Székesfehérvár

Székesfehérvár
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Węgry

Komitat

Fejér

Powiat

Székesfehérvár

Burmistrz

Dr András Cser-Palkovics

Powierzchnia

170,89 km²

Populacja (I 2011)
• liczba ludności
• gęstość


101 943
596,54 os./km²

Nr kierunkowy

22

Kod pocztowy

8000

Położenie na mapie Węgier
Mapa konturowa Węgier, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Székesfehérvár”
Ziemia47°11′N 18°25′E/47,183333 18,416667
Strona internetowa
Portal Węgry

Székesfehérvár (dawniej pol. Białogród Stołeczny, lub Białogród Królewski, łac. Alba Regia, chorw. Stolni Biograd, niem. Stuhlweißenburg, serb. Столни Београд, tur. İstolni Belgrád, cz. Stoličný Bělehrad) – miasto na Węgrzech, liczące ponad 101,9 tys. mieszkańców (styczeń 2011).

Pierwsza, historyczna stolica Węgier. Nekropolia królów węgierskich. Siedziba władz komitatu Fejér. Dziewiąte miasto Węgier pod względem liczby mieszkańców. Około 10 km na południe od Székesfehérváru, niedaleko wioski Tác, znajdują się ruiny rzymskiego miasta Gorsium.

Historia

Jest to najstarsze miasto na Węgrzech. Osadnicy zamieszkiwali teren miasta już 2–5 tys. lat p.n.e. Później, jak głosi legenda, na tym właśnie terenie osiedliło się plemię Arpada. Miasto zostało założone w roku 972 przez księcia Gejzę, a do jego dalszego rozwoju przyczynił się syn Gejzy, Stefan I Święty. W roku 1003 rozpoczął on budowę bazyliki, która stała się pierwszym ośrodkiem państwowości węgierskiej.

Székesfehérvár na pocz. XVII w.

Przez ok. 500 lat Székesfehérvár był siedzibą królewską. W wybudowanej w mieście katedrze koronowano 37 królów (wszystkich średniowiecznych królów Węgier z wyjątkiem św. Stefana), a pochowano 15. Od momentu powstania miasto pełniło ważną funkcję komunikacyjną, a w XII wieku było ważnym przystankiem w pielgrzymkach do Ziemi Świętej. W 1222 król Andrzej II wydał tutaj dokument zwany Złotą Bullą, porównywaną do angielskiej Magna Carta.

W 1543 Székesfehérvár dostał się w ręce Turków, którzy przyczynili się do wyludnienia i wyniszczenia miasta. Tureccy najeźdźcy zburzyli większość zabudowań łącznie z katedrą i grobami królewskimi (w świątyni urządzono wcześniej skład amunicji) oraz pałacem królewskim. Miasto znajdowało się pod tureckim panowaniem przez 145 lat (z wyjątkiem krótkiego okresu w 1601, w którym miasto zostało odbite przez Węgrów, po czym ponownie opanowane przez Turków).

(c) FOTO:FORTEPAN / Gyöngyi, CC BY-SA 3.0
Székesfehérvár w 1940 r.

Székesfehérvár odrodził się w XVIII wieku, w okresie austriackiego panowania Habsburgów. Oprócz Węgrów w mieście osiedliło się wielu Serbów i Niemców. Wzniesiono wiele nowych budynków, m.in. klasztor Franciszkanów, kościół jezuicki i liczne pałace. W 1777 Maria Teresa Habsburg ponownie ustanowiła w mieście biskupstwo. Z XVIII-wiecznego, ponownego okresu świetności pochodzi barokowa zabudowa śródmieścia. Z początkiem XIX wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem edukacyjnym i kulturalnym. Po okresie rewolucji Székesfehérvár utracił na znaczeniu i uzyskał raczej rolniczy charakter, co uległo zmianie na przełomie XIX i XX wieku dzięki rozwojowi kolei i odkryciu złóż minerałów w okolicy.

Po II wojnie światowej, w której Székesfehérvár ucierpiał dość znacznie na skutek alianckich nalotów (poważnemu zniszczeniu uległy przedmieścia, natomiast barokowa starówka została nietknięta). Niebawem podjęto próbę przekształcenia go w miasto przemysłowe. Powstała tutaj m.in. fabryka autobusów Ikarus, fabryka odbiorników telewizyjnych i radiowych Videoton oraz zakład przetwórstwa aluminium Könnyűfémmű. W związku z tym ludność miasta podwoiła się w ciągu pierwszych 10 lat po wojnie. Mimo industrializacji śródmieście zdołało zachować swój barokowy charakter.

Po upadku komunistycznego reżimu wiele zakładów przemysłowych upadło, ale produkcję uruchomiło wiele firm zagranicznych, m.in. Ford, IBM, Philips. Székesfehérvár jest nadal ważnym ośrodkiem gospodarczym i naukowym.

Najważniejsze zabytki

Zabytkowe kościoły
Kościół cystersów
Kaplica św. Anny
Kościół franciszkanów
Kościół karmelitów
Kościół ewangelicki
Pałac biskupi

Muzea

Zamek Boryego

Sport

Pomnik Jerzego Warkocza

Sławni ludzie

Widok z lotu ptaka

Miasta partnerskie

Bibliografia

  • Wiesława Rusin, Węgry – praktyczny przewodnik, Bielsko-Biała, Wydawnictwo Pascal, 2001, ISBN 83-7304-153-2.
  • Monika Chojnacka, Węgry. Na ostro i na słodko, Kraków, Wydawnictwo Bezdroża, 2005, ISBN 83-89676-61-3.
  • Węgierski Urząd Statystyczny

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Bory-var 2006 June.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Harp (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Bory Castle, Székesfehérvár, Hungary
Saint Stephen's Basilica - panoramio - fabiolah (1).jpg
(c) fabiolah, CC BY 3.0
Saint Stephen's Basilica, Székesfehérvár
Bishops Palace.JPG
Bishops Palace in Szekesfehervar. Taken by David Sallay, Jun 2007.
Megyeszékhely - Fejér megye - Székesfehérvár.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 2.5
A légi felvételen a hozzánk legközelebb eső templom a székesegyház, mögötte jobbra a Romkert található. A Romkerttől balra található a püspöki palota épülete
Székesfehérvár ostroma 1601.jpg
Székesfehérvár visszafoglalása 1601-ben
HU-FE-Székesfehérvár027.JPG
Autor: Szeder László, Licencja: CC BY-SA 4.0
Székesfehérvár - cisztercita templom
Szfvar St Ann.jpg
Autor: Árpád Horváth, Licencja: CC-BY-SA-3.0
St. Anna Chapel in Székesfehérvár
Our Lady of Mount Carmel Roman Catholic Church. Listed ID 3883. Former Carmelite later seminary church. Baroque, mid-towered, built in 1745-1748. - Petőfi & Kossuth streets corner, Downtown, Székesfehérvár.JPG
Autor: Globetrotter19, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kármelhegyi Boldogasszony Római katolikus műemlék templom. ID 3883. volt karmelita, majd szemináriumi templom. Barokk, É.-D. fekvésű, középtornyos, épült 1745-1748. A főhomlokzaton toszkán fejezetű óriáspilaszterek, korithoszi fejezettel képzettek. Kétszintes óratorony. A bronzkapuja felette szalagkeretes, váll- és zárókövekkel tagolt, ovális vakablak és falfülke, benne bronz - Madonna a kis Jézussal - domborművel. - Magyarország, Fejér megye, Székesfehérvár, Belváros, Petőfi utca, Kossuth utca sarok.
Székesfehérvár 1940, Fő (Nádor) utca. Fortepan 6130.jpg
(c) FOTO:FORTEPAN / Gyöngyi, CC BY-SA 3.0
Fő (Nádor) utca, szemben a Nepomuki Szent János-templom és rendház.
HUN Székesfehérvár Címer.svg
Autor: Kaboldy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Coat of arms of Székesfehérvár
Szfvar Varkocs.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Harp (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Erdey Dezső: Varkocs György szobra, Székesfehérvár, 1543-ban a vár védelmében hősi halált halt várkapitány tiszteletére 1938-ban állították
Székesfehérvár montage 2.png
Autor: lálálá9999, Licencja: CC0
The City of the Kings, Székesfehérvár, Hungary. From up, left: Árpád Spa, Musical Clock and Clock Museum, Central Railway Station, St. Stephen Chatedral, Ottokár Prohászka's Memorial Church, City Hall Square (Városház tér) with the Cistercian Church, City Hall Square with the Orb and the Episcopal Palace (and the Cistercian Church), City Hall, Bory Castle
Lutheran church of Székesfehérvár.jpg
Autor: Antissimo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lutheran church of Székesfehérvár
Szent Imre-templom (Székesfehérvár), 2013.jpg
Autor: Szeder László, Licencja: CC BY-SA 4.0
Székesfehérvár - Szent Imre-templom