Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Islandii

Ten artykuł od 2018-01 wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Tęczowa flaga w kształcie Islandii

Prawa lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych (LGBT) w Islandii są bardzo postępowe. Parlament Islandii w dniu 11 czerwca 2010 r. jednogłośnie zmienił ustawę o małżeństwach w tym kraju tak, aby zdefiniowano małżeństwo jako związek pomiędzy dwiema osobami, tym samym legalizując małżeństwa osób tej samej płci. Ustawa weszła w życie z dniem 27 czerwca 2010 r.^[1] Ponadto od 2006 r. pary tej samej płci mają równy dostęp do adopcji i do zapłodnienia in vitro. Islandia jest często określana jako jeden z najbardziej przyjaznych dla osób LGBT krajów na świecie.

Prawo a dyskryminacja osób homoseksualnych

Kontakty homoseksualne zostały zalegalizowane na Islandii w 1940, a w 1992 zrównano ze sobą wiek osób legalnie dopuszczających się kontaktów homo- i heteroseksualnych – wynosi on obecnie 15 lat^[2][3].

Krwiodawstwo

Na Islandii mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami(MSM) nie mogą być dawcami krwi^[4].

W 2014 roku islandzki mężczyzna wniósł pozew przeciwko zakazowi oddawania krwi, opisując obecną politykę jako wyraźny przykład dyskryminacji^[5]. W październiku 2015 r. islandzki minister zdrowia, Kristján Þór Júlíusson, ogłosił swoje poparcie dla wprowadzenia zmian legislacyjnych umożliwiających MSM na Islandii oddawanie krwi^[6]. Ogłoszono, że prawdopodobnie jeszcze w 2019 r. Islandia zezwoli na oddawanie krwi przez gejów i mężczyzn biseksualnych^[7].

Ochrona prawna przed dyskryminacją

Islandzkie prawo gwarantuje ogólny zakaz dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną. Został on zawarty w kodeksie karnym i obejmuje różne dziedziny życia, w tym miejsce pracy. Althing (parlament islandzki) uchwalił poprawki paragrafów §180 oraz §233 (odwołujących się do dyskryminacji na tle narodowym, koloru skóry, rasowym, religijnym i seksualnym), dodając do tego „na podstawie orientacji seksualnej”. Zabrania to naruszania dóbr i odmowy świadczenia usług na podstawie orientacji seksualnej, a także ataku słownego lub znęcania się nad osobą bądź grupą ludzi z powodu orientacji seksualnej. Przepisy te obowiązują w kraju od 1996^[8].

Służba wojskowa

Islandia jest krajem nieposiadającym sił zbrojnych.

Uznanie związków osób tej samej płci

Związek partnerski

W 1996 roku Althing zalegalizował w kraju związki partnerskie par tej samej płci^[9][10]. Dawały one większość praw z tych, jakie mają małżeństwa heteroseksualne. Przedstawiony przez ówczesnego ministra sprawiedliwości projekt ustawy poparły wszystkie partie zasiadające w parlamencie. Podczas głosowania tylko jedna osoba była przeciwna przyjęciu ustawy^[11][12][13].

Małżeństwo osób tej samej płci

23 marca 2010 islandzki rząd zaprezentował ustawę legalizującą małżeństwa osób tej samej płci. Ten sam rząd, który przyjął ustawę o związkach partnerskich, zajmował się ustawą o małżeństwach osób tej samej płci^[14]. Ustawa została jednogłośnie przyjęta przez parlament (stosunkiem głosów 49:0) i weszła w życie 27 czerwca 2010^{[15][16][17][18][19]}. Homoseksualni partnerzy Islandczyków będący obywatelami innych krajów otrzymują na Islandii pozwolenie na pobyt.

W październiku 2015 r. Kościół islandzki przegłosował zezwolenie na zawieranie małżeństw przez pary tej samej płci w swoich kościołach^[20].

Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe

W 2000 Islandia umożliwiła parom tej samej płci adopcję dzieci, ale tylko jednego z partnerów, a nie obcych (np. z domu dziecka). 27 czerwca 2006 lesbijki i geje uzyskali pełny dostęp do adopcji dzieci bez żadnych ograniczeń. Lesbijki mają tam dostęp do dawców nasienia, a geje do matek zastępczych^[8][21].

Prawa osób transpłciowych

W dniu 11 czerwca 2012 r. islandzki parlament zagłosował za przyjęciem nowej ustawy liberalizującej zasady dotyczące tożsamości płciowej i pozwalającej na kompleksowe uznawanie nabytego statusu płciowego oraz ustanowienie ochrony tożsamości płciowej^[22]. Prawa te zostały wprowadzone w życie w dniu 27 czerwca 2012 r. Przepisy stanowią, że Islandzki Narodowy Szpital Uniwersytecki (Islandzki: Landspítali - háskólasjúkrahús) jest zobligowany do utworzenia oddziału zajmującego się diagnozowaniem dysforii płciowej, a także przeprowadzaniem operacji korekty płci. Po pomyślnym zakończeniu 18-miesięcznego procesu, w tym 12-miesięcznego życia zgodnie z wybraną płcią, kandydaci stają przed komisją specjalistów. Jeżeli komitet uzna, że diagnoza dysforii płci jest właściwa, krajowy rejestr jest o tym informowany, a wnioskodawca wybiera nowe imię odzwierciedlające jego płeć i otrzymuje nowy nr ID (kennitala) i dowód osobisty. Operacja korekty płci nie jest wymagana do oficjalnej zmiany imienia i uznawania płci.

W czerwcu 2019 r. islandzki parlament zagłosował nad ustawą 45-0 w sprawie wdrożenia postępowego "modelu samostanowienia w zakresie zmiany płci"("self-determination gender change model law"), podobnego do wielu państw europejskich i południowoamerykańskich. Ponadto projekt ustawy zawiera również trzeci wariant dotyczący płci, znany jako "X" na oficjalnych dokumentach^[23].

Życie osób LGBT w kraju

Parada mniejszości seksualnych w 2011 roku w Reykjavíku

Islandczycy – podobnie jak mieszkańcy innych krajów skandynawskich – należą do najbardziej tolerancyjnych i przyjaznych społeczeństw wobec przedstawicieli LGBT. Są bardzo liberalni i zlaicyzowani, zatem większość z nich popiera prawa osób homoseksualnych^[24].

Na Islandii istnieje mała społeczność LGBT skoncentrowana w Reykjavíku. Miasto dysponuje kilkoma lokalami gejowskimi (bary, kawiarnie) oraz kilkoma gay-friendly^[25].

Wydawane są tam publikacje, działa kilka organizacji zajmujących się niesieniem pomocy przedstawicielom LGBT. Ruch gejowski powstał wraz z organizacją Samtökin '78, która działa od 1978. Kampania na rzecz równości zmieniała latami wizerunek społeczności LGBT w oczach Islandczyków na lepszy. Każdego roku w sierpniu^[26] ulicami stolicy maszerują parady mniejszości seksualnych (gaypride parade). W 2006 manifestacja taka zgromadziła około 50 tys. uczestników, co jest ogromnym osiągnięciem w kraju mającym zaledwie 300 tys. obywateli^[27].

1 lutego 2009 Jóhanna Sigurðardóttir, otwarcie przyznająca się do bycia lesbijką, została premierem Islandii. Jest to pierwsza osoba o orientacji homoseksualnej, która stanęła na czele rządu niezależnego państwa^[28].

Zobacz też

• Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT
• Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Europie
• Prawa człowieka
• Zasady Yogakarty

Przypisy