System oznaczeń lamp

Lampy elektronowe od zarania ich masowej produkcji były wytwarzane w dużej liczbie różnych typów i rodzajów, co wymusiło stosowanie jednoznacznych oznaczeń umożliwiających łatwą identyfikację[a]. Na początku każdy producent stosował własne systemy oznaczania lamp, jednak w połowie lat 30. XX w. w Europie wprowadzono system będący nadal w użyciu.

Lampa o oznaczeniu ECC86 (system europejski)

System europejski

System opisany poniżej dotyczy lamp odbiorczych, wzmacniających i prostowniczych przeznaczonych głównie dla sprzętu radiowego i telewizyjnego powszechnego użytku. W tym systemie (wprowadzonym w 1934 r.) lampa jest oznaczona za pomocą dwóch lub więcej liter i cyfr[b].
Pierwsza litera oznacza rodzaj żarzenia lampy:
A – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 4 V (starsze oznaczenie)
B – żarzenie szeregowe prądem stałym o natężeniu 180 mA (starsze oznaczenie)
C – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 200 mA (starsze oznaczenie)
D – żarzenie szeregowe lub równoległe prądem stałym o napięciu 0,625 V, 1,2 V lub 1,4 V (lampy bateryjne)
E – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 6,3 V
F – żarzenie równoległe prądem zmiennym o napięciu 12,6 V (starsze oznaczenie)
G – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 5 V
H – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 150 mA
K – żarzenie równoległe prądem stałym o napięciu 2 V (lampy bateryjne – starsze oznaczenie)
L – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 450 mA
M – żarzenie równoległe prądem stałym lub zmiennym o napięciu 1,9 V lub 2,4 – 2,8 V
P – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 300 mA
U – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 100 mA
V – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 50 mA (starsze oznaczenie)
X – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 600 mA
Y – żarzenie szeregowe prądem stałym lub zmiennym o natężeniu 450 mA (starsze oznaczenie)

Następna litera oznacza rodzaj lampy (jeśli lampa ma złożoną konstrukcję – w jednej bańce jest kilka systemów, liter jest więcej w kolejności alfabetycznej):
A – dioda detekcyjna
B – podwójna dioda detekcyjna ze wspólną katodą
C – trioda małej mocy
D – trioda dużej mocy (głośnikowa)
E – tetroda małej mocy
F – pentoda małej mocy
H – heksoda lub heptoda heksodowa
K – oktoda lub heptoda oktodowa
L – tetroda lub pentoda mocy (np. głośnikowa)
M – wskaźnik dostrojenia (oko magiczne)
P – lampa o emisji wtórnej (tylko jako trzecia litera)
Q – ennoda (lampa do detekcji sygnału FM)
W – dioda prostownicza gazowana
X – podwójna dioda (ze wspólną katodą) prostownicza gazowana
Y – dioda prostownicza próżniowa
Z – podwójna dioda prostownicza (ze wspólną katodą)

Liczba (od 1 do 4 cyfr)[c] oznacza głównie rodzaj cokołu[d]:
1 – 9 cokół bocznostykowy, lub kołkowy europejski
11 – 19 cokół stalowy
21 – 29 cokół loktalowy (dla lamp bateryjnych liczby 25 – 29)
31 – 39 cokół oktalowy (dla lamp bateryjnych też liczby 21 – 24)
40 – 49 cokół rimlokowy
50 – 51 cokoły specjalne np. lamp mikrofalowych
60 – 69 lampy subminiaturowe
70 – 79 lampy subminiaturowe i specjalne
80 – 89 (również 180 – 189, 280 – 289, 800 – 809) lampy miniaturowe – cokół nowalowy
90 – 99 (również 190 – 199) lampy miniaturowe – cokół heptalowy
200 – 209 cokół dekalowy.
W przypadku tetrod i pentod (oprócz lamp mocy) ostatnia cyfra wskazuje na ogół typ charakterystyki siatkowej – lampy o stałym nachyleniu charakterystyki oznaczane są cyfrą parzystą, natomiast cyfra nieparzystą oznacza się lampy o zmiennym nachyleniu charakterystyki (selektody). Lampy z trzema cyframi (jak np. EF280) lub z przestawionymi literami i cyframi (np. E88CC zamiast ECC88) oznaczają zazwyczaj wykonania specjalne (np. o podwyższonej trwałości, lepszej tolerancji wykonania itp).

Przykłady:
ECC82 – podwójna trioda małej mocy żarzona równolegle napięciem 6,3 V z cokołem nowalowym
EAA91 – podwójna dioda detekcyjna żarzona równolegle napięciem 6,3 V z cokołem heptalowym
EF89 – pentoda małej mocy żarzona równolegle napięciem 6,3 V z cokołem nowalowym, selektoda
AL4 – pentoda głośnikowa żarzona równolegle napięciem 4 V z cokołem bocznostykowym
UCH21 – trioda małej mocy i heptoda żarzone szeregowo prądem 100 mA z cokołem loktalowym
PCF200 – trioda i pentoda (obie małej mocy) żarzone szeregowo prądem 300 mA z cokołem dekalowym.

Oznaczenia lamp elektronowych profesjonalnych

Lampy wzmacniające dla celów przemysłowych (Siemens, Philips)

Oznaczenie składa się zazwyczaj z dwóch liter i czterech cyfr. Oznaczano tak lampy stosowane w urządzeniach teletransmisyjnych, maszynach liczących, urządzeniach przemysłowych. Ten system oznaczeń jest zbliżony do systemu europejskiego. Pierwsza litera oznacza napięcie żarzenia (zazwyczaj E – 6,3 V), druga litera (oraz ew. następna) określa tak jak w systemie europejskim budowę i zastosowanie lampy (A – dioda, C – trioda /z wyjątkiem wyjściowych mocy/, D – trioda wyjściowa mocy, E – tetroda /z wyjątkiem wyjściowych mocy/, F – pentoda /z wyjątkiem wyjściowych mocy/, L – wyjściowa tetroda lub pentoda mocy, H – heptoda, M – wskaźnik dostrojenia). Spośród czterech cyfr pierwsza oznacza rodzaj cokołu: 2 – dekalowy, 3 – oktalowy, 5 – magnowalowy, 8 – nowalowy, 9 – miniaturowy. Przykład: EL3010 oznacza pentodę mocy żarzoną napięciem 6,3 V, o cokole oktalowym.

Lampy specjalne dla celów przemysłowych (Siemens, Philips)

Oznaczenie składa się z dwóch liter i czterocyfrowej liczby.
Pierwsza litera określa kategorię lampy:

  • X – lampa z elementem czułym na światło,
  • Y – lampa próżniowa do urządzeń nadawczych, mikrofalowych lub zastosowań przemysłowych,
  • Z – lampa gazowana (z wyjątkiem czułych na światło),

Druga litera określa konstrukcję lub zastosowanie lampy:

Liczba czterocyfrowa oznacza numer serii, przy czym numer serii prototypowej jest zawsze zakończony zerem.
Przykład: YJ1180 oznacza magnetron serii prototypowej.

Lampy nadawcze firmy Philips

Oznaczenie składa się z grupy dwóch lub trzech liter, dwóch grup cyfr rozdzielonych znakiem „/” oraz ewentualnie dodatkowej litery.

Pierwsza litera określa rodzaj lampy:

  • M – trioda przystosowana do pracy jako modulator,
  • P – pentoda,
  • Q – tetroda,
  • T – trioda przystosowana do pracy jako wzmacniacz lub generator.

Lampy podwójne mają powtórzoną literę (np. QQ to podwójna tetroda).

Druga litera (trzecia dla lamp podwójnych) podaje rodzaj katody:

  • A – katoda wolframowa, bezpośrednio żarzona,
  • B – katoda wolframowa torowana, bezpośrednio żarzona,
  • C – katoda tlenkowa, bezpośrednio żarzona,
  • E – katoda tlenkowa, pośrednio żarzona.

Trzecia litera określa sposób chłodzenia lampy:

  • L – chłodzenie powietrzne wymuszone,
  • W – chłodzenie wodne,
  • (brak litery) – chłodzenie naturalne.

Pierwsza grupa cyfr oznacza maksymalne napięcie anodowe w kV.
Druga grupa cyfr oznacza (w W lub kW) moc traconą na anodzie (lampy modulacyjne) bądź moc wyjściową w klasie C (lampy wzmacniające).
Dodatkowa litera określa cokół lampy lub jej specjalne wykonanie:

  • E – cokół 7-nóżkowy,
  • F – cokół 8-nóżkowy,
  • G – cokół 4-nóżkowy,
  • N – cokół 5-nóżkowy,
  • P – cokół bocznostykowy,
  • H – napięcie żarzenia 26,5 V (typowe napięcie żarzenia to 6,3 V).

Przykłady:
PE 06/40 N oznacza pentodę wzmacniającą o napięciu anodowym 0,6 kV, o katodzie tlenkowej, pośrednio żarzonej, o mocy wyjściowej w klasie C – 40 W, o cokole 5-nóżkowym. Natomiast QQE 04/20 oznacza podwójną tetrodę o napięciu anodowym 0,4 kV, o katodzie tlenkowej, pośrednio żarzonej, o mocy wyjściowej w klasie C – 20 W.

Lampy nadawcze firmy RFT (NRD)

Oznaczenie składa się z grupy trzech liter i grupy trzech lub czterech cyfr.

Dwie pierwsze litery określają rodzaj lampy:

  • SR – lampa nadawcza,
  • VR – lampa wzmacniająca.

Trzecia litera określa sposób chłodzenia lampy:

  • S – chłodzenie naturalne,
  • L – chłodzenie powietrzne wymuszone,
  • W – chłodzenie wodne,
  • V – chłodzenie z odparowaniem wody.

Pierwsza cyfra (lub dwie pierwsze cyfry w lampach podwójnych) oznacza liczbę elektrod:

  • 2 – dioda,
  • 3 – trioda,
  • 4 – tetroda,
  • 5 – pentoda.

Dwie ostatnie cyfry oznaczają bieżący numer typu lampy.
Przykład: SRW 452 – lampa nadawcza chłodzona wodą, tetroda o numerze bieżącym typu 52.

Lampy nadawcze (Lamina)

Oznaczenia lamp nadawczych polskiej firmy Lamina składają się z jednej lub dwóch liter, grupy cyfr oraz ewentualnie: dodatkowej litery i/lub dwóch cyfr poprzedzonych znakiem „/”.
Pierwsza litera oznacza rodzaj lampy: T – trioda, Q – tetroda, P – pentoda. Dwie jednakowe litery oznaczają lampę podwójną. Grupa cyfr oznacza maksymalną moc traconą na anodzie w kW. Dodatkowa litera oznacza sposób chłodzenia lampy: P – wymuszone powietrzne, W – wodne, brak tej litery oznacza chłodzenie naturalne. Pierwsza z dwóch cyfr po znaku „/” oznacza: 1 – lampy do nadawczych urządzeń radiofonicznych i radiokomunikacyjnych, 2 – lampy do urządzeń radiotermicznych (tzw. lampy przemysłowe), 3 – lampy stosowane w telewizyjnym sprzęcie nadawczym, 4 – lampy do urządzeń radiokomunikacyjnych z modulacją jednowstęgową, 5 – lampy modulacyjne, lampy impulsowe. Druga z cyfr po znaku „/” oznacza numer kolejny rozwiązania konstrukcyjnego.
Przykłady: T-25 P oznacza triodę o mocy maks. traconej na anodzie – 25 kW, o chłodzeniu wymuszonym powietrznym. Natomiast QQ-004/11 oznacza podwójną tetrodę o mocy maks. traconej na anodzie 0,04 kW (40W), o chłodzeniu naturalnym, przeznaczoną do urządzeń radiofonicznych i radiokomunikacyjnych, będącą pierwszym rozwiązaniem konstrukcyjnym.

Oznaczenia lamp elektronopromieniowych

Stare oznaczenia

Stare oznaczenia lamp produkcji europejskiej składają z dwóch (ew. trzech) liter oraz dwóch liczb rozdzielonych kreską. Pierwsza litera oznacza rodzaj ogniskowania i odchylania wiązki elektronów: A – ogniskowanie elektrostatyczne, odchylanie elektromagnetyczne; D – ogniskowanie i odchylanie elektrostatyczne; M – ogniskowanie i odchylanie elektromagnetyczne. Druga litera określa właściwości ekranu takie jak czas poświaty czy kolor ekranu (np. W – biały kolor świecenia, X – ekran trójkolorowy RGB). Ewentualna trzecia litera M oznacza lampę wielopromieniową. Liczba przed kreską określa średnicę lub przekątną ekranu w cm. Liczba po kresce określa kolejny numer typu.
Przykład: MW 53-20 oznacza lampę kineskopową o ogniskowaniu i odchylaniu elektromagnetycznym, białym kolorze świecenia (obraz czarno-biały) i o przekątnej ekranu 53 cm.

Nowe oznaczenia

Nowe oznaczenia lamp produkcji europejskiej składają się z litery, dwóch grup cyfr rozdzielonych kreską oraz dwóch liter.
1. Pierwsza litera oznacza:
A – kineskop do domowych odbiorników telewizyjnych
D – lampa oscylograficzna jednopromieniowa
E – lampa oscylograficzna wielopromieniowa
F – lampa wskaźnika radaru do bezpośredniej obserwacji
L – lampa magazynująca obraz (pamięciowa)
M – lampa obrazowa telewizji użytkowej
P – lampa obrazowa telewizji użytkowej – projekcyjna
Q – lampa analizująca np. do telekina
2. Pierwsza cyfra (lub grupa cyfr) oznacza średnicę lub przekątną ekranu w cm.
3. Druga cyfra (lub grupa cyfr) oznacza kolejny numer produkcyjny.
4. Ostatnie dwie litery oznaczają właściwości ekranu. Pierwsza z nich określa kolor fluorescencji (albo fosforescencji w przypadku dłuższej poświaty ekranu):
A – czerwono-purpurowa, purpurowa, niebiesko-purpurowa
B – purpurowo-niebieska, niebieska, zielono-niebieska
D – niebiesko-zielona
G – niebiesko-zielona, zielona, żółto-zielona
K – żółto-zielona
L – pomarańczowa, pomarańczowo-różowa
R – czerwono-pomarańczowa, czerwona, różowa, purpurowo-różowa, purpurowo-czerwona, czerwono-purpurowa
Y – zielono-żółta, żółta, żółto-pomarańczowa
W – biała standardowa
X – ekran trójkolorowy
Druga z ostatnich dwóch liter oznacza serię oraz szczególne właściwości ekranu (np. czas poświaty).
Przykład: D 13-19 GH oznacza lampę oscylograficzną jednopromieniową o średnicy ekranu 13 cm, o zielonym kolorze fluorescencji.

Amerykański system oznaczania lamp

RETMA

Oznaczenia amerykańskich lamp odbiorczo-wzmacniających wprowadzone w latach 50. XX w. przez stowarzyszenie Radio Electronics Television Manufacturers’ Association (RETMA) składają się zazwyczaj z niżej opisanych elementów.

  1. Liczba – określająca napięcie żarzenia (niekiedy tylko w przybliżeniu), np. „6” – 6,3 V.
  2. Litera (jedna lub dwie) – określa kolejność produkcji, dla lamp odbiorczych nieprostowniczych według kolejności alfabetycznej (A,B,C...), dla lamp prostowniczych według kolejności odwrotnie alfabetycznej (Z,Y,X... do U).
  3. Liczba (jednocyfrowa) – określa liczbę czynnych wyprowadzonych na zewnątrz elektrod. Grzejnik (żarzenie) jest liczony jako jedna elektroda.
  4. Litera lub litery (opcjonalnie) – określa mechaniczną konstrukcję lampy np. M – metalowy ekran lub bańka, G – bańka szklana (duża), GC – bańka szklana (średnia), GT – bańka szklana (mała), L – lampa loktalowa, W -lampa wysokiej jakości.

Przykład: oznaczenie 25Z5 określa lampę o napięciu żarzenia 25 V, jest to lampa prostownicza (Z) posiadająca 5 czynnych elektrod: grzejnik, dwie katody i dwie anody (podwójna dioda). Natomiast oznaczenie 6SN7GT wskazuje lampę o napięciu żarzenia 6,3 V, jest to lampa inna niż prostownicza – podwójna trioda (SN), posiada 7 czynnych elektrod: grzejnik, dwie katody, dwie siatki i dwie anody. Bańka lampy jest szklana, małych rozmiarów (GT).

RMA

W latach 1942–1944 stowarzyszenie Radio Manufacturers Association (RMA) stosowało ujednolicony system oznaczeń lamp przemysłowych, nadawczych i specjalnych[e]. Oznaczenie składa się z cyfry, litery i dwóch cyfr na końcu.
Cyfra określa moc żarzenia:

  • 1 – brak żarzenia (m.in. zimna katoda)
  • 2 – do 10 W
  • 3 – 10-20 W
  • 4 – 20-50 W
  • 5 – 50-100 W
  • 6 – 100-200 W
  • 7 – 200-500 W
  • 8 – 500W-1 kW
  • 9 – ponad 1 kW

Litera oznacza rodzaj lampy:

  • A – pojedynczy element (np. bareter)
  • B – dioda lub inne urządzenie o dwóch wyprowadzeniach
  • C – trioda
  • D – tetroda
  • E – pentoda lub tetroda wiązkowa
  • F – heksoda
  • G – heptoda
  • H – oktoda
  • J – magnetron
  • K – klistron lub lampa z wyjściem indukcyjnym
  • L – kondensator próżniowy
  • N – prostownik krystaliczny (półprzewodnikowy)
  • P – lampa światłoczuła (np. fotokomórka, lampa analizująca, przetwornik obrazu)
  • Q – próżniowa wnęka rezonansowa
  • R – ignitron lub inny prostownik rtęciowy
  • S – Wyłącznik próżniowy

Dwie ostatnie cyfry (od 21 wzwyż) określają numer seryjny. Przykład: 6C21 – trioda nadawcza o mocy 100-200W.

System oznaczania lamp produkcji radzieckiej (rosyjskiej)

Stare oznaczenia

Pierwsze ujednolicone oznaczenia lamp elektronowych wprowadzono w ZSRR w 1929 r. Oznaczenia te składały się z jednej lub dwóch liter oraz liczby (maks. 3 – cyfrowej) oznaczającej numer produkcyjny. Pierwsza litera oznaczała typ lampy:: „П” – odbiorcza, „У” – wzmacniająca, „С” – specjalna, „В” – prostownicza, „Т” – przekaźnikowa, „Н” – wzmacniająca małej częstotliwości, „Г” – generacyjna, „M” – modulacyjna. Druga litera (opcjonalna) określała rodzaj katody: „Т” – torowana, „К” – nawęglana, „О” – tlenkowa, „Б” – barowa, „Ц” – cezowa.
Przykład: УБ – 110 oznacza lampę wzmacniającą (w tym przypadku triodę), o katodzie barowej, o numerze produkcyjnym 110.
Po uruchomieniu w 1937 r. produkcji lamp na licencji USA stosowano równolegle przez pewien czas system wzorowany na amerykańskim RETMA (p. wyżej). Przykład: 6Ф6 oznacza pentodę żarzoną pośrednio napięciem 6,3 V.

Nowe oznaczenia

Nowe oznaczenia lamp wzmacniających, odbiorczych i prostowniczych (stosowane od początku lat 50. XX w.) składają się z liczby, litery, liczby, opcjonalnie litery oraz opcjonalnie po kresce dodatkowej litery.

1. LICZBA składająca się z 1 lub 2 cyfr – oznacza wartość (czasem przybliżoną) napięcia żarzenia np. „2” – 2 V, „6” – 6,3 V itd. W lampach oscyloskopowych i kineskopach liczba ta oznacza przekątną (lub średnicę) ekranu w cm.

2. LITERA (jedna, dwie, b. rzadko trzy) – określa konstrukcję oraz ew. zastosowanie lampy:

  • Д – dioda,
  • Х – duodioda (podwójna dioda),
  • С – trioda,
  • Э – tetroda,
  • П – końcowa pentoda lub tetroda,
  • К – pentoda w.cz. o zmiennym nachyleniu charakterystyki,
  • Ж – pentoda w.cz. o dużym nachyleniu charakterystyki,
  • В – pentoda o emisji wtórnej,
  • Л – lampa obrazowa: ЛО – oscyloskopowa z odchylaniem elektrostatycznym, ЛМ – oscyloskopowa z odchylaniem magnetycznym, ЛК – kineskop,
  • А – oktoda (lub inna podobna) jako lampa mieszająca z dwoma siatkami sterującymi,
  • Б – pentoda z jedną lub z dwoma diodami,
  • Н – podwójna trioda,
  • Р – trioda z jedną lub z dwoma diodami,
  • Г – trioda z jedną lub z dwoma diodami (dawniejsze oznaczenie),
  • Ф – trioda-pentoda,
  • Е – elektronowy wskaźnik dostrojenia („magiczne oko”),
  • Ц – dioda prostownicza sieciowa lub kenotron,
  • И – heksoda lub oktoda,
  • ВД – prostownicza dioda,
  • ВХ – prostownicza duodioda.

W przypadku mechanotronów powyższy element oznaczenia jest poprzedzony literą М (МУ – dla lamp z przesunięciem kątowym).

3. LICZBA (jedno- lub dwucyfrowa) – określa kolejny numer typu lampy.

4. LITERA (jeśli występuje) – określa sposób wykonania lampy:

  • С – lampa z balonem szklanym,
  • П – lampa paluszkowa (miniaturowa, o średnicy do 22 mm),
  • Г – lampa subminiaturowa (średnica ponad 10,2 mm),
  • Б – lampa subminiaturowa (średnica ponad 8 do 10,2 mm),
  • А – lampa subminiaturowa (średnica 5–8 mm),
  • Р – lampa subminiaturowa (średnica poniżej 5 mm),
  • Ж – lampa tzw. „żołędziowa”,
  • К – lampa z balonem ceramicznym,
  • Л – lampa o cokole z kluczem (loktalowa),
  • М – lampa z balonem szklanym małogabarytowym (starsze typy),
  • Д – lampa bocznostykowa,
  • Н – nuwistor.

Brak litery oznacza lampę z balonem metalowym.
W lampach obrazowych literą na tej pozycji określa się typ luminoforu.

5. LITERA (jedna lub dwie – opcjonalnie po kresce) – oznacza lampy do zastosowań specjalnych:

  • В – lampa o zwiększonej mechanicznej trwałości i niezawodności,
  • Е – lampa o zwiększonej długowieczności (5000 godzin i więcej),
  • Д – lampa o szczególnie wysokiej długowieczności (10000 godzin i więcej),
  • И – lampa, przeznaczona do pracy w trybie impulsowym,
  • К – Lampa o zwiększonej mechanicznej trwałości i niezawodności z podniesioną odpornością na wibracje,
  • Р – lampa o zwiększonej mechanicznej trwałości i niezawodności (lepsza niż B).

Przykłady:
6С4С – trioda żarzona napięciem 6,3 V (balon szklany),
6П14П-ЕВ – miniaturowa pentoda końcowa żarzona napięciem 6,3 V o zwiększonej długowieczności, mechanicznej trwałości i niezawodności.

Z mniej znanych lamp radzieckich (rosyjskich) oznaczanych po nowemu można wyróżnić:

  • lampy generacyjne (np. nadawcze) – oznaczenia literowo-liczbowe: Г... nadawcze (o częstotliwości do 25 MHz – starsze typy), ГИ... nadawcze (impulsowe), ГМ...modulacyjne, ГМИ... modulacyjne impulsowe, ГК... nadawcze (do 25 MHz), ГУ... nadawcze (25 – 600 MHz), ГС... nadawcze (powyżej 600 MHz), ГП... regulacyjne – stosowane w stabilizatorach napięcia, ГПИ... regulacyjne impulsowe,
  • lampy prostownicze wielkiej mocy – В...,
  • stabilitrony – СГ...,
  • baretery – СТ...,
  • lampy elektrometryczne – ЭМ...,
  • gazotrony – ГГ..., ГР...,
  • tyratrony – ТГ..., ТГИ..., ТХ..., МТХ...,
  • ignitrony – И...,
  • fotokomórki – Ф..., fotopowielacze – ФЭУ...,
  • liczniki Geigera – СБМ..., СБТ..., СИ...,
  • lampy mikrofalowe: klistrony – К..., КУ..., КИУ...; magnetrony – МИ...; amplitrony – МУ..., МИУ...; lampy o fali postępującej – УВ..., УВИ...; lampy o fali wstecznej – ОВ..., ОВС....

Liczba oznacza zazwyczaj numer seryjny lampy. Ewentualna litera na końcu oznacza wymuszone chłodzenie lampy: А – wodą, Б – wymuszone powietrzem, К – kontaktowe, П – poprzez odparowanie wody, brak litery – swobodne powietrzem.
Przykład: ГУ-27Б – lampa nadawcza od 25 do 600 MHz, o numerze seryjnym 27, chłodzenie wymuszone powietrzem.

Oznaczenia lamp japońskich (wersje z użyciem alfabetu łacińskiego)

Stare oznaczenia

Oznaczenia japońskie stosowane w latach 1941–1951 składały się niżej opisanych liter i cyfr[1].

1. Litera określająca przeznaczenie lampy:

  • U – ogólnego przeznaczenia,
  • K – prostownicza,
  • E – wskaźnik dostrojenia.

2. Litera określająca typ cokołu:

  • V – 4-nóżkowy,
  • X – S/ST, 4-nóżkowy,
  • Y – S/ST, 5-nóżkowy,
  • Z – S/ST, 6-nóżkowy,
  • T – ST duży, 7-nóżkowy,
  • t – ST mały, 7-nóżkowy,
  • S – Oktalowy (szkło/metal),
  • x – „peanut” (mały), 4-nóżkowy,
  • y – „peanut” (mały), 5-nóżkowy,
  • N – lampa bezcokołowa.

3. Liczba (po kresce) określająca numer porządkowy albo oznaczenie literowo-liczbowe według amerykańskiego systemu RETMA – p. wyżej.
4. Litera (opcjonalnie).

Przykłady. UY-47B oznacza lampę ogólnego przeznaczenia (pentodę), o cokole S/ST, 5-nóżkowym. Natomiast EZ-6G5 oznacza wskaźnik dostrojenia (magiczne oko), o cokole S/ST, 6-nóżkowym, będący odpowiednikiem lampy 6G5 (RETMA).

Nowe oznaczenia (system JIS)

System oznaczeń Japanese Industrial Standard (JIS) funkcjonujący od 1951 r. składa się z kombinacji liter i cyfr.[2]

1. Liczba określa w przybliżeniu napięcie żarzenia.
2. Litera określająca typ cokołu:

  • D – subminiaturowy,
  • G – oktalowy,
  • L – loktalowy,
  • M – miniaturowy 7-nóżkowy,
  • N – nuwistor,
  • R – miniaturowy 9-nóżkowy,
  • X – 4-nóżkowy,
  • Y – 5-nóżkowy,
  • Z – 6-nóżkowy,
  • W – 7-nóżkowy,
  • T – 7-nóżkowy (duży),
  • B – inny.

3. Litera (po kresce) – oznacza rodzaj i/lub przeznaczenie lampy:

  • L – trioda ze wsp. wzmocnienia μ <30,
  • H – trioda z μ >30,
  • A – trioda mocy,
  • R – tetroda lub pentoda o stałym nachyleniu charakterystyki,
  • V – tetroda lub pentoda o zmiennym nachyleniu charakterystyki,
  • B – tetroda mocy (strumieniowa),
  • P – pentoda mocy,
  • C – lampa przemiany częstotliwości,
  • D – dioda detekcyjna,
  • K – dioda prostownicza (kenotron),
  • G – lampa prostownicza gazowana,
  • E – wskaźnik dostrojenia („magiczne oko”).

4. Liczba określająca numer porządkowy, w przypadku lamp prostowniczych liczba nieparzysta oznacza prostownik półokresowy, natomiast parzysta – pełnookresowy.

Przykłady. 6Z-E1 – lampa żarzona napięciem 6,3 V, o cokole 6-nóżkowym, wskaźnik dostrojenia. 6W-C5 – lampa żarzona napięciem 6,3 V, o cokole 7-nóżkowym, przeznaczona do przemiany częstotliwości.

System Mazda

Brytyjski

System ten składa się z liczby, litery i liczby[3]. Nie należy go mylić z systemami amerykańskimi (p. wyżej).

1. Liczba – określa napięcie/prąd żarzenia:
1 – 1,4 V (równolegle lub szeregowo)
6 – 6,3 V (równolegle lub szeregowo)
10 – 0,1 A (szeregowo)
20 – 0,2 A (szeregowo)
30 – 0,3 A (szeregowo)

2. Litera (jedna lub dwie) – określa rodzaj lampy:
C – lampa przemiany częstotliwości
D – dioda detekcyjna
F – tetroda lub pentoda wzmacniająca napięciowa
K – tyratron
L – trioda wzmacniająca napięciowa
M – wskaźnik dostrojenia
P – tetroda lub pentoda wyjściowa
U – lampa prostownicza półokresowa (UU – pełnookresowa)

3. Liczba – określa numer porządkowy.

Przykłady oznaczeń:
6P15 oznacza lampę o żarzeniu 6,3 V będącą wyjściową tetrodą lub pentodą. Natomiast 30PL12 określa lampę podwójną o żarzeniu szeregowym prądem 0,3 A składającą się z tetrody lub pentody wyjściowej oraz triody wzmacniającej napięciowej.

Francuski

System ten składa się z dwóch liter i 3- lub 4-cyfrowej liczby[4].

1. Litera – napięcie żarzenia:
A – 1 V
B – 2 V
D – 4 V
E – 5 V
F – 6 V
G – 7 V
2. Litera – prąd żarzenia:
W – 0,2 A i więcej
X – 0,15 A
Y – od 0,1 do 0,14 A
Z – 0,05 A
3. Pierwsze dwie cyfry – współczynnik wzmocnienia (jedna cyfra gdy wsp. jest mniejszy od 10)
4. Ostatnie dwie cyfry – rezystancja wewnętrzna w kΩ.

Przykład: DX502 oznacza lampę żarzoną napięciem 4 V i prądem 0,15 A, wsp. wzmocnienia równym 5 oraz rezystancji wewnętrznej 2 kΩ.

System firmy Philips (do 1934 r.)

System ten składa się z litery, liczby i (opcjonalnie) litery.
1. Litera – określa prąd żarzenia:
A – od 60 do 100 mA
B – od 100 mA do 200 mA
C – od 200 mA do 400 mA
D – od 400 mA do 700 mA
E – od 700 mA do 1,25 A
F – ponad 1,25 A
2. Liczba składająca się z trzech lub czterech cyfr. Pierwsza cyfra (lub dwie pierwsze cyfry w przypadku liczby czterocyfrowej) oznacza napięcie żarzenia w woltach. Dwie ostatnie cyfry tworzące liczbę nie większą od 40 oznaczają że dana lampa jest triodą, a ta liczba określa jej współczynnik amplifikacji (wyjątek: E499 oznacza triodę o wsp. amplifikacji 99). Jeśli ta liczba jest większa od 40, to jej ostatnia cyfra oznacza:
1 – lampa elektronowa dwusiatkowa (tetroda)
2 – tetroda ekranowana wielkiej częstotliwości
3 – pentoda mocy
4 – binoda, czyli dioda w połączeniu triodą, tetrodą lub pentodą
5 – tetroda wielkiej częstotliwości o zmiennym nachyleniu charakterystyki
6 – pentoda wielkiej częstotliwości
7 – pentoda wielkiej częstotliwości o zmiennym nachyleniu charakterystyki
8 – heksoda mieszająca
9 – heksoda o zmiennym nachyleniu charakterystyki
3. Litera: H, N, S lub T (opcjonalna) uzupełnia informacje o lampie, np. N – nowa wersja, S – specjalna wersja.

Przykłady oznaczeń:
A106 – trioda o wsp. amplifikacji 6, żarzenie 1V, 60 mA
C443 – pentoda mocy – żarzenie: 4V, 250 mA
E446 – pentoda wielkiej częstotliwości – żarzenie: 4V, 1,10A

System firmy Telefunken (do 1934 r.)

Oznaczenie lampy składa się z liter i cyfr[f]. Pierwszą literą jest zawsze R i oznacza lampę elektronową. Druga litera może być E, G, V lub S. Litera E oznacza lampę odbiorczą, G – lampę prostowniczą (FG – prostowniczą telewizyjną), V – wzmacniającą lampę końcową (mocy), a S – lampę nadawczą. W oznaczeniu ponadto może się znajdować też trzecia lub czwarta litera: N – oznacza, że lampa jest przeznaczona do pośredniego żarzenia z sieci, S – oznacza lampę z dodatkowymi siatkami (czyli tetrodę, pentodę itp.), Q – określa lampę prostowniczą gazowaną[g], a Z – lampę podwójną.
W części cyfrowej oznaczenia (nie dotyczy lamp nadawczych) zakodowany jest prąd i napięcie żarzenia. Ostatnia cyfra oznacza napięcie żarzenia w woltach, pozostałe przybliżony prąd żarzenia w jednostkach po 10 mA (wyjątek – gdy pierwsze cyfry to 18 przy czterocyfrowym oznaczeniu oznacza to lampę żarzoną szeregowo prądem 180 mA, napięcie wynosi wtedy zawsze 20 V, a ostatnie dwie cyfry zazwyczaj nie oznaczają napięcia żarzenia). Opcjonalnie oznaczenie lampy może być zakończone małymi literami (m.in. bi oznacza bifilarne nawinięcie włókna żarzenia, d – zacisk na cokole /np. wyprowadzenie siatki osłonowej/, n – trioda o niskiej pojemności międzyelektrodowej, s – żarzenie szeregowe, t – stary typ cokołu, w – cokół z dwustronnymi zaciskami).
Przykłady:
RE034 – trioda żarzona bateryjnie napięciem 4 V, prąd żarzenia około 30 mA.
RES664d – lampa wielosiatkowa (pentoda) żarzona bateryjnie napięciem 4 V, prąd żarzenia około 0,6 A, z zaciskiem na cokole.
REN904 – trioda żarzona sieciowo napięciem 4 V, prąd żarzenia około 1A.
RGN1054 – dioda prostownicza żarzona sieciowo napięciem 4 V
RENS1884 – lampa wielosiatkowa (pentoda) żarzona z sieci szeregowo prądem 180 mA

W przypadku lamp nadawczych oznaczenie składa się z liter RS oraz grupy cyfr[h]. W przypadku grupy trzycyfrowej pierwsza cyfra oznacza sposób chłodzenia: od 1 do 3 – różne (stare oznaczenia), 5 – wodne, 6 – powietrzne naturalne, 7 – powietrzne wymuszone, 8 – z odparowaniem wody. W przypadku grupy czterocyfrowej pierwsza cyfra od 1 do 4 określa wykonanie obudowy lampy jako metalowo-ceramiczne lub metalowo-szklano-ceramiczne. Dwie ostatnie cyfry oznaczają bieżący numer typu lampy, a także liczbę elektrod (do 79 – triody, od 80 – tetrody i pentody).
Przykład: RS 782 – lampa nadawcza o chłodzeniu powietrznym wymuszonym, tetroda, o numerze bieżącym 82.

System firmy Tungsram (do 1934 r.)

Oznaczenia odbiorczych lamp elektronowych firmy Tungsram składają się z maksymalnie trzech liter i trzy- lub czterocyfrowej liczby[5].

  • Litera (Litery) oznacza typ lampy elektronowej, np.:

A – żarzenie pośrednie (tylko jako pierwsza litera w oznaczeniu dwu- lub trzyliterowym)
D – dioda detekcyjna
DD – podwójna dioda
DG – lampa dwusiatkowa
DS – dioda-pentoda
G – trioda uniwersalna
HP – pentoda w.cz.
HR – trioda w.cz.
L – trioda mocy
MH – heksoda mieszająca
MO – oktoda mieszająca
P – trioda mocy
PP – pentoda mocy
PV – prostownik pełnookresowy
V – prostownik połówkowy
R – trioda o dużym wsp. wzmocnienia
S – tetroda

  • Liczba:

a) pierwsza cyfra (lub dwie pierwsze cyfry) oznacza napięcie żarzenia w V,
b) pozostałe cyfry oznaczają w przybliżeniu prąd żarzenia w dziesiątkach mA,
d) ostatnia cyfra określa nr kolejny typu np. HP 4100 i HP4101.
Przykłady:
HP4101 – pentoda w.cz. (HP); żarzenie: 4 V, 1 A (100x10 mA); nr kolejny typu 1
PV4200 – prostownik pełnookresowy (PV); żarzenie: 4 V, 2 A
AS4100 – tetroda (S); żarzenie pośrednie (A): 4 V, 1 A

Oznaczenia lamp firmy Marconi-Osram (GEC)

Oznaczenia lamp odbiorczych tej firmy składają się z grupy liter (od 1 do 4), liczby oraz ewentualnie litery.
Litery znajdujące się na początku mają następujące znaczenie:
A – lampa do zastosowań przemysłowych
B – podwójna trioda
D – dioda
GU – dioda gazowana prostownicza
GT – tyratron
H – trioda w.cz.
KT – tetroda strumieniowa
L – trioda m.cz.
MU – pośrednio żarzona dioda prostownicza
N – pentoda wyjściowa
P – trioda wyjściowa małej mocy (do 3 W)
PT – trioda wyjściowa średniej mocy (3 – 6 W)
PX – trioda wyjściowa dużej mocy (9 – 25 W)
QP – podwójna pentoda do układów push-pull
S – Tetroda
U – dioda prostownicza
VS – tetroda ze zmiennym nachyleniem charakterystyki
W – pentoda ze zmiennym nachyleniem charakterystyki
X – lampa przemiany częstotliwości (trioda, heksoda, heptoda, oktoda)
Y – wskaźnik strojenia
Z – pentoda w.cz.
Liczba jedno- lub dwucyfrowa oznacza numer kolejny typu. Jeśli wystąpi liczba trzycyfrowa, to pierwsza cyfra oznacza napięcie żarzenia.
Litera kończąca oznaczenie informuje o odmiennym wykonaniu lampy.
Przykłady:
KT66 – tetroda strumieniowa o numerze typu 66
KT88 – tetroda strumieniowa mocy
PX4 – trioda końcowa dużej mocy
L410 – trioda m.cz, napięcie żarzenia 4 V

Oznaczenia niemieckich lamp wojskowych

Lampy te, pochodzące z czasów II wojny światowej lub wcześniejszych, posiadają oznaczenia literowo-liczbowe[6].

Lampy wojsk lądowych i marynarki wojennej

Lampy przeznaczone dla tego rodzaju wojsk określa pierwsza litera oznaczenia – R (Reichswehr). Druga litera informuje o przeznaczeniu lampy – D – lampa na fale dekametrowe (krótkie), G – lampa prostownicza, K – lampa obrazowa, L – lampa mocy (głośnikowa) lub nadawcza, V – lampa wzmacniająca. Liczba, będąca kolejnym (trzecim) elementem oznaczenia oznacza napięcie żarzenia np. 2.4 – 2,4 V, 12 – 12 V. Czwarty element (litera) określa konstrukcję lampy: Aelektronowy wskaźnik strojenia, D – lampa prostownicza pełnookresowa, G – lampa prostownicza półokresowa, H – heksoda, L – lampa o sterowaniu prędkości elektronów, M – magnetron, P – pentoda, T – trioda. Ostatnim elementem oznaczenia jest liczba określająca współczynnik amplifikacji. Przykład: RV12P2000 oznacza lampę typu wojskowego, wzmacniającą pentodę o napięciu żarzenia 12 V, o wsp. amplifikacji 2000.

Wojskowe lampy lotnicze

Lampy lotnicze posiadają oznaczenie zaczynające się od litery L (Luftwaffe). Druga litera oznacza: B – lampa obrazowa, D – lampa nadawcza na fale dekametrowe (krótkie), F – lampa światłoczuła np. fotokomórka, G – lampa prostownicza (dioda), K – stabilitron, M – Magnetron, S – lampa nadawcza na długość fali powyżej 1 metra (UKF), V – lampa wzmacniająca na długość fali powyżej 1 metra (UKF). Liczba oznacza numer kolejny typu. Przykład: LD2 jest lotniczą lampą nadawczą na fale krótkie.

Oznaczenia lamp produkcji czechosłowackiej (Tesla)

W Czechosłowacji po II wojnie światowej oprócz systemu europejskiego funkcjonował system oznaczeń przedsiębiorstwa Tesla. System ten (dla lamp odbiorczych, wzmacniających i prostowniczych) składa się z trzech elementów: liczby, litery i liczby.

  1. liczba oznaczająca przybliżone napięcie żarzenia,
  2. litera (jedna lub dwie) która oznacza rodzaj lampy, dokładnie tak jak w systemie europejskim,
  3. liczba dwucyfrowa, w której pierwsza cyfra określa typ cokołu, a druga – kolejny numer produkcyjny. Typy cokołów to: 1 – oktalowy, 2 – loktalowy, 3 – heptalowy (miniaturowy), 4 – nowalowy (miniaturowy), 5 – dziewięciokołkowy o średnicy 25 mm, 9 – lampa subminiatorowa z lutowanymi wyprowadzeniami.

Przykład: 6CC42 – lampa o napięciu żarzenia 6,3 V, podwójna trioda, cokół nowalowy (miniaturowy).

Oznaczenia stabilitronów firmy Stabilovolt

Oznaczenia stabilitronów, czyli stabilizatorów napięcia tej firmy składają się z grupy liter STV (skrót nazwy Stabilovolt), dwóch grup cyfr rozdzielonych kreską ułamkową – pierwsza grupa oznacza napięcie robocze (znamionowe) w V, druga grupa określa maksymalny prąd roboczy w mA. Dla przykładu oznaczenie STV 150/60 określa stabilitron firmy Stabilovolt o znamionowym napięciu roboczym 150 V oraz maksymalnym prądzie roboczym 60 mA.

Uwagi

  1. Opisane tutaj systemy oznaczeń nie zawsze były przez producentów lamp ściśle przestrzegane, toteż dokonaną za ich pomocą identyfikację należy traktować jako przybliżoną.
  2. Oznaczenie lamp elektronowych firmy Tungsram w systemie europejskim poprzedza litera T np. TAF7 zamiast AF7.
  3. Oznaczenie czterocyfrowe jest stosowane w przypadku lamp do użytku profesjonalnego.
  4. W przypadku oznaczenia trzycyfrowego zaczynającego się od cyfry 1 rodzaj cokołu określa druga cyfra np. EF184 – cokół nowalowy.
  5. Od 1944 r. w miejsce tego systemu wprowadzono oznaczenia czterocyfrowe (zaczynające się od 5500) nie dające bezpośrednio żadnych informacji o lampie.
  6. Wczesne lampy tej firmy (produkowane w latach 1918–1927) posiadały oznaczenie cyfrowe niezgodne z opisanymi tu zasadami (np. RE1, RE2, RE11, RE20). Oznaczanie zgodne z nimi rozpoczyna się od lampy RE034. Również wczesne lampy typu RFG, RG, RV oraz RS posiadały oznaczenie numerowe seryjne nie dające żadnych informacji o lampie.
  7. Lampy prostownicze gazowane RGQ, RGQZ, and RSQ są oznaczane dwoma liczbami, np. RSQ7,5/2,5. W tym przypadku, pierwsza liczba określa napięcie anodowe w kV, a druga prąd anodowy w A, t. j. 7,5 kV i 2,5 A.
  8. Ten sposób oznaczania lamp nadawczych był stosowany jeszcze wiele lat po roku 1934.

Przypisy

Bibliografia

  • Leonard Niemcewicz, Lampy elektronowe i półprzewodniki, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie IV zmienione, Warszawa 1975
  • Czesław Klimczewski, Jak czytać schematy radiowe, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie VII zmienione i uzupełnione, Warszawa 1973
  • Praca zbiorowa, Atlas Lamp Elektronowych, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie I, Warszawa 1961
  • Andrzej Siekierski, Atlas Lamp Nadawczych, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydanie I, Warszawa 1965
  • Bohdan Paszkowski (red.), Poradnik Inżyniera Elektronika, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Wydanie I, Warszawa 1971
  • Philips Pocketbook 1970
  • Б.В.Кацнельсон, А.С.Ларионов, Отечественные приемно-усилительные лампы и их зарубежные аналоги, Энергоиздат, 1981
  • Гендин Г. С., Всё о радиолампах, Горячая линия-Телеком, 2002
  • Beier W. (red.), Röhrentaschenbuch, Fachbuchverlag GmbH, Leipzig 1953
  • Příruční katalog elektronek Tesla Rožnov, 1960

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

ECC86.jpg
Foto einer ECC86er Röhre