia lampy:

• S – chłodzenie naturalne,
• L – chłodzenie powietrzne wymuszone,
• W – chłodzenie wodne,
• V – chłodzenie z odparowaniem wody.

Pierwsza cyfra (lub dwie pierwsze cyfry w lampach podwójnych) oznacza liczbę elektrod:

• 2 – dioda,
• 3 – trioda,
• 4 – tetroda,
• 5 – pentoda.

Dwie ostatnie cyfry oznaczają bieżący numer typu lampy.
Przykład: SRW 452 – lampa nadawcza chłodzona wodą, tetroda o numerze bieżącym typu 52.

Lampy nadawcze (Lamina)

Oznaczenia lamp nadawczych polskiej firmy Lamina składają się z jednej lub dwóch liter, grupy cyfr oraz ewentualnie: dodatkowej litery i/lub dwóch cyfr poprzedzonych znakiem „/”.
Pierwsza litera oznacza rodzaj lampy: T – trioda, Q – tetroda, P – pentoda. Dwie jednakowe litery oznaczają lampę podwójną. Grupa cyfr oznacza maksymalną moc traconą na anodzie w kW. Dodatkowa litera oznacza sposób chłodzenia lampy: P – wymuszone powietrzne, W – wodne, brak tej litery oznacza chłodzenie naturalne. Pierwsza z dwóch cyfr po znaku „/” oznacza: 1 – lampy do nadawczych urządzeń radiofonicznych i radiokomunikacyjnych, 2 – lampy do urządzeń radiotermicznych (tzw. lampy przemysłowe), 3 – lampy stosowane w telewizyjnym sprzęcie nadawczym, 4 – lampy do urządzeń radiokomunikacyjnych z modulacją jednowstęgową, 5 – lampy modulacyjne, lampy impulsowe. Druga z cyfr po znaku „/” oznacza numer kolejny rozwiązania konstrukcyjnego.
Przykłady: T-25 P oznacza triodę o mocy maks. traconej na anodzie – 25 kW, o chłodzeniu wymuszonym powietrznym. Natomiast QQ-004/11 oznacza podwójną tetrodę o mocy maks. traconej na anodzie 0,04 kW (40W), o chłodzeniu naturalnym, przeznaczoną do urządzeń radiofonicznych i radiokomunikacyjnych, będącą pierwszym rozwiązaniem konstrukcyjnym.

Oznaczenia lamp elektronopromieniowych

Stare oznaczenia

Stare oznaczenia lamp produkcji europejskiej składają z dwóch (ew. trzech) liter oraz dwóch liczb rozdzielonych kreską. Pierwsza litera oznacza rodzaj ogniskowania i odchylania wiązki elektronów: A – ogniskowanie elektrostatyczne, odchylanie elektromagnetyczne; D – ogniskowanie i odchylanie elektrostatyczne; M – ogniskowanie i odchylanie elektromagnetyczne. Druga litera określa właściwości ekranu takie jak czas poświaty czy kolor ekranu (np. W – biały kolor świecenia, X – ekran trójkolorowy RGB). Ewentualna trzecia litera M oznacza lampę wielopromieniową. Liczba przed kreską określa średnicę lub przekątną ekranu w cm. Liczba po kresce określa kolejny numer typu.
Przykład: MW 53-20 oznacza lampę kineskopową o ogniskowaniu i odchylaniu elektromagnetycznym, białym kolorze świecenia (obraz czarno-biały) i o przekątnej ekranu 53 cm.

Nowe oznaczenia

Nowe oznaczenia lamp produkcji europejskiej składają się z litery, dwóch grup cyfr rozdzielonych kreską oraz dwóch liter.
1. Pierwsza litera oznacza:
A – kineskop do domowych odbiorników telewizyjnych
D – lampa oscylograficzna jednopromieniowa
E – lampa oscylograficzna wielopromieniowa
F – lampa wskaźnika radaru do bezpośredniej obserwacji
L – lampa magazynująca obraz (pamięciowa)
M – lampa obrazowa telewizji użytkowej
P – lampa obrazowa telewizji użytkowej – projekcyjna
Q – lampa analizująca np. do telekina
2. Pierwsza cyfra (lub grupa cyfr) oznacza średnicę lub przekątną ekranu w cm.
3. Druga cyfra (lub grupa cyfr) oznacza kolejny numer produkcyjny.
4. Ostatnie dwie litery oznaczają właściwości ekranu. Pierwsza z nich określa kolor fluorescencji (albo fosforescencji w przypadku dłuższej poświaty ekranu):
A – czerwono-purpurowa, purpurowa, niebiesko-purpurowa
B – purpurowo-niebieska, niebieska, zielono-niebieska
D – niebiesko-zielona
G – niebiesko-zielona, zielona, żółto-zielona
K – żółto-zielona
L – pomarańczowa, pomarańczowo-różowa
R – czerwono-pomarańczowa, czerwona, różowa, purpurowo-różowa, purpurowo-czerwona, czerwono-purpurowa
Y – zielono-żółta, żółta, żółto-pomarańczowa
W – biała standardowa
X – ekran trójkolorowy
Druga z ostatnich dwóch liter oznacza serię oraz szczególne właściwości ekranu (np. czas poświaty).
Przykład: D 13-19 GH oznacza lampę oscylograficzną jednopromieniową o średnicy ekranu 13 cm, o zielonym kolorze fluorescencji.

Amerykański system oznaczania lamp

RETMA

Oznaczenia amerykańskich lamp odbiorczo-wzmacniających wprowadzone w latach 50. XX w. przez stowarzyszenie Radio Electronics Television Manufacturers’ Association (RETMA) składają się zazwyczaj z niżej opisanych elementów.

1. Liczba – określająca napięcie żarzenia (niekiedy tylko w przybliżeniu), np. „6” – 6,3 V.
2. Litera (jedna lub dwie) – określa kolejność produkcji, dla lamp odbiorczych nieprostowniczych według kolejności alfabetycznej (A,B,C...), dla lamp prostowniczych według kolejności odwrotnie alfabetycznej (Z,Y,X... do U).
3. Liczba (jednocyfrowa) – określa liczbę czynnych wyprowadzonych na zewnątrz elektrod. Grzejnik (żarzenie) jest liczony jako jedna elektroda.
4. Litera lub litery (opcjonalnie) – określa mechaniczną konstrukcję lampy np. M – metalowy ekran lub bańka, G – bańka szklana (duża), GC – bańka szklana (średnia), GT – bańka szklana (mała), L – lampa loktalowa, W -lampa wysokiej jakości.

Przykład: oznaczenie 25Z5 określa lampę o napięciu żarzenia 25 V, jest to lampa prostownicza (Z) posiadająca 5 czynnych elektrod: grzejnik, dwie katody i dwie anody (podwójna dioda). Natomiast oznaczenie 6SN7GT wskazuje lampę o napięciu żarzenia 6,3 V, jest to lampa inna niż prostownicza – podwójna trioda (SN), posiada 7 czynnych elektrod: grzejnik, dwie katody, dwie siatki i dwie anody. Bańka lampy jest szklana, małych rozmiarów (GT).

RMA

W latach 1942–1944 stowarzyszenie Radio Manufacturers Association (RMA) stosowało ujednolicony system oznaczeń lamp przemysłowych, nadawczych i specjalnych^[e]. Oznaczenie składa się z cyfry, litery i dwóch cyfr na końcu.
Cyfra określa moc żarzenia:

• 1 – brak żarzenia (m.in. zimna katoda)
• 2 – do 10 W
• 3 – 10-20 W
• 4 – 20-50 W
• 5 – 50-100 W
• 6 – 100-200 W
• 7 – 200-500 W
• 8 – 500W-1 kW
• 9 – ponad 1 kW

Litera oznacza rodzaj lampy:

• A – pojedynczy element (np. bareter)
• B – dioda lub inne urządzenie o dwóch wyprowadzeniach
• C – trioda
• D – tetroda
• E – pentoda lub tetroda wiązkowa
• F – heksoda
• G – heptoda
• H – oktoda
• J – magnetron
• K – klistron lub lampa z wyjściem indukcyjnym
• L – kondensator próżniowy
• N – prostownik krystaliczny (półprzewodnikowy)
• P – lampa światłoczuła (np. fotokomórka, lampa analizująca, przetwornik obrazu)
• Q – próżniowa wnęka rezonansowa
• R – ignitron lub inny prostownik rtęciowy
• S – Wyłącznik próżniowy

Dwie ostatnie cyfry (od 21 wzwyż) określają numer seryjny. Przykład: 6C21 – trioda nadawcza o mocy 100-200W.

System oznaczania lamp produkcji radzieckiej (rosyjskiej)

Stare oznaczenia

Pierwsze ujednolicone oznaczenia lamp elektronowych wprowadzono w ZSRR w 1929 r. Oznaczenia te składały się z jednej lub dwóch liter oraz liczby (maks. 3 – cyfrowej) oznaczającej numer produkcyjny. Pierwsza litera oznaczała typ lampy:: „П” – odbiorcza, „У” – wzmacniająca, „С” – specjalna, „В” – prostownicza, „Т” – przekaźnikowa, „Н” – wzmacniająca małej częstotliwości, „Г” – generacyjna, „M” – modulacyjna. Druga litera (opcjonalna) określała rodzaj katody: „Т” – torowana, „К” – nawęglana, „О” – tlenkowa, „Б” – barowa, „Ц” – cezowa.
Przykład: УБ – 110 oznacza lampę wzmacniającą (w tym przypadku triodę), o katodzie barowej, o numerze produkcyjnym 110.
Po uruchomieniu w 1937 r. produkcji lamp na licencji USA stosowano równolegle przez pewien czas system wzorowany na amerykańskim RETMA (p. wyżej). Przykład: 6Ф6 oznacza pentodę żarzoną pośrednio napięciem 6,3 V.

Nowe oznaczenia

Nowe oznaczenia lamp wzmacniających, odbiorczych i prostowniczych (stosowane od początku lat 50. XX w.) składają się z liczby, litery, liczby, opcjonalnie litery oraz opcjonalnie po kresce dodatkowej litery.

1. LICZBA składająca się z 1 lub 2 cyfr – oznacza wartość (czasem przybliżoną) napięcia żarzenia np. „2” – 2 V, „6” – 6,3 V itd. W lampach oscyloskopowych i kineskopach liczba ta oznacza przekątną (lub średnicę) ekranu w cm.

2. LITERA (jedna, dwie, b. rzadko trzy) – określa konstrukcję oraz ew. zastosowanie lampy:

• Д – dioda,
• Х – duodioda (podwójna dioda),
• С – trioda,
• Э – tetroda,
• П – końcowa pentoda lub tetroda,
• К – pentoda w.cz. o zmiennym nachyleniu charakterystyki,
• Ж – pentoda w.cz. o dużym nachyleniu charakterystyki,
• В – pentoda o emisji wtórnej,
• Л – lampa obrazowa: ЛО – oscyloskopowa z odchylaniem elektrostatycznym, ЛМ – oscyloskopowa z odchylaniem magnetycznym, ЛК – kineskop,
• А – oktoda (lub inna podobna) jako lampa mieszająca z dwoma siatkami sterującymi,
• Б – pentoda z jedną lub z dwoma diodami,
• Н – podwójna trioda,
• Р – trioda z jedną lub z dwoma diodami,
• Г – trioda z jedną lub z dwoma diodami (dawniejsze oznaczenie),
• Ф – trioda-pentoda,
• Е – elektronowy wskaźnik dostrojenia („magiczne oko”),
• Ц – dioda prostownicza sieciowa lub kenotron,
• И – heksoda lub oktoda,
• ВД – prostownicza dioda,
• ВХ – prostownicza duodioda.

W przypadku mechanotronów powyższy element oznaczenia jest poprzedzony literą М (МУ – dla lamp z przesunięciem kątowym).

3. LICZBA (jedno- lub dwucyfrowa) – określa kolejny numer typu lampy.

4. LITERA (jeśli występuje) – określa sposób wykonania lampy:

• С – lampa z balonem szklanym,
• П – lampa paluszkowa (miniaturowa, o średnicy do 22 mm),
• Г – lampa subminiaturowa (średnica ponad 10,2 mm),
• Б – lampa subminiaturowa (średnica ponad 8 do 10,2 mm),
• А – lampa subminiaturowa (średnica 5–8 mm),
• Р – lampa subminiaturowa (średnica poniżej 5 mm),
• Ж – lampa tzw. „żołędziowa”,
• К – lampa z balonem ceramicznym,
• Л – lampa o cokole z kluczem (loktalowa),
• М – lampa z balonem szklanym małogabarytowym (starsze typy),
• Д – lampa bocznostykowa,
• Н – nuwistor.

Brak litery oznacza lampę z balonem metalowym.
W lampach obrazowych literą na tej pozycji określa się typ luminoforu.

5. LITERA (jedna lub dwie – opcjonalnie po kresce) – oznacza lampy do zastosowań specjalnych:

• В – lampa o zwiększonej mechanicznej trwałości i niezawodności,
• Е – lampa o zwiększonej długowieczności (5000 godzin i więcej),
• Д – lampa o szczególnie wysokiej długowieczności (10000 godzin i więcej),
• И – lampa, przeznaczona do pracy w trybie impulsowym,
• К – Lampa o zwiększonej mechanicznej trwałości i niezawodności z podniesioną odpornością na wibracje,
• Р – lampa o zwiększonej mechanicznej trwałości i niezawodności (lepsza niż B).

Przykłady:
6С4С – trioda żarzona napięciem 6,3 V (balon szklany),
6П14П-ЕВ – miniaturowa pentoda końcowa żarzona napięciem 6,3 V o zwiększonej długowieczności, mechanicznej trwałości i niezawodności.

Z mniej znanych lamp radzieckich (rosyjskich) oznaczanych po nowemu można wyróżnić:

• lampy generacyjne (np. nadawcze) – oznaczenia literowo-liczbowe: Г... nadawcze (o częstotliwości do 25 MHz – starsze typy), ГИ... nadawcze (impulsowe), ГМ...modulacyjne, ГМИ... modulacyjne impulsowe, ГК... nadawcze (do 25 MHz), ГУ... nadawcze (25 – 600 MHz), ГС... nadawcze (powyżej 600 MHz), ГП... regulacyjne – stosowane w stabilizatorach napięcia, ГПИ... regulacyjne impulsowe,
• lampy prostownicze wielkiej mocy – В...,
• stabilitrony – СГ...,
• baretery – СТ...,
• lampy elektrometryczne – ЭМ...,
• gazotrony – ГГ..., ГР...,
• tyratrony – ТГ..., ТГИ..., ТХ..., МТХ...,
• ignitrony – И...,
• fotokomórki – Ф..., fotopowielacze – ФЭУ...,
• liczniki Geigera – СБМ..., СБТ..., СИ...,
• lampy mikrofalowe: klistrony – К..., КУ..., КИУ...; magnetrony – МИ...; amplitrony – МУ..., МИУ...; lampy o fali postępującej – УВ..., УВИ...; lampy o fali wstecznej – ОВ..., ОВС....

Liczba oznacza zazwyczaj numer seryjny lampy. Ewentualna litera na końcu oznacza wymuszone chłodzenie lampy: А – wodą, Б – wymuszone powietrzem, К – kontaktowe, П – poprzez odparowanie wody, brak litery – swobodne powietrzem.
Przykład: ГУ-27Б – lampa nadawcza od 25 do 600 MHz, o numerze seryjnym 27, chłodzenie wymuszone powietrzem.

Oznaczenia lamp japońskich (wersje z użyciem alfabetu łacińskiego)

Stare oznaczenia

Oznaczenia japońskie stosowane w latach 1941–1951 składały się niżej opisanych liter i cyfr^[1].

1. Litera określająca przeznaczenie lampy:

• U – ogólnego przeznaczenia,
• K – prostownicza,
• E – wskaźnik dostrojenia.

2. Litera określająca typ cokołu:

• V – 4-nóżkowy,
• X – S/ST, 4-nóżkowy,
• Y – S/ST, 5-nóżkowy,
• Z – S/ST, 6-nóżkowy,
• T – ST duży, 7-nóżkowy,
• t – ST mały, 7-nóżkowy,
• S – Oktalowy (szkło/metal),
• x – „peanut” (mały), 4-nóżkowy,
• y – „peanut” (mały), 5-nóżkowy,
• N – lampa bezcokołowa.

3. Liczba (po kresce) określająca numer porządkowy albo oznaczenie literowo-liczbowe według amerykańskiego systemu RETMA – p. wyżej.
4. Litera (opcjonalnie).

Przykłady. UY-47B oznacza lampę ogólnego przeznaczenia (pentodę), o cokole S/ST, 5-nóżkowym. Natomiast EZ-6G5 oznacza wskaźnik dostrojenia (magiczne oko), o cokole S/ST, 6-nóżkowym, będący odpowiednikiem lampy 6G5 (RETMA).

Nowe oznaczenia (system JIS)

System oznaczeń Japanese Industrial Standard (JIS) funkcjonujący od 1951 r. składa się z kombinacji liter i cyfr.^[2]

1. Liczba określa w przybliżeniu napięcie żarzenia.
2. Litera określająca typ cokołu:

• D – subminiaturowy,
• G – oktalowy,
• L – loktalowy,
• M – miniaturowy 7-nóżkowy,
• N – nuwistor,
• R – miniaturowy 9-nóżkowy,
• X – 4-nóżkowy,
• Y – 5-nóżkowy,
• Z – 6-nóżkowy,
• W – 7-nóżkowy,
• T – 7-nóżkowy (duży),
• B – inny.

3. Litera (po kresce) – oznacza rodzaj i/lub przeznaczenie lampy:

• L – trioda ze wsp. wzmocnienia μ <30,
• H – trioda z μ >30,
• A – trioda mocy,
• R – tetroda lub pentoda o stałym nachyleniu charakterystyki,
• V – tetroda lub pentoda o zmiennym nachyleniu charakterystyki,
• B – tetroda mocy (strumieniowa),
• P – pentoda mocy,
• C – lampa przemiany częstotliwości,
• D – dioda detekcyjna,
• K – dioda prostownicza (kenotron),
• G – lampa prostownicza gazowana,
• E – wskaźnik dostrojenia („magiczne oko”).

4. Liczba określająca numer porządkowy, w przypadku lamp prostowniczych liczba nieparzysta oznacza prostownik półokresowy, natomiast parzysta – pełnookresowy.

Przykłady. 6Z-E1 – lampa żarzona napięciem 6,3 V, o cokole 6-nóżkowym, wskaźnik dostrojenia. 6W-C5 – lampa żarzona napięciem 6,3 V, o cokole 7-nóżkowym, przeznaczona do przemiany częstotliwości.

System Mazda

Brytyjski

System ten składa się z liczby, litery i liczby^[3]. Nie należy go mylić z systemami amerykańskimi (p. wyżej).

1. Liczba – określa napięcie/prąd żarzenia:
1 – 1,4 V (równolegle lub szeregowo)
6 – 6,3 V (równolegle lub szeregowo)
10 – 0,1 A (szeregowo)
20 – 0,2 A (szeregowo)
30 – 0,3 A (szeregowo)

2. Litera (jedna lub dwie) – określa rodzaj lampy:
C – lampa przemiany częstotliwości
D – dioda detekcyjna
F – tetroda lub pentoda wzmacniająca napięciowa
K – tyratron
L – trioda wzmacniająca napięciowa
M – wskaźnik dostrojenia
P – tetroda lub pentoda wyjściowa
U – lampa prostownicza półokresowa (UU – pełnookresowa)

3. Liczba – określa numer porządkowy.

Przykłady oznaczeń:
6P15 oznacza lampę o żarzeniu 6,3 V będącą wyjściową tetrodą lub pentodą. Natomiast 30PL12 określa lampę podwójną o żarzeniu szeregowym prądem 0,3 A składającą się z tetrody lub pentody wyjściowej oraz triody wzmacniającej napięciowej.

Francuski

System ten składa się z dwóch liter i 3- lub 4-cyfrowej liczby^[4].

1. Litera – napięcie żarzenia:
A – 1 V
B – 2 V
D – 4 V
E – 5 V
F – 6 V
G – 7 V
2. Litera – prąd żarzenia:
W – 0,2 A i więcej
X – 0,15 A
Y – od 0,1 do 0,14 A
Z – 0,05 A
3. Pierwsze dwie cyfry – współczynnik wzmocnienia (jedna cyfra gdy wsp. jest mniejszy od 10)
4. Ostatnie dwie cyfry – rezystancja wewnętrzna w kΩ.

Przykład: DX502 oznacza lampę żarzoną napięciem 4 V i prądem 0,15 A, wsp. wzmocnienia równym 5 oraz rezystancji wewnętrznej 2 kΩ.

System firmy Philips (do 1934 r.)

System ten składa się z litery, liczby i (opcjonalnie) litery.
1. Litera – określa prąd żarzenia:
A – od 60 do 100 mA
B – od 100 mA do 200 mA
C – od 200 mA do 400 mA
D – od 400 mA do 700 mA
E – od 700 mA do 1,25 A
F – ponad 1,25 A
2. Liczba składająca się z trzech lub czterech cyfr. Pierwsza cyfra (lub dwie pierwsze cyfry w przypadku liczby czterocyfrowej) oznacza napięcie żarzenia w woltach. Dwie ostatnie cyfry tworzące liczbę nie większą od 40 oznaczają że dana lampa jest triodą, a ta liczba określa jej współczynnik amplifikacji (wyjątek: E499 oznacza triodę o wsp. amplifikacji 99). Jeśli ta liczba jest większa od 40, to jej ostatnia cyfra oznacza:
1 – lampa elektronowa dwusiatkowa (tetroda)
2 – tetroda ekranowana wielkiej częstotliwości
3 – pentoda mocy
4 – binoda, czyli dioda w połączeniu triodą, tetrodą lub pentodą
5 – tetroda wielkiej częstotliwości o zmiennym nachyleniu charakterystyki
6 – pentoda wielkiej częstotliwości
7 – pentoda wielkiej częstotliwości o zmiennym nachyleniu charakterystyki
8 – heksoda mieszająca
9 – heksoda o zmiennym nachyleniu charakterystyki
3. Litera: H, N, S lub T (opcjonalna) uzupełnia informacje o lampie, np. N – nowa wersja, S – specjalna wersja.

Przykłady oznaczeń:
A106 – trioda o wsp. amplifikacji 6, żarzenie 1V, 60 mA
C443 – pentoda mocy – żarzenie: 4V, 250 mA
E446 – pentoda wielkiej częstotliwości – żarzenie: 4V, 1,10A

System firmy Telefunken (do 1934 r.)

Oznaczenie lampy składa się z liter i cyfr^[f]. Pierwszą literą jest zawsze R i oznacza lampę elektronową. Druga litera może być E, G, V lub S. Litera E oznacza lampę odbiorczą, G – lampę prostowniczą (FG – prostowniczą telewizyjną), V – wzmacniającą lampę końcową (mocy), a S – lampę nadawczą. W oznaczeniu ponadto może się znajdować też trzecia lub czwarta litera: N – oznacza, że lampa jest przeznaczona do pośredniego żarzenia z sieci, S – oznacza lampę z dodatkowymi siatkami (czyli tetrodę, pentodę itp.), Q – określa lampę prostowniczą gazowaną^[g], a Z – lampę podwójną.
W części cyfrowej oznaczenia (nie dotyczy lamp nadawczych) zakodowany jest prąd i napięcie żarzenia. Ostatnia cyfra oznacza napięcie żarzenia w woltach, pozostałe przybliżony prąd żarzenia w jednostkach po 10 mA (wyjątek – gdy pierwsze cyfry to 18 przy czterocyfrowym oznaczeniu oznacza to lampę żarzoną szeregowo prądem 180 mA, napięcie wynosi wtedy zawsze 20 V, a ostatnie dwie cyfry zazwyczaj nie oznaczają napięcia żarzenia). Opcjonalnie oznaczenie lampy może być zakończone małymi literami (m.in. bi oznacza bifilarne nawinięcie włókna żarzenia, d – zacisk na cokole /np. wyprowadzenie siatki osłonowej/, n – trioda o niskiej pojemności międzyelektrodowej, s – żarzenie szeregowe, t – stary typ cokołu, w – cokół z dwustronnymi zaciskami).
Przykłady:
RE034 – trioda żarzona bateryjnie napięciem 4 V, prąd żarzenia około 30 mA.
RES664d – lampa wielosiatkowa (pentoda) żarzona bateryjnie napięciem 4 V, prąd żarzenia około 0,6 A, z zaciskiem na cokole.
REN904 – trioda żarzona sieciowo napięciem 4 V, prąd żarzenia około 1A.
RGN1054 – dioda prostownicza żarzona sieciowo napięciem 4 V
RENS1884 – lampa wielosiatkowa (pentoda) żarzona z sieci szeregowo prądem 180 mA

W przypadku lamp nadawczych oznaczenie składa się z liter RS oraz grupy cyfr^[h]. W przypadku grupy trzycyfrowej pierwsza cyfra oznacza sposób chłodzenia: od 1 do 3 – różne (stare oznaczenia), 5 – wodne, 6 – powietrzne naturalne, 7 – powietrzne wymuszone, 8 – z odparowaniem wody. W przypadku grupy czterocyfrowej pierwsza cyfra od 1 do 4 określa wykonanie obudowy lampy jako metalowo-ceramiczne lub metalowo-szklano-ceramiczne. Dwie ostatnie cyfry oznaczają bieżący numer typu lampy, a także liczbę elektrod (do 79 – triody, od 80 – tetrody i pentody).
Przykład: RS 782 – lampa nadawcza o chłodzeniu powietrznym wymuszonym, tetroda, o numerze bieżącym 82.

System firmy Tungsram (do 1934 r.)

Oznaczenia odbiorczych lamp elektronowych firmy Tungsram składają się z maksymalnie trzech liter i trzy- lub czterocyfrowej liczby^[5].

• Litera (Litery) oznacza typ lampy elektronowej, np.:

A – żarzenie pośrednie (tylko jako pierwsza litera w oznaczeniu dwu- lub trzyliterowym)
D – dioda detekcyjna
DD – podwójna dioda
DG – lampa dwusiatkowa
DS – dioda-pentoda
G – trioda uniwersalna
HP – pentoda w.cz.
HR – trioda w.cz.
L – trioda mocy
MH – heksoda mieszająca
MO – oktoda mieszająca
P – trioda mocy
PP – pentoda mocy
PV – prostownik pełnookresowy
V – prostownik połówkowy
R – trioda o dużym wsp. wzmocnienia
S – tetroda

• Liczba:

a) pierwsza cyfra (lub dwie pierwsze cyfry) oznacza napięcie żarzenia w V,
b) pozostałe cyfry oznaczają w przybliżeniu prąd żarzenia w dziesiątkach mA,
d) ostatnia cyfra określa nr kolejny typu np. HP 4100 i HP4101.
Przykłady:
HP4101 – pentoda w.cz. (HP); żarzenie: 4 V, 1 A (100x10 mA); nr kolejny typu 1
PV4200 – prostownik pełnookresowy (PV); żarzenie: 4 V, 2 A
AS4100 – tetroda (S); żarzenie pośrednie (A): 4 V, 1 A

Oznaczenia lamp firmy Marconi-Osram (GEC)

Oznaczenia lamp odbiorczych tej firmy składają się z grupy liter (od 1 do 4), liczby oraz ewentualnie litery.
Litery znajdujące się na początku mają następujące znaczenie:
A – lampa do zastosowań przemysłowych
B – podwójna trioda
D – dioda
GU – dioda gazowana prostownicza
GT – tyratron
H – trioda w.cz.
KT – tetroda strumieniowa
L – trioda m.cz.
MU – pośrednio żarzona dioda prostownicza
N – pentoda wyjściowa
P – trioda wyjściowa małej mocy (do 3 W)
PT – trioda wyjściowa średniej mocy (3 – 6 W)
PX – trioda wyjściowa dużej mocy (9 – 25 W)
QP – podwójna pentoda do układów push-pull
S – Tetroda
U – dioda prostownicza
VS – tetroda ze zmiennym nachyleniem charakterystyki
W – pentoda ze zmiennym nachyleniem charakterystyki
X – lampa przemiany częstotliwości (trioda, heksoda, heptoda, oktoda)
Y – wskaźnik strojenia
Z – pentoda w.cz.
Liczba jedno- lub dwucyfrowa oznacza numer kolejny typu. Jeśli wystąpi liczba trzycyfrowa, to pierwsza cyfra oznacza napięcie żarzenia.
Litera kończąca oznaczenie informuje o odmiennym wykonaniu lampy.
Przykłady:
KT66 – tetroda strumieniowa o numerze typu 66
KT88 – tetroda strumieniowa mocy
PX4 – trioda końcowa dużej mocy
L410 – trioda m.cz, napięcie żarzenia 4 V

Oznaczenia niemieckich lamp wojskowych

Lampy te, pochodzące z czasów II wojny światowej lub wcześniejszych, posiadają oznaczenia literowo-liczbowe^[6].

Lampy wojsk lądowych i marynarki wojennej

Lampy przeznaczone dla tego rodzaju wojsk określa pierwsza litera oznaczenia – R (Reichswehr). Druga litera informuje o przeznaczeniu lampy – D – lampa na fale dekametrowe (krótkie), G – lampa prostownicza, K – lampa obrazowa, L – lampa mocy (głośnikowa) lub nadawcza, V – lampa wzmacniająca. Liczba, będąca kolejnym (trzecim) elementem oznaczenia oznacza napięcie żarzenia np. 2.4 – 2,4 V, 12 – 12 V. Czwarty element (litera) określa konstrukcję lampy: A – elektronowy wskaźnik strojenia, D – lampa prostownicza pełnookresowa, G – lampa prostownicza półokresowa, H – heksoda, L – lampa o sterowaniu prędkości elektronów, M – magnetron, P – pentoda, T – trioda. Ostatnim elementem oznaczenia jest liczba określająca współczynnik amplifikacji. Przykład: RV12P2000 oznacza lampę typu wojskowego, wzmacniającą pentodę o napięciu żarzenia 12 V, o wsp. amplifikacji 2000.

Wojskowe lampy lotnicze

Lampy lotnicze posiadają oznaczenie zaczynające się od litery L (Luftwaffe). Druga litera oznacza: B – lampa obrazowa, D – lampa nadawcza na fale dekametrowe (krótkie), F – lampa światłoczuła np. fotokomórka, G – lampa prostownicza (dioda), K – stabilitron, M – Magnetron, S – lampa nadawcza na długość fali powyżej 1 metra (UKF), V – lampa wzmacniająca na długość fali powyżej 1 metra (UKF). Liczba oznacza numer kolejny typu. Przykład: LD2 jest lotniczą lampą nadawczą na fale krótkie.

Oznaczenia lamp produkcji czechosłowackiej (Tesla)

W Czechosłowacji po II wojnie światowej oprócz systemu europejskiego funkcjonował system oznaczeń przedsiębiorstwa Tesla. System ten (dla lamp odbiorczych, wzmacniających i prostowniczych) składa się z trzech elementów: liczby, litery i liczby.

1. liczba oznaczająca przybliżone napięcie żarzenia,
2. litera (jedna lub dwie) która oznacza rodzaj lampy, dokładnie tak jak w systemie europejskim,
3. liczba dwucyfrowa, w której pierwsza cyfra określa typ cokołu, a druga – kolejny numer produkcyjny. Typy cokołów to: 1 – oktalowy, 2 – loktalowy, 3 – heptalowy (miniaturowy), 4 – nowalowy (miniaturowy), 5 – dziewięciokołkowy o średnicy 25 mm, 9 – lampa subminiatorowa z lutowanymi wyprowadzeniami.

Przykład: 6CC42 – lampa o napięciu żarzenia 6,3 V, podwójna trioda, cokół nowalowy (miniaturowy).

Oznaczenia stabilitronów firmy Stabilovolt

Oznaczenia stabilitronów, czyli stabilizatorów napięcia tej firmy składają się z grupy liter STV (skrót nazwy Stabilovolt), dwóch grup cyfr rozdzielonych kreską ułamkową – pierwsza grupa oznacza napięcie robocze (znamionowe) w V, druga grupa określa maksymalny prąd roboczy w mA. Dla przykładu oznaczenie STV 150/60 określa stabilitron firmy Stabilovolt o znamionowym napięciu roboczym 150 V oraz maksymalnym prądzie roboczym 60 mA.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Leonard Niemcewicz, Lampy elektronowe i półprzewodniki, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie IV zmienione, Warszawa 1975
• Czesław Klimczewski, Jak czytać schematy radiowe, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie VII zmienione i uzupełnione, Warszawa 1973
• Praca zbiorowa, Atlas Lamp Elektronowych, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie I, Warszawa 1961
• Andrzej Siekierski, Atlas Lamp Nadawczych, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie I, Warszawa 1965
• Bohdan Paszkowski (red.), Poradnik Inżyniera Elektronika, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Wydanie I, Warszawa 1971
• Philips Pocketbook 1970
• Б.В.Кацнельсон, А.С.Ларионов, Отечественные приемно-усилительные лампы и их зарубежные аналоги, Энергоиздат, 1981
• Гендин Г. С., Всё о радиолампах, Горячая линия-Телеком, 2002
• Beier W. (red.), Röhrentaschenbuch, Fachbuchverlag GmbH, Leipzig 1953
• Příruční katalog elektronek Tesla Rožnov, 1960

Linki zewnętrzne

• Oznaczenia lamp elektronowych różnych producentów na stronie ELPORTALU (pol.)
• Systemy oznaczeń lamp elektronowych na stronie Frank’s Electron tube Pages (ang.)
• Systemy oznaczeń lamp elektronowych na stronie Duncan’s Amp Pages (ang.)
• Systemy oznaczeń lamp elektronowych na stronie Ake’s Tubedata (ang.)